95 روز پس از سقوط نظام سیاسی و خروج بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه از کشورش، کم‌کم جزئیات بیشتری از معامله‌ای که حکومت وی را سرنگون کرد، آشکار می‌شود. ترکیه اصلی‌ترین عامل در تحولات سوریه بود؛ زیرا بدون این کشور آمریکا نمی‌توانست تحرک مؤثری را انجام دهد.
آنکارا اما به آنچه می‌خواست نرسید و با وجود محوریتش در قضایا، به نسبت سهم اندکی را درو کرد. برای فهم تقسیم‌بندی جدید سوریه می‌توان به بررسی وقایع چند هفته اخیر این کشور پرداخت.

  سه اتفاق مهم
در هفته‌های اخیر سه اتفاق مهم در داخل سوریه رخ داده است. استان‌های جنوبی با حمایت خارجی درصدد نافرمانی و استقلال هستند، شورش علویان با کشتار هزاران نفر موقتاً سرکوب شده و توافق میان جولانی و کرد‌ها برای ادغامشان در حکومت دمشق به امضا رسیده است. این سه اتفاق در ذیل مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

1. نافرمانی در جنوب
سه استان جنوبی شامل قنیطره، درعا و سویدا که پیش از این در قالب مناطق کاهش تنش به دایره حکومت اسد بازگشته بودند، در دوره جولانی تا حد زیادی خارج از سیطره او قرار دارند. استان قنیطره توسط صهیونیست‌ها اشغال شده و گروه‌های مسلح و دروزی‌ها بر درعا و سویدا مسلطند.
دروزی‌ها اعلام کرده‌اند حکومت جولانی را قبول نخواهند کرد. رژیم‌صهیونیستی تلاش کرد از این اتفاق به نفع خود بهره‌برداری‌هایی انجام دهد و از این رو دو اقدام بزرگ را ترتیب داده است؛ نخست آنکه تل‌آویو اعلام کرده حامی دروزی‌هاست و به هر طرفی که به آن‌ها آسیب بزند، حمله می‌کند.
در دومین گام، صهیونیست‌ها دست به تقویت بیش از پیش روابط خود با دروزی‌ها در درون سرزمین‌های اشغالی زده‌اند. دروزی‌ها تنها ساکنان بومی فلسطین هستند که می‌توانند خدمت نظامی انجام دهند که این امر نشانه روابط محکم قدیمی آن‌ها با تل‌آویو است. با این حال، صهیونیست‌ها به دلیل نیاز کنونی خود، یک میلیارد دلار کمک برای آن‌ها تصویب کرده‌اند.
صهیونیست‌ها امیدوارند با جداسازی جنوب سوریه، بتوانند از این طریق ضمن محاصره جنوب لبنان و قرار گرفتن در بالای سر اردن، به مناطق کردنشین سوریه و سپس عراق و ترکیه متصل شوند. چنین دورنمایی نشان می‌دهد در صورت موفقیت تل‌آویو، علاوه بر جنوب، شرق و شمال شرقی سوریه از کنترل دمشق خارج خواهند شد.

2. قیام علوی‌ها
دومین اتفاق مربوط به قیام علوی‌ها در ساحل غربی است. دو استان لاذقیه و طرطوس که تمام ساحل سوریه را تشکیل می‌دهند، با جمعیت اکثریت علوی پس از آن قیام کردند که جولانی از پرداخت حقوق کارمندان دولت در این منطقه خودداری کرد. با شروع اعتراضات و وقوع چند درگیری مسلحانه، تحریرالشام با فراخواندن نیروهایش از سراسر سوریه به این منطقه قیام علوی‌ها را سرکوب کرد. در این واقعه، هزاران نفر از مردم بی‌گناه در شهرها و روستاها به شهادت رسیدند. زنان و کودکان زیادی در این واقعه جزء شهدا هستند.
تصاویر منتشر شده از واقعه کشتار و واکنش‌ها به آن باعث شد تا وجهه حکومت جولانی تخریب شود.

3. توافق تحریرالشام با کردها
هیئت تحریرالشام با گروه مسلح موسوم به «نیروهای سوریه دموکراتیک» (قسد) توافقی را به امضا رسانده تا این گروه در دولت جولانی ادغام شود. در این ادغام، قسد به عنوان یک یگان مجزا با دیگر یگان‌ها به ارتش سوریه می‌پیوندد و در مقابل، کنترل مناطق و تأسیسات مانند فرودگاه‌ها، گذرگاه‌ها و میادین نفت و گاز در دست دولت دمشق قرار می‌گیرد.

نکات
1. بشار اسد در پی بیش از یک دهه درگیری، کنترل بخش‌های وسیعی از سوریه را از دست داده بود. شمال در دستان گروه‌های تروریستی تحریرالشام و ارتش ملی سوریه بود و در شرق نیز کردها با حمایت پایگاه‌های نظامی آمریکایی فرمان می‌رانند.
با سقوط اسد، تمام مناطق تحت تسلط وی به دست جولانی نیفتاد. در همان محدوده، سه استان جنوبی از سیطره دمشق خارج شده و دو استان ساحلی نیز اوضاع بی‌ثباتی دارند. در یک نتیجه‌گیری کلی، جولانی نسبت به اسد، دست کم 5 استان کمتر تحت کنترل خود دارد.
2. صهیونیست‌ها در قضیه علوی‌ها گامی مشابه با قضایای جنوب برداشته‌اند. این بار به جای دروزی‌ها، تل‌آویو با انتقاد از کشتار علوی‌ها، تلویحاً به حمایت از آن‌ها برخاسته است.
3. در جریان قیام علوی‌ها، با هجوم تروریست‌های مسلح به ساحل، جنگنده‌های روسی برای حمایت از پایگاهشان در لاذقیه به پرواز درآمدند. از سوی دیگر، ده‌ها هزار علوی از بیم جان خود به این پایگاه پناه بردند. باید توجه کرد که واقعه ساحل ضرورت باقی ماندن پایگاه‌های روسیه را اثبات کرد. این اتفاق در شرایطی رخ داد که گفته می‌شد رژیم‌صهیونیستی در حال لابی در آمریکاست تا بتواند رضایت واشنگتن را برای باقی ماندن پایگاه‌های روسیه در سوریه کسب کند. تل‌آویو قصد دارد از طریق مسکو، توسعه‌طلبی آنکارا در سوریه را مهار کرده و باعث ضعیف ماندن جولانی شود.

گزارش کامل را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.