«تغییر و تحول»این روزها در تمام ابعاد دانشگاه آزاد ملاک عمل قرار گرفته است؛ از تحول در نظام اداری و چارت سازمانی گرفته تا تغییر در نظام دانشی. سال گذشته بود که نظام‌نامه دانشی جدید دانشگاه آزاد از سوی دکتر طهرانچی رئیس این دانشگاه ابلاغ شد تا  ساختار علمی دانشگاه آزاد متحول شود؛ تحولی که به «نظام‌نامه دانشی و تشکیل‌ دانشکدگان» معروف شد.
مسئولان دانشگاه آزاد بر ضرورت تغییر و تحول تاکید دارند و می‌گویند یکی از مهم‌ترین علل بحران‌های فعلی کشورمان در بخش‌های‌ مختلف علمی، اجتماعی، سیاسی و... توجه نکردن به همین بحث «ضرورت تغییر» یا «تأخیر در ضرورت تغییر» است.
از همان زمان که نظام‌نامه دانشی دانشگاه آزاد ابلاغ شد دانشکدگانی نیز ذیل معاونت‌های موضوعی دانشگاه آزاد شکل گرفت تا از پتانسیل علمی دانشگاه بیشتر از گذشته استفاده شود.
دی‌ماه امسال این نظام‌نامه مجددا بازآرایی شد و «نظام‌نامه بازآرایی ساختار نظام دانشی دانشگاه آزاد» در تطابق حداکثری با «آیین‌نامه جامع مدیریت دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری» مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در دستور‌کار روسای واحدهای دانشگاهی قرار گرفت.
بر همین اساس حالا هر کدام از دانشکدگان‌هایی که ذیل معاونت‌های موضوعی قرار دارند فعالیت‌های و ماموریت‌های خود را براساس اهداف و ماموریت‌های جدید این نظام‌نامه دنبال می‌کنند. یکی از این دانشکدگان‌ها «دانشکدگان ارتباطات، حمل‌ونقل و لجستیک » است که ذیل معاونت علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد فعال است و علی شهابی نیز ریاست آن را بر عهده دارد.
او در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید قرار است 20 دانشکده حمل‌ونقل و لجستیک در آینده نزدیک در واحدهای دانشگاه آزاد تاسیس شود. به گفته او در هر واحد دانشگاهی به‌طور میانگین 3 عرصه در ترم گذشته تعریف شده تا دانشجویان بین 3 تا 7 جلسه را در محیط واقعی کار حضور داشته‌اند. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه از نظر می‌گذرانید.

نظام‌نامه ساختار نظام دانشی دانشگاه آزاد که سال گذشته از سوی دکتر طهرانچی ابلاغ شده بود امسال با تغییراتی بازآرایی شد. شما رئیس دانشکدگان ارتباطات و حمل‌و‌نقل لجستیک هستید. این دانشکدگان با چه هدفی در دانشگاه آزاد راه‌اندازی شده و در رویکرد جدید چه کاری انجام می‌دهد؟
دانشکدگان ارتباطات، حمل‌و‌نقل لجستیک تقریباً بعد از تغییر مسیر پژوهشی موفق در حوزه برنامه‌های علمی ایجاد شد. این تغییر مسیر از سال 96 در حوزه پژوهشی آغاز شد و چالش‌های اصلی کشور در حوزه شبکه ارتباطی و حمل‌و‌نقل شناسایی و برای آن‌ها زمینه‌های پژوهشی متفاوتی در نظر گرفته شد. تمام دانشجویان تحصیلات تکمیلی در کشور که علاقه‌مند به حوزه حمل‌و‌نقل، لجستیک و ارتباطات بوده‌اند، پایان‌نامه‌های خود و همچنین طرح‌های پژوهشی دانشگاهی را از حوزه‌های حمل‌و‌نقل، لجستیک و ارتباطات انتخاب کردند و پروژه‌هایی تهیه شد که به اصطلاح به درد صنعت بخورد؛ در حال حاضر از بسیاری از این پایان‌نامه‌ها در برخی صنایع مختلف بهره‌برداری و استفاده می‌شود.
