معاون هزینه‌ای امور آموزش عالی سازمان برنامه‌وبودجه در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
فرهیختگان: قانون بودجه سال 1404 در یک قدمی اجرا قرار گرفته و پس از بررسی در مجلس شورای اسلامی منتظر نظر شورای نگهبان است تا اولین بودجه مبتنی بر برنامه هفتم توسعه در دستور کار اجرایی دولت چهاردهم قرار گیرد. علی الهیار ترکمن، معاون هزینه‌ای امور آموزش عالی سازمان برنامه‌وبودجه در خصوص نحوه زمینه‌سازی اجرای احکام مربوط به حوزه آموزش عالی برنامه هفتم در بودجه سال آینده کشور به «فرهیختگان» گفت: «لایحه بودجه سال 1404 اولین برش از برنامه پنج‌ساله هفتم پیشرفت است که پس از تصویب در مجلس و تأیید شورای نگهبان، به زودی به دولت ابلاغ خواهد شد تا در حوزه‌های مختلف به کار گرفته شود و ما برنامه هفتم را بر این اساس دنبال خواهیم کرد.»
او ایجاد ارتباط بین احکام برنامه و برنامه‌های دستگاه‌های اجرایی را یکی از نوآوری‌های بودجه سال 1404 دانست و ادامه داد: «اولین اقدامی که انجام دادیم، این است که هرکدام از احکام برنامه را با فعالیت‌ها و برنامه‌هایی که دستگاه‌های اجرایی دولت انجام می‌دهند -فارغ از اینکه شیوه‌نامه و آیین‌نامه آن حکم آماده شده یا خیر- به صورت مستقیم و غیرمستقیم مرتبط کرده‌ایم. چون تمام اجزای برنامه هفتم را چه در زمینه سیاست‌های کلان و چه اهداف و برنامه‌هایی که برایش پیش‌بینی شده است، احصا کرده و با یکی از این فعالیت‌ها و برنامه‌ها مرتبط کرده‌ایم. یعنی اگر در جداول قانون بودجه با توجه به نظام کدگذاری جدیدی که اتفاق افتاده است، می‌توانید ردپای هرکدام از احکام را در بودجه پیدا کنید. این اقدام به صورت کلی یک خط راهنما برای ما است که بتوانیم این موارد را دنبال کنیم.»
الهیار در ادامه افزود: «بخش عمده‌ای از وظایف دستگاه‌های اجرایی مرتبط با احکام برنامه است. یعنی اگر کیفیت آموزش، حمایت از دانشجو و توسعه پژوهش را مدنظر قرار می‌دهیم، کلیت اعتباراتی که در اختیار وزارت علوم یا وزارت بهداشت و دستگاه‌های متولی آموزش عالی قرار می‌گیرد، همه مرتبط با همین احکام است. یعنی چیزی که در برنامه پژوهشی پیش‌بینی شده است، برای توسعه پژوهش در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها است؛ چیزی که در برنامه رفاه دانشجو است، برای حمایت از دانشجوها پیش‌بینی می‌شود و در این سطح هم ما خیلی راحت با توجه به کدگذاری می‌توانیم این موارد را دنبال کنیم و پیگیری داشته باشیم.»
