مسابقۀ ارسال سیگنال ضعف
اسکار نقش بهترین ستون پنجم ترامپ می‌رسد به عاملان ناکارآمدی و فیک‌نیوز‌هایی که این روز‌ها گریبان مردم ایران را گرفته و ر‌ها نمی‌کنند. اگر قبلاً درباره صحت اخبار جزئی شک داشتیم، حالا دامنه تردید به موضوعاتی رسیده که مردم بیشترین حساسیت را نسبت به آن دارند. روز یکشنبه (18 فروردین) محمدجواد آذری جهرمی، وزیر سابق ارتباطات و عضو ستاد انتخاباتی پزشکیان در کانال تلگرامی خود از انتشار جدول خاموشی‌های برق در آغازین روز‌های سال خبر داد و رسانه‌های مختلف نیز آن را پوشش دادند. حتی جدول‌هایی منتشر شد که خوشبختانه حقیقت نداشت و شوربختانه سوهان روح مردم شد. با این‌حال صبح روز گذشته روابط عمومی شرکت توانیر انتشار هرگونه جدول خاموشی را تکذیب کرد؛ اما مردم برخی از نقاط کشور از قطعی برق در محل زندگی خود خبر دادند. از سوی دیگر مدیران برخی از شرکت‌های توزیع برق در استان‌ها به‌صورت رسمی جزئیات قطع برق را اعلام کرده‌اند.
باید قطع و وصلی اخبار خاموشی را هم تحمل کنیم؟
انتقاد آذری‌جهرمی از اعمال خاموشی برق در روز‌های ابتدایی سال همراه با موجی از اخبار مربوطه شد. او در این خصوص نوشت: «درحالی‌که ظرفیت تولید نیروگاه‌های برق کشور نزدیک به ۹۴ هزار مگاوات است و میزان مصرف برق در این روز‌های سال حداکثر حدود ۴۸ هزار مگاوات، اعمال خاموشی به مشترکان در این ماه از سال جای بررسی و تأمل دارد.» از همان روز، جدول‌هایی با عنوان «برنامه خاموشی سراسری در فروردین» در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شد؛ جدول‌هایی که هرچند جعلی بودن برخی از آن‌ها معلوم شد اما حس نگرانی و سردرگمی را در میان مردم پخش کردند.
صبح روز بعد روابط عمومی شرکت توانیر اخبار مربوط به انتشار جدول‌های خاموشی برق را تکذیب کرد. خبرگزاری ایسنا با پیگیری از توانیر در این‌باره نوشت که هیچ جدول رسمی در این زمینه منتشر نشده و در صورت وقوع خاموشی، حتماً اطلاع‌رسانی رسمی انجام خواهد شد. مصطفی رجبی‌مشهدی، مدیرعامل توانیر اخیراً توضیح داده بود که خشکسالی، کاهش ظرفیت نیروگاه‌های برق‌آبی، تعمیرات ضروری نیروگاه‌ها و رشد ۶ درصدی مصرف برق شرایط را دشوار کرده است.
او گفته بود: «امسال تنها از یک‌سوم ظرفیت برق‌آبی می‌توانیم استفاده کنیم و ۳۰ درصد نیروگاه‌ها به دلیل عمر بالا نیاز به تعمیرات اساسی دارند.» با این حال تا لحظه نگارش این گزارش هیچ برنامه مشخصی برای خاموشی اعلام نشده اما گزارش‌هایی از قطعی‌های پراکنده در برخی مناطق کشور منتشر شده است. شرکت توزیع برق تهران هم تأکید کرده که در پایتخت هیچ برنامه خاموشی تعریف نشده و در صورت نیاز، اطلاع‌رسانی خواهد شد. این بلاتکلیفی فضا را برای شایعه‌پراکنی باز گذاشته است.
در نهایت دو حالت برای این اخبار وجود دارد؛ یا شایعه است که این حجم شایعه‌پراکنی روان مردم را به هم می‌ریزد و از حد تحمل خارج شده؛ یا حقیقت دارد که در آن صورت، وضع اسفناک است. در فروردین‌ماه، نه آن‌چنان سرمایی هست که مصرف گاز بالا برود، نه گرمایی که کولر‌ها روشن شوند، خاموشی در این شرایط بی‌سابقه است. اگر در این ماه خاموشی داشته باشیم تکلیف ماه‌های بعد و تابستان چه خواهد شد؟
ستون پنجم جنگ ترکیبی علیه ایران
فیک‌نیوز‌ها در ایران این روز‌ها فقط خبر جعلی پخش نمی‌کنند؛ بلکه بخشی از یک جنگ ترکیبی حساب‌شده‌اند که در راستای سیاست فشار حداکثری دونالد ترامپ علیه ایران عمل می‌کنند. این شایعات از قطعی برق و بحران آب گرفته تا بازگشت ظریف به صحنه دیپلماسی انگار نقش ستون پنجم را بازی می‌کنند؛ نیرویی که از درون، اعتماد عمومی را می‌لرزاند و روان جامعه را تضعیف می‌کند تا فشار خارجی آمریکا اثر بیشتری بگذارد.
استراتژی فشار حداکثری ترامپ که حالا با بازگشت او به قدرت دوباره جان گرفته فقط به تحریم و تهدید نظامی خلاصه نمی‌شود؛ بلکه جنگ روانی و اطلاعاتی را هم به کار گرفته تا ایران را از درون شکننده‌تر کند. این فیک‌نیوز‌ها چه آگاهانه هدایت شوند چه ناخواسته به دام این بازی بیفتند دقیقاً همان شکاف‌هایی را هدف می‌گیرند که مردم بیشترین حساسیت را به آن دارند.
در ماجرای برق، محمدجواد آذری‌جهرمی می‌گوید با این ظرفیت تولید و مصرف، خاموشی در فروردین عجیب است. بعدش جدول‌های جعلی خاموشی پخش می‌شود و هرچند توانیر تکذیب می‌کند؛ اما قطعی‌های پراکنده در برخی مناطق، مردم را به این فکر می‌اندازد که تابستانشان چطور خواهد گذشت.
شایعه پیرامون ظریف و مذاکره با آمریکا و تکذیب‌های بعدی هم نه‌تنها می‌تواند فضای دیپلماسی را تحت تأثیر قرار دهد بلکه این پیام را می‌فرستد که همه‌چیز دست نظام است و دولت و رأی مردم بی‌اثر. این دقیقاً همان چیزی است که در جنگ ترکیبی ترامپ کار می‌کند؛ تضعیف انسجام داخلی، فشار به تصمیم‌گیران و القای ناکارآمدی. این شایعات چه از داخل پخش شوند و چه از بیرون تغذیه شوند مثل موجی عمل می‌کنند که با هر تکذیب یک لایه از اعتماد عمومی را می‌شویند و می‌برند. آن‌ها می‌خواهند مردم به همه‌چیز شک کنند، از نهاد‌ها ناامید شوند و فشار حداکثری خارجی با کمترین مقاومت داخلی جواب بدهد.
ترامپ در دور اولش نشان داد که جنگ روانی را خوب بلد است؛ از خروج از برجام تا تحریم‌ها و فاند‌های میلیون‌دلاری که به جیب ایران‌ستیزان واریز می‌کرد. حالا هم این فیک‌نیوز‌ها چه با هدایت مستقیم چه با سوءاستفاده از خلأ اطلاع‌رسانی صحیح داخلی، به ستون پنجمش تبدیل شده‌اند. در روز‌هایی که اقتصاد و معیشت مردم زیر فشار است این شایعات نمک بر زخمند و آرامش را از جامعه می‌گیرند.
