در دور اول ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، وی تحریم‌هایی علیه شرکت‌های فناوری چین و برخی صنایع این کشور اعمال کرد. چین در آن زمان گرچه به اقدامات دولت آمریکا واکنش نشان داد، اما آن اقدامات چندان تهاجمی نبود. اما با جنگ تعرفه‌ای که دونالد ترامپ در هفته‌های اخیر شروع کرده، چینی‌ها این بار ساکت نماندند و واکنش‌های فوری‌تر و تهاجمی‌تری نسبت به اقدامات ترامپ نشان دادند. ماجرا از اینجا شروع شد. 4 فوریه آمریکا 10 درصد تعرفه اضافی بر کالاهای چینی اعمال کرد. 10 فوریه چین با تعرفه 15 درصدی بر صادرات زغال‌سنگ و گاز طبیعی مایع آمریکا به اضافه مالیات 10 درصدی بر نفت و تجهیزات کشاورزی این کشور واکنش نشان داد. 4 مارس آمریکا تعرفه کالاهای چینی را دو برابر کرده و به 20 درصد رساند. 10 مارس چین 10 درصد تعرفه اضافی بر سویای آمریکا اعمال و تعرفه‌های 10 تا 15 درصدی را بر واردات محصولات کشاورزی از جمله گوشت گاو، پنبه و گوشت خوک اعمال کرد. 2 آوریل ترامپ از تعرفه متقابل 34 درصدی اضافی بر واردات چین رونمایی کرد تا تعرفه واردات از چین به 54 درصد برسد که بالاترین تعرفه بر واردات به آمریکا بود. 4 آوریل چین محدودیت صادرات خاک‌های کمیاب و تعرفه 34 درصدی تلافی‌جویانه بر همه کالاهای آمریکایی را اعلام کرد. 9 آوریل در پاسخ به اقدامات متقابل پکن، ایالات متحده تعرفه‌های اضافی 50 درصدی اعمال کرد و نرخ تعرفه همه کالاهای چینی را به 104 درصد رساند. این اقدام با پاسخ چینی‌ها روبه‌رو شد و روز گذشته وزارت دارایی چین اعلام کرد پکن از پنجشنبه تعرفه‌ گمرکی ۸۴ درصدی بر تمام کالاهای آمریکایی اعمال می‌کند. گرچه ممکن است طرفین در روزها یا هفته‌های آتی تمایل به مذاکره و توافق نشان دهند، اما تاکنون دو کشور واکنش تندی نسبت به این جنگ تجاری داشته‌اند که در صورت تداوم آن، این جنگ می‌تواند تبعات گسترده‌ای بر اقتصاد دو کشور و اقتصاد جهان داشته باشد؛ چراکه آمریکا و چین سهم 43 درصدی از اقتصاد جهان را در دست دارند (26.3 درصد سهم آمریکا و 16.9 درصد سهم چین). 

جنگ ترامپ علیه سهم 20 درصدی چین از بازار آمریکا
نگاهی به داده‌های تجارت خارجی آمریکا نشان می‌دهد سهم چینی‌ها از کل واردات آمریکا، از حدود 1.5 درصد در سال 1987 به 8 تا 9 درصد در سال 2000 رسیده بود که این میزان در سال‌های 2015 تا 2018 خود را به بیش از 21 درصد رساند. با جدی گرفتن جنگ تجاری و مجازات‌های سنگین دونالد ترامپ علیه برخی از صنایع و فناوری‌های نوین چین و همچنین اعمال تعرفه علیه کالاهای چینی در دوره اول ترامپ و تداوم آن در دولت بایدن، باعث شد سهم چینی‌ها از کل واردات آمریکا از 21 درصد در شروع دولت اول ترامپ حالا به 13.4 درصد در سال 2024 برسد. این مقدار کمترین سهم چینی‌ها از واردات آمریکا از سال 2004 تاکنون بوده است. 

کدام صنایع آمریکایی آسیب می‌بینند؟ 
شبکه خبری سی‌ان‌ان درخصوص جنگ تجاری آمریکا علیه چین و واکنش متقابل چینی‌ها، می‌نویسد ایالات متحده بیش از 50 سال است که تلاش کرده تا ظهور چین را مدیریت کند. این تعامل از زمان اولین سفر رئیس جمهور ریچارد نیکسون به چین برای ایجاد شکاف بین آن‌ها و اتحاد جماهیر شوروی شروع شده و تا امروز مسیر نوسانی را به خود دیده است. زمانی که ایالات متحده به امید حبس چین در یک سیستم اقتصادی غرب‌محور این کشور را وارد سازمان تجارت جهانی کرد، کسی تصور نمی‌کرد در دولت اول دونالد ترامپ کار دو کشور به یک جنگ تجاری بکشد. 
