یک بحران، دو استان
زهرا جعفریانتنشهای آبی میان اصفهان و یزد سر دراز دارد. شنبه هفته جاری، کشاورزان شرق اصفهان پس از حدود سی روز تجمع در اعتراض به جاری نشدن آب زاینده‌رود، به ایستگاه‌های پمپاژ شماره سه و چهار تعرض کردند و این عمل منجر به خسارت و قطعی آب در یزد شد. این تعرض خسارات سنگین به ایستگاه‌ها وارد کرد و یزد به اجبار در روزهای ۱۷ و ۱۸ فروردین ماه به مدت دو روز تعطیل شد.
چرا اعتراضات کشاورزان اصفهانی به تخریب تاسیسات آب انتقالی شرب یزد کشیده شد؟
یک بحران، دو روایت
خط لوله انتقال آب؛ نجات‌بخش یزد یا چالشی برای زاینده‌رود؟
در یزد، بحران آب یک مسئله‌ی روزمره است. سال‌ها پیش، زمانی که تشنگی یزد بیش از همیشه حس می‌شد، ایده‌ای در ذهن مهندسان و تصمیم‌گیران شکل گرفت: انتقال آب از دل کوه‌های زاگرس به قلب کویر. پروژه‌ای که در دهه ۶۰ شمسی طراحی شد، با امید آن که عطش یک شهر را فرو بنشاند و از کوچ ناگزیر مردم جلوگیری کند.
مسیر این طرح، خط لوله‌ای به طول ۳۳۰ کیلومتر بود که از سرشاخه‌های زاینده‌رود در کوهرنگ آغاز می‌شد و پس از عبور از دشت‌ها و کوه‌ها، به یزد می‌رسید. در ابتدا، قرار بود ۷۸ میلیون مترمکعب آب در سال برای شرب و صنعت تأمین شود، اما با افزایش جمعیت و توسعه‌ی صنعتی، این میزان به ۹۸ میلیون مترمکعب رسید. امروز، این خط لوله، شاهرگ حیاتی یزد است.
جواد محجوبی، مدیرعامل آب منطقه‌ای یزد با اشاره به میزان وابستگی آب شرب یزد به خط انتقالی آب از اصفهان بیان کرده بود: وابستگی آب شرب یزد به خط انتقالی آب چیزی حدود ۵۰ درصد است همچنین از ۱۲ شهرستان استان، ۹ شهرستان از آب انتقالی استفاده می‌کنند.
او با اشاره به میانگین مصرف آب شرب توسط خانوار‌های یزد تصریح کرده بود: میانگین مصرف آب شرب توسط خانواده‌های یزدی از متوسط کشوری کمتر بوده است که نشان از آن دارد که یزدی قدر آب را می‌داند.
مطالبه کشاورزان اصفهانی چیست؟
حسین محمدی، رئیس اتاق اصناف کشاورزی شهرستان هرند در استان اصفهان، اعلام کرده بود که تنها خواسته کشاورزان، جاری شدن آب زاینده‌رود است. وی با اشاره به تاریخچه حقوق آب در این منطقه، ادعا کرده بود: از زمان شیخ بهایی، اجداد ما برای تأمین حق‌آبه هزینه کرده‌اند و ۷۷ درصد آب زاینده‌رود متعلق به کشاورزان حق‌آبه‌دار شرق و غرب استان اصفهان است. این موضوع در قانون نیز به‌طور صریح ذکر شده و حق‌آبه قانونی متعلق به این کشاورزان است.
محمدی در ادامه بیان کرده بود که از سال ۱۳۷۴، انتقال آب از زاینده‌رود به یزد آغاز شده است، اما هیچ توافق رسمی‌ای در این زمینه صورت نگرفته است و آب این رودخانه به مدت ۳۰ سال به‌طور مستقیم به یزد منتقل شده است.
او با اشاره به نوع مصرف این آب در یزد، تصریح کرد که این مقدار آب برای مصرف شرب یزد نیست، بلکه عمدتاً برای صنایع و گلخانه‌ها در این استان استفاده می‌شود.
با وجود اینکه مسئولان در سال‌های اخیر برای حل بحران آب وعده‌هایی داده‌اند، این وعده‌ها به‌ندرت به مرحله اجرا رسیده‌اند و باعث تشدید تنش‌ها میان استان‌ها شده است. به گفته کارشناسان، نبود مدیریت یکپارچه و کارآمد منابع آبی، زمینه‌ساز بروز چنین مشکلاتی است.
محمدرضا بابایی، استاندار یزد با بیان اینکه تعرض به خط انتقال آب یزد خسارت قابل توجهی به بیت‌المال وارد کرده است، تصریح کرده بود: انتظار می‌رود وزارت نیرو، مطالبات مردم منطقه شرق اصفهان و سایر استان‌ها را بیش از پیش بررسی کرده و تدابیر لازم را بیندیشد.
استاندار یزد با اشاره به مطالبات کشاورزان منطقه و مسائل و دغدغه‌های آنها، اظهار کرده بود: اگر مطالبات آنها به حق باشد باید مورد توجه قرار گیرد؛ در غیر این صورت، افراد باید نسبت به عدم حقانیت مطالبه خود، مجاب شوند.
بی‌عملی مسئولان؛ پیامدهای بحران آب در دو استان
در حالی که مسئولان در سال‌های اخیر برای حل بحران آب وعده‌هایی داده‌اند، این وعده‌ها به‌ندرت به مرحله اجرا رسیده‌اند و باعث تشدید تنش‌ها میان استان‌ها شده است. به گفته کارشناسان، نبود مدیریت یکپارچه و کارآمد منابع آبی، زمینه‌ساز بروز چنین مشکلاتی است. درحال حاضر آب دیگر جریان ندارد. یزد تشنه‌تر می‌شود، اصفهان خشمگین‌تر.استان‌های مختلف کشور با محدودیت منابع آبی مواجه هستند، یافتن راه‌حل‌های متعادل و پایدار برای تأمین آب و کاهش تنش‌های منطقه‌ای، بیش از هر زمان دیگری ضروری به نظر می‌رسد.
