
اخبار ضدونقیضی که درمورد سفر خارج از کشور معاون پارلمانی رئیسجمهور در این روزها وجود داشت، اثر منفی بر افکار عمومی و فضای سیاسی کشور گذاشت، این زنگ خطر را به صدا درآورده که دولت علاوه برآنکه به دلایل متعدد که برخی به توانمندی دولت و برخی به تحولات جهانی و منطقهای برمیگردد، امکان برداشتن گامهای مثبت در عرصههای مختلف را ندارد.
ضربه کابینه به سرمایه اجتماعی دولت


دولت چهاردهم سال جدید را با حاشیههای جنجالی شروع کرد. اتفاقاتی که البته تنها در حاشیه باقی نماندند. نقطه شروع این حواشی با اظهار نظر رئیس بانک مرکزی درمورد عیدی لوکس به اعضای خانوادهاش بود. اما نقطه اوج آن با اخبار ضدونقیضی که درمورد سفر خارج از کشور معاون پارلمانی رئیسجمهور شروع شد، همراه شد و در ادامه هم اظهار نظر عجیب دبیری از راه دور درمورد انتقادها به سفرش، واکنش چهرههای سیاسی حامی دولت را به همراه داشت.
منتقدان صراحتا از لزوم کنار گذاشتن دبیری از دولت گفتند. پس از آن صحبتهای سخنگوی دولت درمورد برهم خوردن برنامه یادگیری شنای پروانهاش بهخاطر قبول مسئولیت سخنگویی دولت، به آتش این حواشی دمید. تا اینجای ماجرا فقط فاطمه مهاجرانی از احتمال وضع مقررات «برای سفرهای شخصی اعضای دولت به خارج از کشور» گفت و در ادامه هم اشاره کرد که «سبک زندگی اعضای کابینه، یک موضوع شخصی است، اما نباید موجب تحریک مردم شود.» اما تا لحظه تنظیم این گزارش، خبری از واکنش رئیسجمهور و دیگر اعضای دولت، به ماجرای سفر معاون پارلمانی نیست.
توالی این اتفاقات و کمتوجهی دولت به اثری که این اخبار منفی بر افکار عمومی و فضای سیاسی کشور میگذارد، این زنگ خطر را به صدا درآورده که دولت علاوه برآنکه به دلایل متعدد که برخی به توانمندی دولت و برخی به تحولات جهانی و منطقهای برمیگردد، امکان برداشتن گامهای مثبت در عرصههای مختلف را ندارد، حتی توان خنثیسازی و مقابله با اقدامات منفی را هم که در بدنه دولت انجام میشود و به مقبولیت و کارآمدی آن آسیب میزند، ندارد.
در جستوجوی عاملیت ازدسترفته
خبر سفر خارجی معاون پارلمانی رئیسجمهور به قطب جنوب، در روزهایی منتشر شد که قیمت دلار شیب صعودی و بیسابقهای گرفته بود و در وهله اول قدرت خرید مردم برای تامین مایحتاج اولیهشان را هدف قرار داد. خبری که اگرچه ابتدا از منابع غیررسمی منتشر شد و پس از آنهم با تکذیب دفتر معاون پارلمانی همراه شد اما اخبار حکایت از آن داشت که خبر سفر رئیسجمهور به قطب جنوب یا هرمقصد دیگری، چندان هم خالی از واقعیت نبوده است. علنی شدن این سفر، انتقادها به دولت را صعودی کرد تا آنجا که چهرههای حامی دولت، گزینه برکناری دبیری را روی میز گذاشتند. شهاب طباطبایی، عضو شورای اطلاعرسانی دولت هم در پیامی کنایهآمیز در ایکس، نوشت: «اجازه ندهید، مهمترین ویژگی شما، گروگان گفتار و کردار این آدمها شود. بازخواستشان کنید.»
در کمال تعجب اما شهرام دبیری در واکنش به این انتقادات در گروهی واتساپی نوشت: «من هم مثل خیلیها با هماهنگی تعطیلات رو اومدم سفر، قطب هم نیستم. فکر نمیکنم، سفر من ضرری به جامعه و مردم بزنه. فعلا دولت و مجلس هم جلسه ندارند.» دبیری در ادامه هم نوشت: «من کاری را که فکر میکنم درسته انجام میدم و تابهحال ضرری به مردم و جامعه نرسیده» اگرچه این سفر نوروزی دبیری حاشیههای زیادی به همراه داشت اما برمبنای اعلام چهرههای نزدیک دولت، این اولین سفر معاون پارلمانی رئیسجمهور از زمان انتصاب نبوده و «دبیری از زمان انتصاب، 4 سفر خارجی با هزینه شخصی رفته» این روحیه لوکس معاون پارلمانی که از حلقه یاران نزدیک به رئیسجمهور به شمار میرود، آسیب مستقیم برای دولت و شخص رئیسجمهور به همراه خواهد داشت.
برگزاری دو جلسه هیئت دولت بعد از تعطیلات نوروزی و غیبت شهرام دبیری و البته محمدرضا عارف در یکی از این جلسهها تمام گمانهزنیها را به یقین تبدیل کرد که مقصد سفر معاون پارلمانی رئیسجمهور آنقدر دور بود که او نتوانسته حتی برای جلسه دوم هیئت دولت خود را به جلسه برساند. در این موقعیت بالاخره سخنگوی دولت واکنشی به سفر پرحاشیه معاون رئیسجمهور نشان داد، درحالیکه چهرههای نزدیک به دولت، برکناری معاون پارلمانی را به دلایل متعدد تنها گزینه مطلوب میدانند، اما مهاجرانی از احتمال وضع قانون، برای سفرهای خارجی اعضای کابینه گفت؛ آنهم فقط برای آنکه پیش از سفر شخصی اطلاعرسانی شود. موضع خنثی سخنگوی دولت تنها به اینجا ختم نشد و او در ادامه هم تاکید کرد که سبک زندگی اعضای کابینه یک موضوع شخصی است اما نباید بهگونهای باشد که باعث تحریک مردم شود.