این رسانه آمریکا می‌گوید ترامپ مدعی است تعداد زیادی از کشور‌ها مشتاق به انجام معاملات تجاری برای کاهش تبعات دردناک تعرفه‌های ایالات متحده هستند، اما چین به جمع آن‌ها نمی‌پیوندد؛ چراکه پکن هشدار ترامپ را مبنی بر عدم واکنش به تعرفه‌های 34 درصدی قبلی در کنار دور اول تعرفه‌ها رد کرد و هشدار داد که آماده است تا «تا آخر» بجنگد. بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد عمده واکنش تهاجمی آمریکا نسبت به رشد اقتصاد چین در دوره ترامپ آغاز شده است. ترامپ بار‌ها از رفتار پکن ابراز نارضایتی کرده است. البته باید متذکر شد طی یک دهه اخیر این تنش‌ها اغلب بر سر دامپینگ واردات، دسترسی به بازار برای شرکت‌های آمریکایی، سرقت مالکیت معنوی، دستکاری ارز و جاسوسی صنعتی شعله‌ور شده است. 
براساس گزارش بی‌بی‌سی انگلیسی‌زبان، در سال 2024، بزرگ‌ترین دسته از کالا‌های صادراتی از ایالات متحده به چین، سویا بود که در درجه اول برای تغذیه 440 میلیون خوک چین استفاده می‌شد. سهم سویا از کل صادرات آمریکا به چین 9 درصد بوده است. هواپیما و نیرو محرکه با سهم 8 درصد، مواد دارویی با سهم 4 درصد و نفت با سهم 3 درصد در مرتبه بعدی قرار داشته‌اند. 
در سمت مقابل، گوشی‌های هوشمند با سهم 9 درصد، لپ تاپ با سهم 7 درصد، باتری‌ها با سهم 3 درصد، اسباب‌بازی‌ها با سهم 2 درصد و تجهیزات مخابراتی با سهم 2 درصد بیشترین سهم را در واردات آمریکا از چین تشکیل می‌دهند. واردات مقدار زیادی باتری که برای خودرو‌های برقی حیاتی است ازجمله چالش‌های آمریکا خواهد بود. سهم 9 درصدی گوشی‌های موبایل از واردات آمریکا با تعرفه‌های سنگینی که آمریکا بر چین اعمال کرده، از عوامل اصلی کاهش ارزش بازار اپل در هفته‌های اخیر بوده و قیمت سهام آن طی ماه گذشته 20 درصد کاهش یافته است. بی‌بی‌سی انگلیسی‌زبان بیان می‌دارد همه این اقلام وارداتی از چین به آمریکا به دلیل تعرفه 20 درصدی که دولت ترامپ از قبل بر پکن وضع کرده بود، پیش از این قرار بود برای آمریکایی‌ها گران‌تر شود. اکنون این تعرفه به 104 درصد افزایش یافته است، تأثیر آن می‌تواند پنج برابر بیشتر باشد. 
موارد حائز اهمیت دیگر این است که چین نقش اصلی در پالایش بسیاری از فلزات حیاتی برای صنعت، از مس و لیتیوم گرفته تا خاک‌های کمیاب دارد. پکن می‌تواند موانعی در راه رسیدن این فلزات به آمریکا ایجاد کند. این کاری است که قبلاً در مورد دو ماده به نام‌های ژرمانیوم و گالیوم انجام داده است که توسط ارتش در تصویربرداری حرارتی و رادار استفاده می‌شود. لازم به ذکر است چین ۶۰ درصد ژرمانیوم و ۸۰ درصد گالیوم جهان را به تنهایی تولید می‌کند. این عدد در برخی منابع به ترتیب ۸۳ و ۹۴ درصد است، بنابراین چین در این دو بازار یک عرضه‌کننده اصلی است و تعیین‌کننده قیمت این مواد نیز هست. یک رسانه آمریکایی اعلام کرده این دو فلز دارای طیف وسیعی از کاربرد‌های تخصصی از ساخت تراشه، تجهیزات ارتباطی و دفاعی تا تولیدات منزل و ادوات نیروگاهی هستند. 
