آثار مخرّب یک رفتار غیرملی گردشگران نوروزی
زینب مرزوقیتقریباً می‌توان گفت که در تعطیلات عید نوروز شمال تا جنوب و از شرق تا به غرب ایران، مملو از مسافر و گردشگر می‌شود. آمار‌ها می‌گوید که استان هرمزگان امسال با ثبت بیش از سه‌میلیون و ۳۴۰ هزار اقامت شبانه، به یکی از مقاصد اصلی سفرهای نوروزی کشور تبدیل شده بود؛ اما متأسفانه امسال حواشی سفر به جزایر هرمزگان مانند جزیره هرمز، از شیرینی تعداد بالای مسافرانش در عید نوروز کاست.
تصاویر منتشرشده از هرمز نشان می‌دهد که مسافران نوروزی این جزیره، در خلال سفر به هرمز خاک نقره‌ای این جزیره را همراه با خودشان برده‌اند و به اکوسیستم چندهزار ساله سواحل هرمز آسیب جدی زده‌اند. در این میان بسیاری معتقدند که «حرمت امامزاده به متولی آن است» و متولیان و فعالان امر گردشگری در این سال‌ها باید فرهنگ‌سازی لازم برای حفظ و نگه‌داری اکوسیستم طبیعی اماکن مختلف کشور را در میان عامه مردم و در دل جامعه، جا می‌انداختند. برخی دیگر بر این باورند که طبیعت نیز مانند هر جای قیمتی و گرانبهای دیگر نیاز به پاسبان و نگهبان دارد و این پاسبانی و نگهبانی زمانی ممکن می‌شود که در یک سیستم و توسط نهاد‌های نظارتی تعریف شود.
تجدیدپذیری ساحل نقره‌ای هرمز به‌آسانی صورت نمی‌گیرد
خاک هرمز به سرقت رفت، غارت شد و یا برای تبرک و سوغاتی در چمدان مسافران و گردشگران جا داده شد. اسمش هر چه که باشد، درنهایت چیزی نیست جز از دست دادن طبیعت چندهزار ساله توسط تعدادی هموطن که درنهایت سواحل جنوب کشور را تا شهر‌هایشان توسعه دادند.
برخی‌ها معتقدند که ساحل نقره‌ای هرمز تجدیدپذیر است و عده‌ای دیگر بر این باورند که ساحل نقره‌ای هدیه طبیعت به ما در طول چندین هزار سال بود و باید چند هزار سال بگذرد تا بار دیگر ساحل نقره‌ای شود. مصطفی حمزه‌ای، راهنمای بین‌المللی تور فرهنگی از جمله کسانی است که معتقدند عمر ما دیگر به دیدن ساحل نقره‌ای قد نخواهد داد.
«تجدیدپذیری این ساحل به‌راحتی و آسانی نیست. این خاکی که در جزیره هرمز وجود دارد، سال‌ها و هزاران سال است که به این شکل ایجاد شده است. این خاک به رنگ نقره‌ای تبدیل شده و ممکن است میلیون‌ها سال طول بکشد تا چنین خاکی تشکیل شود. ریشه‌یابی این موضوع نشان می‌دهد که آموزش کافی به افراد داده نشده است.»
راهنمای گردشگری: فضای جزایر هرمزگان از لحاظ مدیریت گردشگر کاملاً رهاست
یک راهنمای گردشگری که سابقه فعالیت گردشگری در بخش خصوصی را دارد و ریشه بخشی از اتفاقات هرمز را فرهنگی و بخش دیگر را مربوط به نبود زیرساخت می‌داند. او در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «اگر بخواهم یک مثال واقع‌بینانه بزنم، فرض کنید که شما در لیوانی آب می‌ریزید، بیشتر از ظرفیتش که آب بریزید، آب سرریز می‌شود. کل آن قسمت و آن فضا و شرایطی که به هر حال وجود دارد، به هم می‌ریزد. زمانی که شما در هرمز ۳هزار نفر جمعیت دارید، چرا باید ۵ هزار گردشگر در یک روز وارد جزیره شوند؟»
نبود متولی در ساماندهی گردشگران بلای مشترک جزایر هرمزگان است
این راهنمای گردشگری هرمزگان بر این باور است که چنین مسائل و موضوعاتی باعث شده که منابع طبیعی ما از بین برود و نکته ناراحت‌کننده این است که هیچ برنامه‌ای هم بابت این داستان نداریم. او ادامه می‌دهد: «زمانی که شما وارد هرمز می‌شوید، یک جزیره می‌بینید که یک کمربندی ۲۲ کیلومتری دارد.
کل جزیره یک کمربند ۲۲ کیلومتری دارد و یک گردشگر می‌تواند کامل دور آن را بگردد. زمانی که پایش را می‌گذارد در این مسیر، هیچ‌گونه فرهنگ‌سازی‌ای درمورد اینکه گردشگر از کجا شروع کند و کجا شروع نکند، وجود ندارد. به محض اینکه وارد می‌شود، چند موتور سیکلت آنجا هستند که می‌خواهند خدمات بدهند.
