روزگار پایان‌نامه‌های تقلبی سیاه می‌شود
سارا طاهریوقتی حرف از تقلب علمی می‌شود، ناخودآگاه بحث کپی‌کاری و تخلف در پژوهش‌هایی نظیر پایان‌نامه و رساله‌ها به ذهن خطور می‌کند. این روز‌ها تقلب در پایان‌نامه و رساله دانشجویان به یکی از شایع‌ترین نوع تقلب‌ها تبدیل شده و جامعه علمی کشور را نگران کرده تا جایی که هرازچندگاهی درباره این نوع از تقلب، بحث‌هایی مطرح و راه‌هایی برای جلوگیری آن بررسی می‌شود اما باز هم هستند دانشجویانی که قانون را دور می‌زنند و به‌اصطلاح راهی برای کپی پیست پیدا می‌کنند و می‌خواهند ره صدساله را یک‌شبه طی کنند.
در این میان طی سال‌های گذشته دانشگاه آزاد به‌عنوان مجموعه‌ای که بیش از 40 درصد بار آموزش عالی را به دوش می‌کشد و بیشترین جمعیت دانشجویی را در خود جای داده است، بیشتر از سایر دانشگاه‌ها در مظان اتهام قرار گرفته که توجه چندانی به کیفیت تولیدات علمی دانشجویان تحصیلات تکمیلی و دقت کافی نسبت به تخلف‌های علمی در روند نگارش این پژوهش‌ها ندارد. در پس این ادعا‌ها دانشگاه آزاد از اواخر دهه 90 ایده‌های مختلفی را برای کیفیت‌بخشی و افزایش بهبود کیفیت خروجی پژوهشی اجرایی کرد.
طرح پایش یکی از نخستین این اقدامات بود. طرحی که در سال 98 از آن رونمایی شد و براساس چالش‌های کلان کشور به زمینه‌های پژوهشی تبدیل می‌شوند تا استاد و دانشجو براساس آن موضوع پایان‌نامه یا رساله خود را تعریف کنند. درواقع «پایش» یک نظام جامع پژوهشی است که هدفش، رفع نواقص مربوط به نظام پژوهش تحصیلات تکمیلی دانشگاه و قرار دادن این ظرفیت عظیم در خدمت حل مسائل ملی کشور است. به صراحت می‌توان گفت جلوگیری از تقلب علمی و حتی کپی‌کاری از مهم‌ترین کارویژه‌های پایش است.
برگزاری جلسات پیش‌دفاع را نیز می‌توان یکی دیگر از اضلاع جدی مقابله با پژوهش‌های کم‌کیفیت دانست اما در این میان مسئولان دانشگاه برای آن که بتوانند پازل کیفیت تولیدات علمی را تکمیل کنند به بحث مشابهت‌یابی نیز ورود کردند که سامانه آن نیز در دی سال 1401 راه‌اندازی شد. البته راه‌اندازی این سامانه در سال 1401 رسانه‌ای شد اما ورود دانشگاه به این حوزه به سال 1398 برمی‌گردد؛ زمانی که آیین‌نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی در هیئت‌وزیران مصوب شد.
دانشگاه آزاد با داشتن گنجینه‌ای عظیم از پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها به بحث مشابهت‌یابی ورود کرد و کار‌های مقدماتی راه‌اندازی یک سامانه نیز در این حوزه از همان زمان کلید خورد و در سال 1401 از این سامانه رونمایی شد. حالا بیشتر از دوسال است که این سامانه کار خود را آغاز کرده و به‌گفته مسئولان دانشگاه آزاد از سریع‌ترین الگوریتم‌های موجود در طراحی سامانه مشابهت‌یاب استفاده کردند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن، به هدف خود رسیده و نتیجه بررسی به دانشجویان اعلام شود.
ازآنجا‌که سامانه پژوهشیار دانشگاه آزاد یکی از بزرگ‌ترین مخازن پروپوزال‌ها و پایان‌نامه/ رساله‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی را در اختیار دارد عمل مشابهت‌یابی روی منابع این سامانه می‌تواند سرقت علمی را به حداقل برساند، بنابراین جلوگیری حداکثری از سرقت علمی و کپی‌کاری را می‌توان مهم‌ترین ویژگی سامانه مشابهت‌یاب دانشگاه آزاد دانست.
دانشگاه آزاد در گام آخر خود برای تکمیل سامانه مشابهت‌یابی خود، اسفندماه سال گذشته با مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نیز تفاهم‌نامه‌ای منعقد کرد و قرار شد بحث جلوگیری از تخلفات علمی را یک‌فاز جلوتر ببرد. سامانه سمیم مؤسسه نور از 10 سال گذشته کار خود را آغاز کرده و دارای بزرگ‌ترین بانک داده‌ها از داده‌های اسلامی است که با، 65 هزار جلد کتاب، 160 هزار پایان‌نامه، یک میلیون مقاله، 4 میلیون صفحه وب، کتب اصلی علوم انسانی و داده‌های که کاربران به صورت داوطلبانه وارد می‌کنند، پشتیبانی انجام می‌دهد.
پیش‌ازاین پایان‌نامه‌ها فقط با پایان‌نامه‌های موجود قبلی مشابهت‌یابی می‌شد، اما حالا قرار است پایان‌نامه‌ها با مقالات نیز مشابهت‌یابی شود زیرا مؤسسه نور بانک اطلاعاتی در اختیار دارد که می‌تواند این پایان‌نامه‌ها را با مقالات نیز مشابهت‌یابی کند. البته قرارداد اولیه با این مؤسسه در خردادماه سال گذشته امضا شده بود اما از اسفندماه وارد فاز اجرایی شد.
آن‌گونه دکتر طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد در نشست اجرایی‌سازی تفاهم‌نامه همکاری مشترک دانشگاه آزاد با مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) اعلام کرده پس از آغاز رسمی کار مشابهت‌یابی طرح‌نامه‌ها، پیشنهاد‌های پایان‌نامه و رساله و اصل پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها و مقالات با مجموعه نور، قرار است در مرحله دوم خطایابی پایان‌نامه‌ها و اصلاح ویراستاری و در مرحله سوم علم‌سنجی نیز به این همکاری اضافه شود.
مطالب پیشنهادی