گالیوم در نیمه‌هادی‌های مرکب که چندین عنصر را برای بهبود سرعت و کارایی انتقال نیرو ترکیب می‌کنند مصرف می‌شود. ضمن اینکه از این ماده در صفحات نمایش تلویزیون‌های مدرن، صفحه تلفن همراه، ال‌سی‌دی خودرو‌ها، پنل‌های خورشیدی و رادار‌ها استفاده می‌شود. ژرمانیوم نیز کاربرد‌های بسیاری دارد که عموماً حساس و امنیتی هستند. این فلز عموماً در ساخت ادوات ارتباطات فیبر نوری، عینک دید در شب و نیز ماهواره‌ها و دستگاه‌های مرتبط با اکتشاف فضایی که اکثراً با سلول‌های خورشیدی مبتنی بر ژرمانیوم تغذیه می‌شوند، کاربرد دارد. 
پس از مشاهده تأثیر تورمی شدید در ایالات متحده ناشی از بحران زنجیره تأمین در طول همه‌گیری کووید 19، حالا رهبران چینی می‌توانند محدودیت‌های مصنوعی جدیدی را بر جریان کالا‌ها به ایالات متحده اعمال کنند. شرکت‌های حقوقی و تجاری آمریکایی ممکن است از فعالیت در چین محدود شوند و پکن می‌تواند با محدود کردن واردات دانه‌های سویا و سورگوم، لرزه بر اندام کشاورزی ایالات متحده بیندازد. کسب و کار‌های کوچک آمریکا نیز آسیب‌پذیر هستند. درحالی‌که غول‌هایی مانند اپل می‌توانند به دنبال پایگاه‌های تولید جایگزین باشند - مثلاً در هند - شرکت‌های آمریکایی که به کالا‌ها و قطعات چینی متکی هستند، به شدت در معرض دید قرار خواهند گرفت. 

چینی‌ها چقدر ضرر می‌بینند؟ 
واقعیت این است که تعرفه‌های ترامپ در زمان بدی برای اقتصاد چین اعمال می‌شود. مصرف داخلی چین نسبتاً ضعیف بوده و صادرات همچنان عامل اصلی رشد اقتصادی دومین غول اقتصاد جهانی است. ماهیت گسترده تعرفه‌های ترامپ همچنین باعث شده کسب‌وکار‌های چینی برای تعدیل زنجیره‌های تأمین خود به تکاپو بیفتند. شرکت‌ها می‌گویند یافتن راهی برای خروج از این بلاتکلیفی سخت است، زیرا اکثر کشور‌ها تحت تأثیر تعرفه‌های ترامپ قرار گرفته‌اند. پرواضح است که تعرفه‌های بالاتر، هزینه‌ها را برای حمل و نقل و برای کارخانه‌ها، شرکت‌ها و فروشندگان افزایش می‌دهد. به گفته ‌دان وانگ، از مشاوران گروه اوراسیا، هرگونه تعرفه بالاتر از 35 درصد، تمام سودی که کسب و کار‌های چینی هنگام صادرات به ایالات متحده یا آسیای جنوب شرقی کسب می‌کنند را از بین می‌برد. 
چینی‌ها گرچه سعی کرده‌اند وابستگی صادرات خود را به ایالات متحده کاهش دهند و از 21 درصد در سال‌های 2015 تا 2018 به 13 درصد در سال 2024 برسانند، اما در سال 2024 حجم صادرات آن‌ها به آمریکا براساس داده‌های گمرک چین حدود 525 میلیارد دلار و براساس داده‌های اداره آمار آمریکا حدود 439 میلیارد دلار بوده است. این رقم 525 میلیارد دلار صادرات چینی‌ها به آمریکا تقریباً معادل 3 درصد از تولید ناخالص داخلی چین را تشکیل می‌دهد. صادرات هنگ‌کنگ به ایالات متحده که در سال 2024 درمجموع به 38 میلیارد دلار رسید نیز با این تعرفه‌های متقابل روبه‌رو خواهد شد که تأثیر اقتصادی بر منطقه را تشدید می‌کند. با توجه به اینکه صادرات محرک اصلی رشد تولید ناخالص داخلی است، اقتصاددانان تخمین می‌زنند این تعرفه‌ها می‌تواند رشد سالانه چین را یک تا دو درصد کاهش دهد. 
