کارشناسان در گفتوگو با «فرهیختگان» سهم تحریم‌ها را در التهابات ارزی اندک می‌دانند
به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، بازار ارز و سکه، روز گذشته دچار شک شدیدی شد. سکه، با افزایش چند صد هزار تومانی نسبت به روز شنبه به رقم ۴ میلیون و 100 هزار تومان رسید و دلار با نرخ حدود ۱۰ هزار تومان در بازار آزاد معامله شد. این اتفاقات در حالی رخ داد که کمتر از یک هفته از تصدی عبدالناصر همتی رئیس کل جدید بانک مرکزی می‌گذرد. به دنبال انتقاد کارشناسان اقتصادی و رسانه‌ها از عملکرد تیم اقتصادی دولت و تقاضا برای تغییر برخی از افراد این تیم، دولت در اولین اقدام، ولی‌ا... سیف را پس از پنج سال ریاست بر بانک مرکزی، برکنار و همتی را جایگزین وی کرد تا به گمان خود، آرامش به بخشی از اقتصاد کشور بازگردد.
صاحب‌نظران اقتصادی، پیش از این بارها اقدامات تیم اقتصادی دولت را مورد نقد قرار دادند و معتقدند که فضای کنونی حاکم بر اقتصاد کشور در نتیجه اتخاد تصمیماتی است که دولت به صورت آنی و غیر‌کارشناسی اتخاذ می‌کند و به جای حل مشکلات به صورت ریشه‌ای و ساختاری، تنها به اقدامات تسکین‌دهنده و موقتی متوسل می‌شود. بدیهی است راهکاریی که بیشتر جنبه آرام‌بخش داشته باشد، پس از پایان‌یافتن اثر خود، التهاب بازار را تشدید می‌کند.
بر اساس آمار اعلام‌شده در حال حاضر میزان نقدینگی موجود در کشور رقمی حدود 1600 هزار میلیارد تومان است. این میزان نقدینگی که به گفته کارشناسان اقتصادی در صورت سرمایه‌گذاری در بخش تولید می‌تواند بخش عمده‌ای از مشکلات اقتصادی کشور را حل کند، اکنون به صورت سرگردان به دنبال بازار امنی برای سرمایه‌گذاری است. در این میان عملکرد ضعیف دولت در هدایت این میزان نقدینگی از یک سو و اعمال سیاست‌هایی که ناامنی اقتصادی به همراه داشته از سوی دیگر، زمینه‌ای را فراهم کرده است تا نقدینگی به انحراف از مسیر خود به سوی بازار سکه و ارز حرکت کند. هجوم این نقدینگی به سوی بازار و افزایش تقاضا‌های کاذب در کنار کاهش و محدودیت عرضه سکه و ارز بحرانی را ایجاد کرده که کنترل آن از دست دولت خارج شده است. اگرچه بسیاری از کارشناسان یکی از دلایل التهابات اخیر در بازار سکه و ارز را ماحصل تهدیدهای آمریکا برای تحریم ایران می‌دانند، اما آنچه مسلم است، تحریم‌های خارجی در مقابل سیاست‌های اشتباهی که دولت اتخاذ می‌کند، اثرگذاری کمتری دارد. در واقع آنچه بیش از هرچیز اقتصاد این روزهای کشور را به چالش کشانده، سیاست‌های داخلی و ضعف در تصمیم‌گیری و مدیریت کشور است. با وجود این و اگرچه امید می‌رفت که دولت خیلی پیشتر در فکر راهکار درستی برای حل بحران باشد و با تغییر در ترکیب تیم اقتصادی خود از شدت التهابات به وجود آمده بکاهد، اما ظاهرا دولت، تنها نظاره‌گر اتفاقات این روزها ست. کارشناسان اقتصادی در گفتوگو با «فرهیختگان» تحلیل خود را از وضعیت بازار سکه و ارز و افزایش قیمت بی‌سابقه‌ای که روز گذشته شوک سختی را به بازار وارد کرد، بیان کرده‌اند که در ادامه می‌خوانید.