نرسیدن برنامه منابع عملیاتی احکام برنامه قابل جبران است
او درخصوص تکالیف جدید برنامه هفتم که باید توسط دولت پیگیری و اجرا شود، اظهار کرد: «برای اینکه اعتبارات به‌صورت شفاف، دقیق و عملیاتی پیش‌بینی شود، دستگاه‌های اجرایی ملزم شدند که برنامه عملیاتی به ما ارائه کنند. برخی این موارد را به ما رسانده‌اند، اما برنامه عملیاتی برخی از موارد مثل بند ب ماده 96 (حمایت از دانشجویان مستعد و ممتاز) که اجرای آن بعد از تدوین آیین‌نامه منوط به تدوین شیوه‌نامه شده است، به دست ما نرسید. وزارت علوم باید شیوه‌نامه آن را تدوین کند تا ما بتوانیم براساس آن بودجه‌ریزی را انجام دهیم. درست است که این به‌صورت خط‌ربط مشخصی در قانون بودجه پیش‌بینی نشده است، اما زمانی که وزارت علوم شیوه‌نامه را به ما برساند، با استفاده از سازوکارهای بودجه‌ای که داریم، مشخصاً سازوکارهای افزایش تخصیص یا بازتوزیع منابع، می‌توانیم منابع را برای آن پیش‌بینی کنیم. یعنی نرسیدن برنامه منابع عملیاتی در زمان مقرر، قابل جبران است و به معنای جلوگیری از اجرا نیست. اگر وزارت علوم شیوه‌نامه را دقیق و عملیاتی تعریف کند، ما در حین اجرای بودجه با مکانیسم‌های تخصیص بودجه می‌توانیم آن را دنبال کنیم.»
مشکل مالی برای تحقق اهداف سال نخست نداریم
معاون هزینه‌ای امور آموزش عالی سازمان برنامه‌وبودجه در مورد رقم بودجه‌ای که برای طرح‌های جدید تکلیفی در حوزه آموزش عالی در نظر گرفته شده است، گفت: «در حوزه آموزش عالی وزارت علوم، در برنامه پیشنهادی، حدود 40 همت بود که قسمت عمده‌ای از این‌ها پیش‌بینی شده است. این 40 همت برای وظایف و تکالیفی است که وزارت علوم باید آنان را دنبال کند که تکالیف جدید نیز جزئی از آن‌ها است. باید برنامه‌های عملیاتی این‌ها مشخص شود. قسمتی از تکالیف برای بیرون از بخش وزارت علوم است که باید آنان نیز به‌کار گرفته شوند. از نظر تأمین مالی برای تحقق اهداف سال اول برنامه در بودجه مشکل حادی نداریم که بگوییم اجرایی نمی‌شود. آنچه که اهمیت دارد، برنامه عملیاتی مشخص است که این پول درست و در جای خود برای آن هدف مشخص به کار گرفته شود.»
او در پاسخ به سوال «فرهیختگان» درخصوص اجرایی شدن آیین‌نامه اجرایی نحوه تعیین اعتبارات دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی عنوان کرد: «در بند الف ماده 96 قانون برنامه هفتم، 4 شاخص از شاخص‌های آموزشی، پژوهشی، رفاه دانشجویی و شاخص‌هایی که کمک‌رسان‌اند و هزینه‌های اداری را پوشش می‌دهند، مشخص شده است که بر همان اساس آیین‌نامه هیئت وزیران پیش‌بینی شده است. حتی تکلیفی که در ماده 99 قانون برنامه برای اختصاص 5 درصد از بودجه به فعالیت‌های فرهنگی و 15 درصد به فعالیت‌های پژوهشی رعایت شده است. الگوی آن نیز یک الگوی مورد توافق بین سازمان برنامه و وزارت علوم بود که مورد استفاده و اقدام قرار گرفت.»
«عتف» تعریف دقیق تحقیق و توسعه را ارائه کند
الهیار ترکمن درباره سهم تحقیق و توسعه از بودجه 1404 با تأکید بر اینکه باید بین تحقیق و توسعه و تحقیق و فناوری تفاوت قائل شویم، توضیح داد: «هدفی که در می‌آید گفته باید سهم پژوهش از GDP بالا رود، هم بخش دولت و هم بخش غیر دولت را شامل می‌شود، اما آن‌چیزی که در بخش دولتی پیش‌بینی شده است و در جدول شماره 6-1 لایحه بودجه نیز می‌توانید ببینید، این است که 45 همت برای بخش پژوهش و فناوری و برای بخش آموزش عالی کشور 100 همت پیش‌بینی شده است.»
