وقایع اسرائیلیه: کیبوتص برای خیلی از روشنفکران آن چیزی است که یک جامعه سالم، مدرن، آرمانی و درجه یک باید باشد. علاقه به این سبک از زندگی چنان زیاد بود که حتی جلال آل‌احمد را هم شیفته خود کرده بود. مدت‌های مدید است که کیبتوص‌ها، با اینکه گستردگی زیادی در اسرائیل ندارند اما به‌عنوان «اسرائیلی‌ترین چیز اسرائیلی» به جهانیان عرضه می‌شوند. بر همین اساس هم بهتر است نگاهی داشته باشیم به کیبوتص و بینیم که واقعاً چه خبر است؟

  کیبوتص چیست؟
کیبوتص یک سکونتگاه جمعی اسرائیلی است که معمولاً کشاورزی و اغلب صنعتی نیز می‌باشد و در آن تمام ثروت به‌صورت مشترک نگهداری می‌شود. سود‌ها پس از تأمین نیاز‌های غذایی، پوشاک و مسکن و همچنین خدمات اجتماعی و پزشکی برای اعضا، دوباره در سکونتگاه سرمایه‌گذاری می‌شوند. بزرگ‌تر‌ها دارای اتاق‌های خصوصی هستند، اما کودکان معمولاً به‌صورت گروهی نگهداری و مراقبت می‌شوند.
آشپزی و غذا خوردن به‌صورت مشترک انجام می‌شود. از زمان تشکیل اسرائیل در سال 1948، سکونتگاه‌ها به سمت حریم خصوصی بیشتر درمورد افراد و اموال پیش رفته‌اند. کیبوتص‌ها که معمولاً روی زمین‌های اجاره‌ای از صندوق ملی یهودیان تأسیس می‌شوند، هر هفته جلسات عمومی برگزار می‌کنند که در آن اعضای کیبوتص سیاست‌ها را تعیین و اعضای اداری خود را انتخاب می‌کنند.
اولین کیبوتص، که در سال 1910 تأسیس شد، دگنیا نام داشت. امروزه، کشاورزی تا حدی توسط سایر شاخه‌های اقتصادی، از جمله کارخانه‌های صنعتی و شرکت‌های فناوری پیشرفته، جایگزین شده است.

  اساس تشکیل کیبوتص‌ها چیست و آن‌ها چه ارزش‌ها و رویکرد‌هایی دارند؟
امروز در مجموع ۲۷۰ کیبوتص وجود دارد که جمعیتی حدود ۱۴۰۰۰۰ نفر دارند که کمتر از ۲ درصد کل جمعیت اسرائیل را تشکیل می‌دهد. اندازه کیبوتص‌ها از کیبوتص‌های کوچک با کمتر از ۱۰۰ عضو تا کیبوتص‌های بزرگ‌تر با حدود ۸۰۰ عضو و حتی جمعیتی بیش از ۱۲۰۰ نفر متغیر است. ارزش‌های اصلی که کیبوتص‌ها در ابتدا براساس آن‌ها شکل گرفتند عبارتند از: ۱. برابری میان اعضا، ایجاد محیطی که در آن اعضا نیاز‌های خود را از جامعه دریافت کنند و هر فرد بر اساس توانایی خود به آن کمک کند؛ ۲. مالکیت مشترک، شامل مالکیت مشترک بر وسایل تولید و مصرف؛ ۳. مسئولیت متقابل؛ ۴. دموکراسی مستقیم در حکومت محلی و اجرای چرخش در تمامی سمت‌ها؛ ۵. کار خودخوانده (یعنی بدون کارگران استخدامی)، که ناشی از ایده سوسیالیستی عدم استثمار کارگران استخدامی است.
اعضای کیبوتص باید تمامی نیاز‌های مربوط به اداره یک جامعه را با کار خود تأمین کنند؛ در عمل، اعضای کیبوتص بودجه‌های برابر و افزونه‌های ویژه برای نیاز‌های فردی دریافت می‌کنند، اعضا به‌صورت مشترک مالک و اداره‌کننده دارایی‌های کیبوتص هستند، در پروژه‌های اقتصادی متعلق به کیبوتص به‌صورت مشترک کار می‌کنند، وعده‌های غذایی خود را در سالن‌های غذاخوری مرکزی صرف می‌کنند، فرزندان خود را در مراکز مشترک برای کودکان که همچنین به‌عنوان خوابگاه عمل می‌کنند، بزرگ می‌کنند و در خانه‌های متعلق به کیبوتص زندگی می‌کنند.
اقتصاد کیبوتص‌ها در ابتدا بر پایه کشاورزی بود؛ امروز کیبوتص‌ها عمدتاً به صنعت وابسته‌اند و بسیاری از اعضا (به‌طور متوسط ۳۰ درصد) در خارج از کیبوتص کار می‌کنند. ترتیب خواب مشترک کودکان لغو شده و کودکان در خانه‌های والدین خود می‌مانند. روش توزیع کالا‌ها به اعضا به‌تدریج تغییر کرده است.
به‌طوری که در دهه ۱۹۷۰، زمانی که وضعیت اقتصادی کیبوتص‌ها رونق داشت، «بودجه جامع» جایگزین «بودجه شخصی کوچک» شد. بعداً، در بسیاری از کیبوتص‌ها در دهه ۱۹۸۰، مبلغی به اعضا داده شد. اما تغییرات اساسی‌تر در پایان دهه ۱۹۸۰، پس از یک بحران اقتصادی که بحران‌های جمعیتی و ایدئولوژیکی را به وجود آورد، اتفاق افتاد.
تغییرات به سمتی پیش رفت که منجر به دگرگونی عمیق در اکثر کیبوتص‌ها شد. نوع جدید کیبوتص، که به آن «کیبوتص تازه» گفته می‌شود، براساس حقوق متفاوت، مالکیت خصوصی دارایی‌های کیبوتص و مالکیت خصوصی مسکن استوار است.