شرایط کنونی؛ دستاورد ناکارایی دولت در مدیریت بازار
عضو هیات‌علمی دانشگاه صنعتی شریف در گفتوگو با «فرهیختگان» در مورد دلایل افزایش نرخ ارز و سکه در بازار ایران می‌گوید: «نخستین و مهم‌ترین دلیل نوسانات نرخ ارز و سکه در بازار ناکارایی دولت در مدیریت بازار است که باعث می‌شود بازار ثبات نداشته باشد.» به گفته داوود سوری، این بی‌ثباتی هیچ‌ریشه‌ای در واقعیت‌های اقتصادی کشور ندارد، بلکه تنها ناشی از سوءمدیریت و تصمیمات نادرست سیاستگذاران کشور است.
وی می‌افزاید: «دولت با تک‌نرخی کردن ارز، کنترل بازار را به صورت صد‌درصد در اختیار خود در آورد، خرید و فروش ارز را برای جامعه 80 میلیونی ایران قاچاق اعلام کرد و وعده داد که ارز دولتی با نرخ ثابت ارائه می‌دهد، اما در ارائه ارز دولتی نیز کوتاهی کرد، صرافی‌ها را از گردونه فعالیت خارج کرد و معاملات ارزی را به کوچه‌پس‌کوچه‌ها و به دست دلالان و واسطه‌ها سپرد. دستاورد تمام اقدامات اخیر دولت، چیزی جز شرایط کنونی نمی‌توانست باشد و طبیعی است که بازار به کوچک‌ترین تحول سیاسی یا اقتصادی واکنش نشان دهد. به عبارت دیگر در حال حاضر بازار کنونی ارز و سکه کشور بسیار کوچک شده است و هرچه بازار کوچک‌تر باشد، حساسیت بیشتری نسبت به اتفاقات بیرونی و درونی پیدا می‌کند.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به وضعیت اقتصادی کشور ونزوئلا می‌گوید: «تا پیش از اینکه ایران نیز به وضعیتی مشابه وضعیت ونزوئلا دچار شود، دولت و تیم اقتصادی آن باید به خود بیایند و واقعیت بازار را بپذیرند. خیالات و آرزوهای شخصی خود را کنار بگذارند و با استفاده از روش‌های علمی و دانش‌های به‌روز، بحران اقتصادی را کنترل کنند. در غیر این صورت و در صورت ادامه این روند، رسیدن به شرایط کنونی ونزوئلا چندان دور از ذهن نیست.»
تاثیر تورم 200 درصدی بر نرخ ارز
اقتصاددان و استاد دانشگاه تربیت مدرس تهران نیز در گفتوگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «در اقتصاد ایران، مسائل سیاسی در اولویت قرار دارد از این رو تصمیم‌گیران کلان اهمیت چندانی برای مسائل اقتصادی قائل نیستند و در نتیجه در حوزه اقتصاد به صورت مستقیم سیاستگذاری نمی‌شود. به عبارت دیگر سیاستگذاری درباره مسائل سیاسی، حتی مسائل کشورهای دیگر، روابط با کشورهای منطقه و روابط بین‌الملل، بر مسائل اقتصادی و حل مشکلات این حوزه ارجحیت دارد، بنابراین اقتصاد کشور نیز خودبه‌خود و به پیروی از تصمیم‌گیری‌های سیاسی حرکت می‌کند.» به گفته مرتضی عزتی، از سال 92-91 که قیمت ارز (دلار) به رقم 3500 تومان رسید تا اکنون کشور تورم 200 درصدی را تجربه کرده که این میزان تورم، روی نرخ ارز اعمال نشده است. در نتیجه انتظار می‌رفت که این میزان تورم بالاخره زمانی روی نرخ ارز اعمال شود؛ در واقع افزایش نرخ ارز که در مدت اخیر شک شدیدی به بازار وارد کرده، اتفاقی است که دیر یا زود رخ می‌داد.
