پژوهش‌های دانشگاهی، تفاوت‌های شگرف و واقعی را در زندگی افراد ایجاد می‌کند به گونه‌ای که دانش افراد را وسعت می‌بخشد. بزرگ‌ترین چالش‌های روزمره آدمی را حل می‌کند و در نهایت منجر به خلق ابداعاتی می‌شود که رشد و رفاه آن‌ها را در آینده به دنبال دارد. حتی بسیاری از فناوری‌های روز دنیا که امروزه شاهد آن هستیم، مانند پهنای باند فیبری، واکسن کووید- 19 و تلویزیون و غیره، به واسطه پیشرفت‌هایی ظهور کرده‌اند که توسط محققان دانشگاه‌ها توسعه یافته‌اند.

انگلیس که به عنوان یکی از پیشگامان تولید علم در دنیا شناخته می‌شود، طی سال‌ها توانسته بهره‌های زیادی از این قابلیت ببرد. مهم‌ترین مسئله‌ای که در ارتقا و تقویت بنیه علمی کشور‌ها از جمله انگلیس نقش مهمی ایفا می‌کند، اهمیت دادن به مقوله پژوهش و به دنبال آن، حمایت از تحقیق و توسعه دانشگاهی و سرمایه‌گذاری روی این حوزه است.

این حمایت‌ها که اغلب در قالب حمایت‌های مالی تعریف می‌شوند، شاید در ظاهر بار مالی سنگینی برای کشور‌ها به همراه داشته باشد اما ماحصل آن، ظهور دانش و در ادامه، تولید فناوری‌هایی است که صرفه‌های اقتصادی بسیار چشمگیری را برای آن‌ها به بار می‌آورد. 

60 درصد سرمایه‌گذاری R&D در 3 سال نخست نتیجه می‌دهد
پژوهش‌های برتر دانشگاهی در هر بخش از انگلیس در حال انجام است به طوری که بیش از 80 درصد از آن‌ها به عنوان «پیشرو در جهان» یا «در سطح عالی بین‌المللی» طبقه‌بندی شده‌اند. در این میان، پژوهش‌های دانشگاهی همچنین یک محرک قدرتمند برای رشد اقتصادی انگلیس به شمار می‌رود به طوری که به ازای هر یک پوندی که صرف سرمایه‌گذاری در حوزه پژوهش و نوآوری‌های دانشگاهی می‌شود، 10 پوند آورده مالی برای انگلیس به همراه دارد.

سرمایه‌گذاری عمومی در تحقیق و توسعه نقش مهمی در جذب سرمایه‌گذاری‌های خصوصی ایفا می‌کند به گونه‌ای که هر یک پوند بودجه عمومی در درازمدت بین 3 تا 4 پوند در بودجه تحقیق و توسعه خصوصی ایجاد می‌کند. نکته‌ای که در این میان باید به آن توجه کرد، این است که حدود 60 درصد از تأثیر این سرمایه‌گذاری‌ها در کوتاه مدت و همان 3 سال نخست قابل مشاهده است.

تحقیقات انجام‌شده از سوی وزارت علوم، نوآوری و فناوری انگلیس (DSIT) بر نقش مهم تحقیق و توسعه عمومی به منظور حمایت از مأموریت رشد دولت تأکید کرده و نشان می‌دهد که بازده تحقیق و توسعه عمومی از زمان بحران مالی ایجاد‌شده برای این کشور افزایش یافته است. در سال 2022-2021، کل سرریز بهره‌وری برآورد‌شده از پژوهش‌های دانشگاهی در انگلیس رقمی بالغ بر 40 میلیارد و 100 میلیون پوند را دربرگرفته بود. 

انگلیس سومین کشور نوآور دنیا 
شاید به جرئت بتوان یکی از دلایل اصلی تمایل دانشجویان بین‌المللی برای تحصیل در دانشگاه‌های انگلیس را قدرت منحصر به فرد آن‌ها برای انجام تحقیقات بنیادی دانست. این تحقیقات پیشرو و تجربی باعث بروز اکتشافات، فناوری‌ها و درنهایت محصولات جدید‌ و مشاغل می‌شود. همچنین سوخت کل صنایع، از علوم زیستی و انرژی پاک گرفته تا هوش مصنوعی و تولید پیشرفته را تأمین می‌کند. انگلیس در تقویت پژوهش‌های بنیادی پیشرو است.

مزیت رقابتی این کشور در پژوهش‌های بنیادی، زمینه‌ساز موفقیت‌های چشمگیر آن در مقایسه با سایر کشور‌ها در بخش فناوری است که ارزش آن به رقمی بیش از یک هزار میلیارد دلار می‌رسد و به این واسطه، انگلیس پس از چین و آمریکا در رده سومین کشور برتر دنیا از نظر نوآوری قرار گرفته است. 

این فعالیت‌های پژوهشی که در دل دانشگاه‌ها انجام می‌شوند، به طور مستقیم از ارائه مأموریت‌های دولتی پشتیبانی می‌کند. در سال‌های 2023-2022، تحقیق و توسعه در حوزه پزشکی بالینی در دانشگاه‌های انگلیس 2 میلیارد و 500 میلیون پوند درآمد پژوهشی دریافت کرد در حالی که درآمد پژوهشی برای حوزه پرستاری و رشته‌های مرتبط درمجموع، 108 میلیون پوند بود که از آینده NHS (مرکز خدمات ملی بهداشت) حمایت می‌کرد. همچنین 144 میلیون پوند کمک مالی نیز به نفع پژوهش‌های صورت‌گرفته برای حوزه‌های اقتصاد و مدیریت کسب و کار دریافت شد. 