  کیبوتصی‌ها چه رویکرد سیاسی‌ا‌ی داشتند؟
کیبوتص که بخشی از جریان سوسیالیستی جنبش صهیونیستی بود، نتوانست به‌عنوان پیشگام برای ایجاد یک جامعه یهودی جدید در فلسطین که براساس ایده‌های آرمان‌گرایانه‌اش عمل کند، موفق شود و هرگز به قدرت سیاسی قابل‌توجهی در اسرائیل تبدیل نشد.
به عبارت دیگر، موفقیت کیبوتص به‌عنوان یک آرمان‌شهر تنها به حوزه اجتماعی محدود بود و نه به حوزه سیاسی؛ و دستاورد‌های اجتماعی آن‌ها تقریباً به‌طور انحصاری به خود کیبوتص‌ها محدود می‌شد و تنها به‌طور جزئی و غیرمستقیم به جامعه گسترده‌تر سرایت می‌کرد. اعضای کیبوتص مارکسیست‌های کلاسیک نبودند، هرچند که سیستم آن‌ها تا حدی به کمونیسم شباهت داشت.
با این حال، در اواخر دهه ۱۹۳۰، دو رهبر کیبوتص، تابنکین و یعاری، که در ابتدا به ایده‌های آنارشیستی جذب شده بودند، جنبش‌های خود را با احترام به دیکتاتوری یوزف استالین و استالینی که بسیاری او را شمس هاعامیم (خورشید ملل) می‌نامیدند، سوق دادند.

  اصلاً چرا کیبوتص‌ها شکل گرفتند؟
از منظر تاریخی بسیاری از این کیبوتص‌ها توسط جوانان یهودی از اروپای شرقی تشکیل شدند که به مأموریت صهیونیستی برای ایجاد یک میهن یهودی در فلسطین، که روزگاری بخشی از امپراتوری عثمانی و بعداً تحت کنترل انگلیس بود، اعتقاد داشتند. گروهی دیگر برای فرار از یهودی‌ستیزی و بعداً هولوکاست به اینجا آمدند.
آبرامیتسکی، که همچنین کتاب «راز کیبوتص: اصول برابری‌خواهانه در دنیای سرمایه‌داری» را نوشته است، گفت: «کیبوتص برای آن‌ها بیشتر مانند یک خانواده گسترده بود. آن‌ها شبکه‌های ایمنی برای اعضای خود فراهم می‌کردند.» همچنین اعضای این واحد‌ها می‌خواستند خاک سرزمین باستانی خود را بازپس گیرند و روش زندگی جدیدی را آغاز کنند.

گزارش کامل را در وقایع اسرائیلیه بخوانید.