این جنس اظهارات سخنگوی دولت تناقضی واضح با نمایش تبلیغاتیای داشت که در رقابتهای انتخاباتی، از رئیسجمهور دیده میشد، چهرههای حامی رئیسجمهور سادهزیستی و زیست مردمی او را یکی از مولفههای مهم رئیسجمهور میدانستند که در رایآوری او بیتاثیر هم نبود، علاوه برآن جلب نظر و اعتماد مردم هم یکی از شاخصهای مهم وفاق ملی بود. سفر پرماجرای دبیری و موضع خنثی دولت در این مورد در کنار دیگر اظهارات تناقضی آشکار با تصویری دارد که دولت در روزهای آغازین فعالیت و در رقابتهای انتخاباتی از خود نشان میداد، این ماجرا اما نوک کوه یخ دردسرهای دولت است؛ عدم برخورد درست قاطعانه با این رفتار دبیری، همچون دیگر رفتارهای دولت، عاملیت دولت را هدف قرار داده است و آن را بیش از پیش تهدید میکند.
پیشنهادهای ایجابی به دولت
دولت در سال جدید میبایست کارویژه خود را بر بازگرداندن عاملیت به دولت در کلان مسائل متمرکز کند. باید به این نکته توجه داشت که دولت در آستانه یکسالگی فعالیت خود قرار دارد و اگرچه چالشهای تازه و جدیدی پیش روی دولت قرار دارد اما از آنجا که شروع فعالیت دولت چهاردهم زودهنگام و به سبب شرایط خاص کشور پس از پرواز اردیبهشت رخ داد، قابل پذیرش بود که دولت برای در اختیار گرفتن زمام امور و مدیریت چالشها به زمان نیاز دارد، حالا اما در آستانه یکسالگی دولت، در بعد سلبی و ایجابی، لیستی از بایدها و نبایدهایی پیش روی دولت قرار دارد که بهترین زمان اجرایی کردن آن سال1404 است.
اولویت را به اولویتها بدهید
عمده مسائلی که دولت در سال گذشته روی آنها متمرکز بود، بیشتر دنباله مسیر و ایدهای بود که دولتهای گذشته آن را دنبال کردند، جدای از آنکه خبری از ایده نو و ابتکاری تازه نبود، آنچه کمتر مورد توجه دولت قرار گرفت، در نظر گرفتن اولویتها برای به نتیجه رساندن آنها بود. برخی از چالشهایی که دولت چهاردهم در سال گذشته برای حل آنها گام برداشت، در اولویت کلانمسئله و حتی ریزمسئلهها قرار نداشت و اگر زمانی هم جزء دغدغههای اصلی آنها بود، حالا حتی ردی از آنها در اولویتهای دستچندم هم دیده نمیشد و از موضوعیت افتاده بودند، علاوه براین به ثمر رساندن آن حتی در فضای سیاسی موجود نیز، گشایشی چشمگیر ایجاد نمیکند.
با این وجود به نظر میرسد دولت حتی اولویتبندی مشخصی حول دغدغههای خود نیز ندارد. فقدان این اولویتبندی و نبود هدفگذاری در دولت مولفهای کمتاثیر در عاملیت دولت نبوده است. اولویتبندی اقدامات برمبنای دغدغههای مردم و البته ضروریات کشور، خود به خود، موضوعیت را به دولت برمیگرداند و علاوه براین مسیر و برنامه مشخصی پیش روی دولت قرار میدهد و از افتادن دولت به سردرگمی و بیعملی هم جلوگیری میکند.
با کسانی که خلاف مشی رئیسجمهور حرکت میکنند، مماشات نکنید
مدیریت افکار عمومی و برخورد با افرادی که به هرنحوی این توازن را برهم میزنند، از جمله اقداماتی است که نیاز است دولت در حوزه اقدامات سلبی برای بازگرداندن عاملیت خود انجام دهد. بهتر آن است که رئیسجمهور این برخورد را از کابینه کلید بزند. حذف یا کنارگذاشتن افرادی در دولت که به نحوی گفتمان اصلی دولت را تهدید میکنند، این تصویر را به افکار عمومی منتقل میکند که دولت در برخورد با افرادی که خدشهای به دولت و اعتماد مردم وارد میکنند، حتی اگر در بدنه دولت باشند، شوخی ندارد.
در همین چهارچوب کنار گذاشتن معاون پارلمانی توسط رئیسجمهور بهترین اقدام سلبی است که دولت میتواند برای بازگرداندن فاعلیت دولت در ابتدای سال جدید انجام دهد. فاصلهگذاری دولت با رفتار دبیری و همچنین موضع طلبکارانه وی این گزاره را اثبات میکند که موضع و نگاه دولت، درمورد لزوم جلب اعتماد مردم و دفاع از زیست ساده و مردمی، تغییری نکرده است. علاوه براین کنار گذاشتن فردی که در حلقه یاران نزدیک به رئیسجمهور قرار دارد از جانب رئیسجمهور، این تصویر را بازنمایی میکند که آنچه برای شخص رئیسجمهور حائز اهمیت است تصویر دولت و جلب اعتماد مردم است نه حفظ افراد و چهرههای منصوب.