سوار آن موتور‌های سه‌چرخ می‌شوند و دور تا دور جزیره را می‌چرخند. هر بلایی که بخواهد بر سر آثار طبیعی جزیره بیاید، می‌آید. ما الان، مگر فقط این ساحل ماسه‌ای هرمز را داریم؟ ما در هنگام نیز همین وضعیت را داریم. ما در قشم هم همین بلا را تجربه کرده‌ایم. در فضای جزایر همه‌چیز رهاست، یعنی برای گردشگر هیچ برنامه‌ای تدوین نشده و چون رهاست، هر اتفاقی ممکن است بیفتد. زباله می‌ریزد و محیط‌زیست را آلوده می‌کند. هیچ‌گونه تعریفی برای گردشگر وجود ندارد که از کجا باید وارد شده و از کجا باید خارج شود و به چه شکل باید رفتار کند.»
نان مردم هرمز از زیبایی‌های سواحلش است
یکی از پرسش‌هایی که ممکن است به میان بیاید این است که واکنش جوامع محلی نسبت به آسیب گردشگر چیست؟ هرمز تنها یک نمونه است و ما در جنگل‌های هیرکانی و سواحل شمال نیز شاهد آسیب به طبیعت توسط گردشگران بودیم.
او در این‌باره نیز ادامه می‌دهد: «چند سال پیش در جزیره لارک یکی از جزایر استان هرمزگان، یک بازدید داشتیم و دیدم که یک گردشگر شروع کرد به جمع کردن خاک در یک پلاستیک. چون این خاک در بسیاری از جزایر استان هرمزگان وجود دارد. لیدر، خیلی محترمانه گفت: «ما نان‌مان از همین جاذبه‌ها و همین خاک و همین زیبایی‌های این جزیره است. خواهشی که دارم این است که این خاک را نبرید.» جمله کاملاً فرهنگی بود. اما گردشگر این جمله را با احترام پذیرفت و گفت: «چشم.» خاک را روی سطح زمین ریخت و نه دعوایی شد و هیچ‌گونه بی‌احترامی هم صورت نگرفت. یکی از موضوعاتی که خیلی مهم است، آموزش آدم‌های محلی آن منطقه است که باید براساس این آموزش‌ها، آداب و معاشرت، فن بیان، و برخورد با مردم را یاد بگیرند. نه اینکه صحنه‌ای را ببینند و با یک جمله، جنگ و نزاع به وجود بیاید. می‌خواهم بگویم یکی از مشکلات ما عدم آموزش است که باعث فقر فرهنگی می‌شود.»
جوامع محلی همیشه پذیرای گردشگرانند
در هرصورت اما واقعیت این است که جوامع محلی از گردشگر و مسافر ارتزاق دارند، یعنی کسب‌وکار‌ها با آمدن مسافر رونق دارند و چراغ بسیاری از بوم‌گردی‌ها با همین مسافران روشن است. او در این‌باره عنوان می‌کند: «واکنش نسبت به این جمعیت چندبرابری که هر ساله به جزیره می‌آیند، دو نکته دارد.
نکته اول این است که متأسفانه با توجه به اوضاع اقتصادی کشور و وضعیت مالی مردم، این افراد می‌خواهند از همین فصل گردشگری بهره‌برداری کنند. آن‌ها می‌دانند که این فصل پیک گردشگری است و گردشگر وارد می‌شود. یعنی می‌گویند ما باید در همین یک سال زندگی‌مان تلاش کنیم.
آدم‌های محلی هم می‌خواهند این گردشگران را بیاورند و معمولاً اعتراض چندانی به تعداد زیاد گردشگران ندارند. چون اگر اعتراض کنند، اولین چیزی که پیش می‌آید این است که جلوی ورود گردشگران را می‌گیرند. بنابراین محلی‌ها استقبال می‌کنند. شما فکر کنید که نزدیک به ۲۰۰، ۳۰۰ یا ۴۰۰ نفر سه‌چرخه‌سوار از همان منطقه هستند که در این ایام حداقل هرکدامشان درآمد خوبی دارند. اما صحبت من این است که قبل از ورود گردشگر، باید زیرساخت‌هایی برای این موضوع تعریف شود. یعنی دولت باید زیرساخت‌ها را آماده کند.»
انرژی کمیته سفر نوروزی هرمزگان صرف امور دیگر مسافران می‌شود
او معتقد است که به دلیل نبود زیرساخت مناسب، بیشترین انرژی کمیته سفر نوروزی در هرمزگان صرف این می‌شود که در هرمزگان و یا هرمز تصادفی صورت نگیرد. او افزود: «بیشترین مسائل و موضوعاتی که داریم، مربوط به ورود گردشگر است.
در خصوص امکانات و سرویس‌دهی به گردشگران، می‌خواهیم که اتفاقات مانند تصادف کمتر رخ بدهد و اگر اتفاقی بیفتد، خدمات لازم فراهم شود. یک بعد قضیه هم مسائل فرهنگی است که هنوز به‌طور کامل آموزش داده نشده است.
اعلام نشده که آقای فلان یا فلان شخص، مسئول این موضوعات هستند. ما نیامده‌ایم که فقط بنر‌هایی نصب کنیم یا برخی پیام‌ها را در جزیره بیان کنیم. باید به‌طور دقیق آموزش داده شود که آقایان به روش‌های مختلف و با گویش‌های مختلف به مردم و گردشگران یادآوری کنند که این خاک را از جزیره نبرند. اگر این خاک برداشته شود نسل‌های بعدی ما نسبت به جزیره هرمز ناآگاه خواهند شد و دیگر قادر به شناخت این جزیره نخواهند بود.»
گزارش کامل را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.
مطالب پیشنهادی