کاهش عمدی نرخ ارز چین در مقابل دلار آمریکا، صادرات چین را برای خریداران خارجی جذاب‌تر می‌کند و به طور بالقوه برخی از اثرات تعرفه‌ها را جبران می‌کند. چین به طور هم‌زمان روابط خود را با دیگر شرکای تجاری ازجمله اتحادیه اروپا و ژاپن تقویت کرده که علی‌رغم اینکه متحدان دیرینه‌ای هستند نیز تحت تأثیر تعرفه‌های آمریکا قرار گرفته‌اند. هدف این استراتژی متنوع‌سازی کاهش آسیب‌پذیری چین در برابر اقدامات تجاری ایالات متحده و در عین حال گسترش بازار‌های جایگزین است. 
درحالی‌که دولت چین با تشدید تنش‌های تجاری اقدامات خود را برای دفاع از اقتصاد افزایش داده است، آنچه تاکنون دیده‌ایم احتمالاً برای جبران خسارت کافی نیست. برای دستیابی چین به هدف بلندپروازانه 5 درصدی رشد تولید ناخالص داخلی خود در مواجهه با این جنگ تجاری، اقدامات محرک بیشتری مورد نیاز است. بخش‌های صادرات‌محور چین بیشترین ضربه را از تشدید تنش‌های تجاری خواهند خورد. شرکت‌های فناوری، تولیدکنندگان پوشاک و صادرکنندگان مواد جزء بدترین عملکرد‌ها در فعالیت‌های اخیر بازار سهام چین هستند، به طوری که برخی از آن‌ها با کاهش چشمگیر قیمت سهام بیش از 30 درصد در تنها پنج روز مواجه شده‌اند. 
واردات ایالات متحده به چین نیز به دلیل تعرفه‌های تلافی‌جویانه چین افزایش قیمت خواهد داشت و درنهایت به همین ترتیب به مصرف‌کنندگان چینی آسیب می‌رساند. اما فراتر از تعرفه‌ها، راه‌های دیگری نیز وجود دارد که این دو کشور می‌توانند از طریق تجارت به یکدیگر آسیب برسانند. در مورد ایالات متحده، این کشور می‌تواند تلاش کند محاصره فناوری چین را که توسط جو بایدن آغاز شده است، از طریق سخت‌تر کردن واردات نوعی ریزتراشه‌های پیشرفته به چین - که برای کاربرد‌هایی مانند هوش مصنوعی حیاتی هستند - تشدید کند که چین هنوز نمی‌تواند خودش تولید کند. پیتر ناوارو، مشاور تجاری دونالد ترامپ، این هفته پیشنهاد کرده است ایالات متحده می‌تواند بر سایر کشور‌ها ازجمله کامبوج، مکزیک و ویتنام فشار وارد کند تا در صورت تمایل به ادامه صادرات به ایالات متحده، با چین تجارت نکنند. 
گلدمن ساکس در گزارشی که روز سه‌شنبه منتشر کرد، گفت انتظار دارد آخرین تعرفه‌های ترامپ، تولید ناخالص داخلی چین را تا 2.4 درصد کاهش دهد. این بانک سرمایه‌گذاری رشد 4.5 درصدی را برای سال جاری پیش‌بینی می‌کند این 4.5 درصد کمتر از هدف رسمی رشد 5 درصدی دولت چین برای سال 2025 است. تحلیلگران UBS حتی بدبین‌ترند. آن‌ها گفته‌اند افزایش تعرفه‌های ترامپ می‌تواند نرخ رشد اقتصادی چین را در سال 2025 به 4 درصد کاهش دهد. 
اقتصاد چین در حال حاضر با سرعت کمتری نسبت به زمانی که ترامپ برای اولین بار روی کار آمد رشد کرده است. آخرین جنگ تجاری در حالی رخ می‌دهد که چین با کاهش تورم، بازار املاک بحران‌زده و سطح بدهی بالا دست‌وپنجه نرم می‌کند. در سال 2018، زمانی که ترامپ اولین جنگ تجاری خود را علیه چین آغاز کرد، رشد رسمی تولید ناخالص داخلی پکن 6.6 درصد بود. با این حال جایاتی گوش، استاد اقتصاد در دانشگاه ماساچوست به الجزیره می‌گوید، چین هنوز «آماده‌تر از بسیاری از کشور‌ها» برای مقابله با پیامد‌های حملات تجاری ترامپ است. 

گزارش کامل را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.