او درخصوص سهم تحقیق و توسعه از GDP گفت: «کمی در این زمینه ابهام وجود دارد چون سهم بخش غیردولتی کامل مشخص نیست و باید سهم بخش غیردولتی را هم ببینیم. ما بسیاری از جاها سهم بخش خصوصی را حساب نمی‌کنیم و بر اساس الگوی فراسکاتی هر محصولی که به عنوان اولین بار در کشور تولید شده باشد، اعتبارش پژوهشی و نوآوری تلقی می‌شود و باید آنان را نیز حساب کنیم. اگر آنان را نیز حساب کنیم و بخواهیم استانداردها را رعایت کنیم، از 1.5 درصد هم بالاتر می‌رود. اما هنوز یک تعریف واحد و مشخص در این زمینه نیست.»
الهیار ترکمن در توضیح علت رفع نشدن این ابهام گفت: «ممکن است چون این یک محمل برای دسترسی به منابع بودجه بیشتر است، شاید این قول را متفاوت می‌کنند که بتوان دسترسی بیشتری به منابع بودجه داشت. البته این نظر شخصی من است. فکر می‌کنم یکی از مواردی که شورای عالی عتف باید ورود پیدا کند، تصویب یک تعریف عملیاتی دقیق و مشخص برای همین موضوع است. بگوید که من فهرستی تهیه می‌کنم. این‌ها جزو صورت آن کسر خواهد بود و مخرج کسر هم در قوانین بودجه و گزارش‌هایی که داده می‌شود، مشخص است و ما از این طریق بتوانیم سهم پژوهش و توسعه و فناوری را از GDP محاسبه کنیم.»
او درخصوص تخصیص بودجه دانشگاه‌ها و وضعیت تغذیه دانشجویی تشریح کرد: «یکی از مواردی که در دانشگاه بر بودجه فشار وارد می‌کند، تغذیه دانشجویی است و بسیاری از جمله سازمان امور دانشجویان معتقدند که باید این تغییر پیدا کند. افزایش تخصیص دانشگاه‌ها در دستور کار سازمان برنامه است، اما نحوه و میزان آن هنوز نهایی نشده است. چون اول ما باید تخصیص اسفندماه را بدهیم و پس از اینکه کامل شد، به سراغ این موضوع برویم.»
معاون هزینه‌ای امور آموزش عالی سازمان برنامه‌وبودجه وضعیت تخصیص امسال دانشگاه‌ها را خوب ارزیابی کرد و افزود: «در 11ماهه به طور متوسط 93 درصد از بودجه دانشگاه‌ها را تخصیص داده‌ایم. یک بخش 12ماهه هم داده‌ایم که قطعاً به 100 یا بعضاً از 100 هم بالاتر می‌روند. افزایش تخصیص آنان نیز در دستور کار است.»
اختصاص 500 میلیارد تومان برای اعطای گرنت به استادان
الهیار ترکمن در آخر به مهم‌ترین نکات بودجه 1404 آموزش عالی اشاره کرد و گفت: «در رأس مواردی که امسال برای اولین بار اتفاق افتاده است، 1200 میلیارد تومان برای اشتراک پایگاه‌های علمی اختصاص دادیم که به‌صورت مشخص در اختیار ایران‌داک قرار می‌گیرد و به صورت متمرکز اشتراک این پایگاه‌ها برای دانشگاه‌ها تهیه می‌شود. به‌صورت خاص 700 میلیارد تومان به‌صورت خاص برای حمایت از دانشگاه‌های برتر و شناسنامه‌دار گذاشته‌ایم. منظور از دانشگاه‌های برتر، 14 دانشگاهی است که شورای گسترش وزارت علوم به عنوان دانشگاه‌های ویژه کشور مشخص کرده است. در کنار مبلغی که در جدول 7 برنامه بودجه قرار داده‌اند، 700 میلیارد تومان نیز برای کارهای ویژه آنان است و مشخصاً برای حمایت و انجام پژوهش‌های خاصی است که تعریف کردند. 1900 میلیارد تومان برای پرداخت حق‌التدریس اساتید گذاشته‌ایم و 500 میلیارد تومان برای اعطای گرنت به اساتید پیش‌بینی شده است.»
مطالب پیشنهادی