تولید 6 درصد مقالات علمی با 4 درصد محققان جهان
مجله «الزویر» در گزارش‌هایی که درباره داده‌های تحقیق و توسعه انگلیس منتشر کرده، به این موضوع اشاره کرده است که انگلیس برای مدتی طولانی در حوزه پژوهش، هدایت نوآوری و پیشرفت دانش در بین رشته‌های مختلف جزء پیشگامان دنیا بوده است. یکی از معیار‌های کلیدی در این اثربخشی، خروجی مقالات علمی است که همان ثروت علمی است که توسط سازمان‌های پژوهشی انگلیس تولید شده است.

انگلیس تنها با دربرداشتن 4 درصد از محققان جهان و کم‌تر از یک درصد از جمعیت جهان، با سهم بیش از 6 درصدی، عنوان سومین کشور دنیا را از نظر تعداد مقالات دانشگاهی در سال 2020 از آن خود کرد و حتی سهم بیشتری از مقالات پراستناد جهان را نیز به خود اختصاص داده بود. محققان انگلیس در سال 2020 حدود 225 هزار و 595 مقاله علمی منتشر کردند که با توجه به 214 هزار و 82 مقاله‌ای که در سال 2016 به چاپ رسیده بود میانگین رشد سالانه بیش از یک درصد را نشان داد. انگلیس از سال 2004، جایگاه سوم دنیا را از منظر تعداد مقالات علمی دنیا از آن خود کرده است.

چین در سال 2020 با انتشار 773 هزار و 140 مقاله از تعداد مقالات دانشگاهی آمریکا پیشی گرفت و جایگاه نخست را در تولید مقالات علمی دنیا از آن خود کرد. با این اوصاف، سهم چین در تولید مقالات دانشگاهی در آن سال حدود 22 درصد و سهم انگلیس 20 درصد بود. اما در تازه‌ترین رده‌بندی‌ها که در سال 2024 اشاره شده، چین همچنان با رشد قابل توجهی در تولید مقالات روبه‌روست و آمریکا نیز در رده دوم جهان جا خوش کرده است. اما انگلیس از سال 2022 جایگاه سومی را به هند واگذار کرد و در رده چهارم جهان قرار گرفته است به طوری که تعداد مقالات علمی انگلیس در سال 2024 به 252 هزار و 604 مقاله رسید. 

درحالی‌که هیچ معیار واحدی نمی‌تواند عمق برتری پژوهش‌های علمی را به طور کامل نشان دهد، خروجی‌های مقالات علمی، دیدگاه قانع‌کننده‌ای از سهم انگلیس در چشم‌انداز پژوهش‌های جهانی ارائه می‌دهد. اما اصلی‌ترین رمز موفقیت انگلیس در مسیر تولید مقالات علمی، دانشگاه‌های این کشور هستند؛ مؤسساتی در سطح جهانی که به عنوان موتور‌های محرک کشف، نوآوری و همکاری عمل می‌کنند.

دانشگاه‌های انگلیس به واسطه پژوهش‌های پیشرفته، مشارکت‌های میان رشته‌ای و تعهد به پیشبرد مرز‌های دانش، نقش محوری در تضمین موقعیت این کشور به عنوان یک مرکز پیشرو در مسیر تعالی و ارتقای پژوهشی ایفا می‌کنند. 

بودجۀ یک میلیارد پوندی افق اروپا به پژوهش و نوآوری انگلیس
پروژه افق اروپا برای هر سهامدار انگلیسی، اهمیت بالایی دارد تا بتواند به تنهایی وارد عمل شود. سرمایه‌گذاران کلیدی پژوهش‌ها و نوآوری انگلیس (UKRI) نیز در مسیر تقویت مشارکت انگلیس در این پروژه حضور دارند. بیش از یک میلیارد پوند از طریق طرح ضمانت افق اروپا به بخش پژوهش و نوآوری انگلیس بودجه اعطا شده است درحالی‌که آکادمی‌های علمی انگلیس موفق شده‌اند چند طرح متوقف شده این پروژه را احیا و اجرا کنند.

آن‌ها همچنین به عنوان یک اهرم قدرت در بروکسل عمل کرده و با مقامات کلیدی کمیسیون اروپا مشارکت کرده‌اند. وزارت علوم، نوآوری و فناوری انگلیس (DSTI) در هماهنگی و هدایت فعالیت انگلیس به منظور تقویت مشارکت‌ها در پروژه افق اروپا نقش مهمی را ایفا کرده است. از بین چهار راهنمای پروژه افق اروپا، سه راهنما از سوی این وزارتخانه ارائه شده است که به این بهانه، پژوهشگران و کسب و کار‌ها، تازه‌واردان و شرکت‌کنندگان در این پروژه را گردهم آورده است.

مأموریت انگلیس در اتحادیه اروپا نیز نقش مهمی در تضمین حضور انگلیس در بروکسل داشته است. گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است به رغم دشوار‌ی‌هایی که در مسیر مشارکت‌های دانشگاهی و علمی بین انگلیس و اتحادیه اروپا وجود دارد، می‌توان امیدوار بود که این همکاری‌ها به سمت و سوی مثبتی حرکت کنند. انتظار می‌رود سال 2025، برای همسویی نیاز‌های انگلیس و جامعه دانشگاهی این کشور با چشم‌انداز کمیسیون اروپا فرصت مناسبی باشد. 

متن کامل این گزارش را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.