

کاهش نزولات آسمانی از یک سو و استفاده بیرویه از منابع آبهای سطحی و زیرزمینی از سوی دیگر و جایگزین نشدن این منابع با بارش برف و باران کار دست وزارت نیرو داده و مسئولان این وزارتخانه را مجبور به اتخاذ تصمیمی مبنیبر واردات آب کرده است؛ تصمیمی که هنوز زمان اجرایی شدن آن مشخص نیست اما آخرین گزارش وضعیت بارندگی کشور که نشان میدهد میزان بارشهای کشور از ابتدای مهر تاکنون ۸۲ درصد در مقایسه با سال آبی گذشته کاهش داشته و همچنین وضعیت روانآبهای کشور که با ۳۶ درصد کاهش روبهرو شده چارهای دیگری برای دولتمردان نگذاشته است. از این رو «فرهیختگان» در گزارشی وضعیت منابع آبی پایتخت را بررسی کرده که مشروح آن را به نقل از محمدرضا خانیکی، معاون حفاظت بهرهبرداری منابع آب شرکت آب منطقهای تهران میخوانید.
کاهش منابع آب؛ موضوعی است که این روزها از آن بهعنوان بحران و تهدیدی برای بشر و همه موجودات زنده نام برده میشود. هرچند میزان این بحران در کشورها متفاوت است میتوان گفت بخش عمدهای از کشورهای آسیایی و حتی آمریکایی هم برای رهایی از این تهدید به فکر چاره افتاده و راههای کاهش مصرف آب و استفاده از آب باران و برف را در اولویت کارهای خود قرار دادهاند.
در این گزارش سعی شده وضعیت منابع آبی استان تهران به دلیل پایتخت و حساس بودن به لحاظ قرارداشتن همه پایگاههای سیاسی و اقتصادی مورد بررسی قرار گیرد و مردم با ارائه آمار و اقدامات انجامشده از سوی دولت و دستگاههای متولی درجریان بحران آب قرار گیرند.
هرچند که همگان از کاهش منابع آب در زیرزمین و سدها از یکسو و کاهش باران و برف از سوی دیگر به دلیل خشکسالی آگاه هستند اما لازم است این موضوع بارها از سوی رسانهها اطلاعرسانی شود تا شاید بتوان با همیاری و کمک مردم در صرفهجویی آب از این بحران خارج شده و به بهبود وضعیت منابع آب امیدوار شویم.
به گفته مسئولان و مدیران دستگاههای متولی مدیریت منابع آب، در استان تهران تمرکز صنعتی، کشاورزی، سیاسی و نظامی وجود دارد. این استان با این جمعیت و این شرایط نیاز آبی بالایی دارد، از اینرو منابع آبی استان با محدودیت مواجه شده و این منابع برای این جمعیت و این محدودیتها کافی نخواهد بود.
بهرهبرداری بیرویه
محدودیت جدی در زمینه آب
یکی از موضوعاتی که مدیران و مسئولان مدیریت منابع آب در بروز بحران آب بارها بر آن اذعان داشتهاند، مصرف و بهرهبرداری بیرویه از این منابع است که محمدرضا خانیکی، معاون حفاظت بهرهبرداری منابع آب شرکت آب منطقهای تهران در گفتوگو با «فرهیختگان» وضعیت منابع آبی استان تهران را اینگونه توضیح میدهد.
«استان تهران بیشترین تقاضارا برای سرمایهگذاری دارد. این امر نشاندهنده ارزش آب در استان است اما با محدودیت جدی در زمینه آب در استان تهران روبهرو هستیم. با توجه به اینکه منابع آب جدیدی نداریم منابع آب باید به بهترین شکل ممکن مدیریت شوند. اتفاقی که درحال حاضر در استان تهران افتاده این است که در استان تهران چیزی حدود 5/4 میلیارد مترمکعب در سال بهرهبرداری از منابع آب (هم منابع آب زیرزمینی هم منابع آب سطحی) داریم که رقم بالایی است.»
او در پاسخ به این پرسش که چه میزان منابع آبی در استان وجود دارد، میگوید: «گفتن اینکه چه میزان منابع داریم، سخت است. اما این را بدانید که ما داریم به راحتی مخازن آب زیرزمینی را خالی میکنیم. گفتن اینکه حجم آب زیرزمینی چقدر است هم شاید درست نباشد اما بدانید بیشتر از آن مقداری که باید، مصرف و بهرهبرداری میکنیم. یعنی ما بیشتر از آن چیزی که وارد مخازن میشود مصرف میکنیم و مخازن روزبهروز ظرفیت خود را از دست میدهند.»
فرونشست زمین
بحران جدیتر
برداشت بیرویه از منابع آب پس از بالارفتن تب حفر چاههای غیرمجاز در کشور و بهویژه استان تهران سبب شد با چالشی بهعنوان پدیده فرونشست زمین در دشتهای استان بهویژه دشت ورامین روبهرو شویم که خانیکی، معاون حفاظت بهرهبرداری منابع آب شرکت آب منطقهای تهران در ادامه به موضوعات پیشین این موضوع اشاره میکند و میگوید: «برداشتهای بیرویه باعث شده ما با پدیده فرونشست منطقهای به دلیل کسری منابع زیرزمینی مواجه شویم. قسمتهای خالیشده از منابع آب زیرزمینی به دلیل فرونشست باعث شد اراضی کشاورزی و مرغوب ما آسیب ببینند و از بین بروند.»
او ادامه میدهد: «علاوه بر زمینهای کشاورزی، مخازن و تاسیسات زیربنایی هم آسیب دیدند، از اینرو اتفاقی که میافتد این است که با فشردهشدن مخازن زیرزمینی، ما عملا این مخازن را از دست دادهایم و اگر فردا بخواهیم از طریق مخازن آب زیرزمینی آفتی که ایجادشده را جبران کنیم، مخازن ما نمیتوانند بهعنوان آبخوان کار خودشان را انجام دهند و این آفت را جبران کنند.»
خانیکی، از اجرای برنامههای متعدد برای بهبود منابع آبی کشور توسط وزارت نیرو خبر میدهد و میگوید: «مردم در اجرای این برنامهها باید یار و یاور دولت باشند، زیرا در غیر اینصورت هیچکدام از طرحها و برنامهها بازدهیای که مدنظر مسئولان است، محقق نمیشود.»
آمارها چه میگویند؟
طبق آخرین آمار وزارت نیرو در 6 ماهه نخست سال حجم آب سدهای پنجگانه استان تهران به ۵۸۶ میلیون مترمکعب رسیده است.
حجم ذخایر آب در سد امیرکبیر ۱۱۱ میلیون مترمکعب، حجم ذخایر آب در لتیان ۷۳ میلیون مترمکعب و حجم ذخایر آب در لار ۶۵ میلیون مترمکعب
حجم ذخایر آب در طالقان ۲۰۸ میلیون مترمکعب و حجم ذخایر آب در ماملو ۱۲۹ میلیون مترمکعب
