
استفاده اروپا از منازعه ترامپ و زلنسکی در کاخ سفید، صرفاً به بازگشت آنها به معادلات اوکراین محدود نمیشود. در واقع این رخداد از جنبههای مختلف برای اروپا سودمندیهای کوتاهمدت و درازمدتی داشته است.
برندۀ واقعی منازعه در کاخ سفید؛ اروپا یا ترامپ؟

لندن یکشنبهای بسیار شلوغ و پرکار را از نظر سیاسی پشت سر گذاشت. نشست حدود ۱۸ نفر از سران و رهبران اروپایی، به همراه نخستوزیر کانادا و دبیرکل ناتو، در این شهر توجهات زیادی را به خود جلب کرد؛ بهویژه از آن جهت که این نشست بلافاصله پس از تنش شدید لفظی میان ترامپ و زلنسکی در کاخ سفید برگزار میشد. البته نشست لندن با برنامهریزی قبلی و در ادامه سلسله گفتوگوهایی بود که میان مقامات سیاسی کشورهای مختلف بر سر مسئله اوکراین در طی هفته گذشته برگزار شد. دیدارهای جداگانه مکرون، رئیسجمهور فرانسه و استارمر، نخستوزیر انگلیس با ترامپ در کاخ سفید، نقطه شروع این تحرکات بود و در نهایت جدال روز جمعه میان زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین و ترامپ در کاخ سفید و در مقابل دیدگان خبرنگاران، نقطه اوج آن بود. در واقع به دلیل همین منازعه بود که رئیسجمهور اوکراین یک روز زودتر از موعد مقرر و پیش از دیگر مقامات اروپایی وارد لندن شد و فرصت بیشتری برای مذاکرات دو جانبه با لندن پیدا کرد.
اکنون که گردهمایی سران اروپا در لندن پایان یافته است، باید دید که با توجه به فضای حساسی که پیش از برگزاری این نشست به وجود آمد، این نشست برای اروپا، اوکراین، منازعه میان واشنگتن و کییف و از همه مهمتر آینده همکاری اروپا و آمریکا، چه نتایجی را به همراه داشته است.
عکسالعمل اروپاییها در برابر منازعه ترامپ و زلنسکی
منازعه شدید ترامپ و زلنسکی در دفتر بیضی، به همان اندازه که برای خبرنگاران حاضر در کاخ سفید شگفتآور و بهتبرانگیز بود، برای مردم و سیاستمداران اروپایی نیز غافلگیرکننده و ناباورانه به نظر میرسید. عکسالعمل اروپاییان از همان دقایق و ساعات ابتدایی پس از مناقشه، به اشکال مختلف بروز پیدا کرد. رسانههای اروپایی با تیترهای نگرانکنندهای به استقبال این موضوع رفتند، چنانکه روزنامه «فرانکفورتر آلگماینه»، کار خود را با این تیتر آغاز کرد که «هماکنون شاهد پایان رابطه با ترامپ بودیم.» روزنامه لوموند، تنها ماندن اروپا در برابر روسیه را در سرتیتر خبری خود جای داد و دیلی تلگراف این عبارت ترامپ که «یا توافق میکنی یا ما نیستیم» را برجسته کرد. یک روزنامه هلندی نیز از این اتفاق با عنوان «تحقق سناریوی رؤیایی کرملین» یاد کرد.
اما واکنش سیاستمداران اروپایی به این اتفاق در طیفی از حمایت قاطع از زلنسکی تا ملامت رئیسجمهور اوکراین و پشتیبانی از ترامپ و تأکید بر تداوم همکاری میان اروپا و آمریکا در نوسان بود. در این بین، تندترین واکنشها از جانب آلمانیها انجام گرفت. اشتاین مایر، رئیسجمهور آلمان، با گفتن این جمله که «صحنهای که دیروز در کاخ سفید دیدیم، نفس را در سینهام حبس کرد، هرگز تصور نمیکردم روزی مجبور شویم از اوکراین در برابر آمریکا حمایت کنیم» به این رخداد واکنش نشان داد. همچنین او این را هم اضافه کرد که دیپلماسی زمانی شکست میخورد که یکی از طرفین مذاکره در برابر چشم جهانیان تحقیر شود. فون درلاین، رئیس کمیسیون اروپا، نیز زلنسکی را خطاب نموده و شرافت و شجاعت او و مردم اوکراین را مورد ستایش قرار داد و تأکید کرد که آنها هرگز تنها نیستند. کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی، هم گفت که «اکنون زمان آن رسیده است که جهان آزاد به دنبال یک رهبر جدید باشد.» امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه، نیز از این زمان با عنوان لحظه «بیداری استراتژیک اروپا» یاد کرد و از لزوم برنامهریزی و سرمایهگذاری در ایجاد یک اروپای مستقل سخن گفت.
اما در آن سوی طیف، کشورهای اروپایی دیگری بودند که مانند فرانسه، آلمان و یا برخی از سران اتحادیه اروپایی نمیاندیشیدند. در این راستا، «ویکتور اوربان»، نخستوزیر مجارستان، یکی از اعضای اتحادیه اروپایی، از ترامپ حمایت کرد و او را حامی صلح خواند. وزیر خارجه این کشور هم در بازتاب این رخداد، با کنایه به زلنسکی گفت که اکنون مشخص شد چه کسی به دنبال تداوم کشتارها و جنگ است. واکنش ایتالیا، عضو مهم دیگر اتحادیه اروپا نیز دستکمی از این نداشت. نخستوزیر جورجیا ملونی، برخلاف دیگر سیاستمداران اروپایی، هیچ واکنشی در حمایت از رئیسجمهور اوکراین بروز نداد و در عوض بر حفظ پیوند میان اروپا و آمریکا از طریق برگزاری نشستی مشترک تأکید کرد.
اما در میانه این طیف، برخی کشورها مانند انگلیس برخوردی کاملاً محتاطانه از خود نشان دادند. لندن و نخستوزیر استارمر در حالی که از میهمان خود، رئیسجمهور زلنسکی، تعریف و تمجید میکردند، نیمنگاهی نیز به واشنگتن داشتند تا مبادا اقداماتشان باعث خشم بیشتر ترامپ شود. بر همین اساس، استارمر از تماس مداوم خود با طرفهای درگیر و تلاش برای آرامشبخشی به اوضاع سخن میگفت. در جریان نشست لندن، نخستوزیر انگلیس کوشش زیادی به خرج داد تا این اجلاس به نشستی در راستای توبیخ ترامپ تبدیل نشود. در عوض، او بارها تلاش کرد تا بر نقش مهم و بیهمتای ایالات متحده در جنگ اوکراین و در امنیت اروپا صحه بگذارد. استارمر سعی کرد تا زلنسکی را هم وادار سازد تا مواضع ملایمتری در برابر ترامپ اتخاذ و یا حتی به نوعی از او دلجویی کند. مارک روته، دبیرکل ناتو، نیز در این کار با استارمر همراهی کرد و از زلنسکی خواست تا روابط خود را با دونالد ترامپ بازسازی و ترمیم کند. در پایان نشست لندن نیز صداهای بیشتری با این طیف همراه شدند، چنانکه رئیسجمهور فنلاند از پابرجا ماندن و تداوم اتحاد دو سوی اقیانوس اطلس (آمریکا و اروپا) سخن گفت و رئیسجمهور لهستان هم از پیشنهاد «ملونی» در برگزاری یک نشست مشترک میان اروپا و آمریکا اعلام حمایت کرد.
متن کامل گزارش میراحمدرضا مشرف، پژوهشگر مسائل بینالملل را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.