وی می‌افزاید: «در حال حاضر عرضه ارز کاهش یافته، در حالی که تقاضا همچنان وجود دارد و چه بسا افزایش نیز داشته است. از سوی دیگر سیاست‌های نادرست و نابجای دولت، شرایط ناامن اقتصادی را ایجاد کرده و همین امر موجب شده است که تقاضا برای خرید ارز یا سکه افزایش پیدا کند. درنهایت افزایش تقاضا در مقابل کاهش عرضه، التهاب بازار را تشدید کرده است. حال در چنین شرایطی، دولت و تصمیم‌گیران اقتصادی نیز از یک‌سو تحت تاثیر تصمیم‌گیری‌های کلان هستند و توانایی تصمیم‌گیری درست را ندارد، از سوی دیگر نیز تمایلی برای بالا بردن نرخ ارز ندارند، چراکه گمان می‌کنند افزایش نرخ ارز تبعات بدی به همراه دارد. این در حالی است که بازار، منتظر تصمیم‌گیری دولت نمی‌ماند و قیمت‌ها را تعیین می‌کند.»
عزتی معتقد است که اگر دولت بتواند از بازار سبقت بگیرد و پیش‌دستی کند و تصمیمات مناسبی اتخاذ و نرخ ارز را مدیریت کند، بی‌تردید در حل بحران کنونی موفق‌ترخواهد بود. در این راستا، دولت باید همراه با جریان بازار، نرخ مناسبی اعلام کند؛ نرخی که بازار تمایلی به مبادله با بیش از آن نرخ را نداشته باشد.
ناتوانی دولت در کنترل نقدینگی
اقتصاددان و عضو هیات‌علمی دانشگاه خوارزمی ایران در گفتوگو با «فرهیختگان»، شرایط فعلی کشور را برآیند دو اتفاق مهم می‌داند و توضیح می‌دهد: «افزایش حجم نقدینگی در کشور و ناتوانی دولت در کنترل و هدایت این نقدینگی، شرایط موجود را رقم زده است.»
به گفته علی قنبری، دولت نه‌تنها نتوانست با اتخاذ سیاست‌های درست در حوزه ارز و سکه آرامش این بازار را تامین کند، بلکه با اعلام نرخ‌های دستوری و اعمال سیاست‌های نادرست موجب شد میزان نقدینگی افزایش یابد. افزایش نقدینگی از یک سو و ناامنی اقتصادی از سوی دیگر زمینه‌ای فراهم کرد تا نقدینگی به سمت بازار سکه و ارز سوق پیدا و بازار را با التهاب مواجه کند. بنابراین وقتی دولت در گام نخست و در شرایط عادی قادر به تصمیم‌گیری درست نباشد، واضح است که در زمان بحران نیز نمی‌‌تواند با تصمیم‌گیری صحیح کنترل بازار را به دست گیرد و حتی با اعمال سیاست‌های اشتباه، بحران بازار را نیز تشدید می‌کند.
وی معتقد است که تاثیرگذاری سیاست‌های خارجی در بازار سکه و ارز کشور نیز قابل توجه است. از یک سو آمریکا اعلام کرده است که تحریم‌های خود علیه ایران را تشدید خواهد کرد. از سوی دیگر ایران برای عبور از تونل تحریم‌ها سیاست‌هایی را اتخاذ می‌کند که تاثیر این سیاست‌ها به صورت مستقیم، اقتصاد ایران را نشانه می‌رود. در نتیجه می‌توان گفت که اشتباهات پیاپی دولت در حوزه سیاستگذاری اقتصادی، بازار این روزهای سکه و ارز را با التهاب مواجه کرده است.
* نویسنده : زهرا فریدزادگان روزنامه نگار
مطالب پیشنهادی