در حوزه دانشی، مدتی است نگاه دانشگاه تغییر کرده است. یعنی زمانی که دانشجو می‌خواهد دانشی بیشتر از حوزه تحصیلی اولیه خود کسب کند، باید او را از ابتدا به شکلی پرورش دهیم که مهارت واقعی آمایش شده -که به درد کشور بخورد- را کسب کند. طبق آمایش‌هایی که ما انجام داده بودیم، یکی از حوزه‌هایی که می‌تواند به دانشجو برای کسب دانش بیشتر کمک کند، حوزه حمل‌و‌نقل لجستیک است. در این حوزه اسناد بالادستی متنوعی وجود داشته و 53 نهاد مختلف دولتی مرتبط به این حوزه در کشور وجود دارد.
به دلیل وسعت زیاد و پهنه کشورمان، بحث فراساحل یا دریامحور می‌تواند حوزه دریایی و گمرکی را تحت پوشش قرار دهد. در زمینه موقعیت و جایگاه ایران در نقشه جغرافیایی نیز بحث راه‌های کریدور‌های شمال، جنوب، شرق و غرب مطرح است؛ از گذشته دور به واسطه جاده ابریشم، ایران دارای یک مسیر لجستیک مهم است. در مورد بحث هوایی نیز باید گفت برای گذر از بین خلیج‌فارس و دریای‌ خزر از پهنه ایران استفاده شده است. تمام موارد ذکر شده حاکی از آن است که در زمینه حمل‌و‌نقل و لجستیک، کشور ایران به یک کشور مهم در دنیا تبدیل شده و کشور ما نیز همچنان این جایگاه را داراست.
بنابراین پیچیدگی کار شما به دلیل وسعت کشور نیز بیشتر است.
بله وسعت زیاد کشور، پیچیدگی کار را افزایش می‌دهد. مثلاً در حوزه حمل‌و‌نقل ریلی، توسعه بسیار زیادی در کشور داریم؛ اما تفاوت ارتفاع سطوح در کشور، کوه‌های متعدد در مناطق ایران، پوشش متفاوت آب و هوایی استان‌ها، تنوع نگاهی را زیاد کرده است و رسیدگی به آن‌ها دانش پژوهشی و دانش ضمنی مناسب را طلب می‌کند.

ایجاد هسته‌های بین‌رشته‌ای
برای حل چالش‌های حوزه حمل‌و‌نقل برای گذر از این پیچیدگی‌ها باید چه اتفاقی بیفتد؟
برای برطرف کردن پیچیدگی کار باید رشته‌های متفاوت درگیر این کار شوند؛ یعنی صرفاً با یک رشته خاص دانشگاهی نمی‌توان کار را پیش برد؛ مخصوصاً که رشته دانشگاهی حمل‌و‌نقل در کشور ما، به طور خاص رشته‌ای پرمتقاضی نبوده و در فضای دانشگاه تاکنون به رشته حمل‌و‌نقل به عنوان یک رشته جداگانه توجه نشده است.
ما برای حل چالش‌های کشور، بین‌ رشته‌ای‌ها یا هسته‌های بین ‌رشته‌ای و فرارشته‌ای‌ها را ایجاد کرده‌ایم که مهم‌ترین آن‌ها بحث حمل‌و‌نقل و لجستیک است. فرا رشته‌ای‌ها متشکل از استادان و دانشجویان دانشگاه‌هاست؛ اما استادان ما مثل گروه‌های سابق مثل گروه مکانیک، مهندسی صنایع و عمران و... که به تنهایی به رشته حمل‌و‌نقل مرتبط می‌شدند، نیستند بلکه متشکل از مجموع استادانند.
مثلاً در حوزه حمل‌و‌نقل دریامحور یا اقتصاد دریامحور به مهندسی صنایع، عمران، کامپیوتر، برق، مکانیک، اقتصاد، حسابداری، روانشناسی، مدیریت حقوق و... نیاز است؛ تمامی این رشته‌ها را در یک رشته فرا هسته‌ای می‌بینیم تا استادان در کنار یکدیگر قرار گرفته و رویکرد آنان این باشد که در حوزه استفاده از آبراه‌های کشور یا حضور در دریا‌های بین‌المللی، حفظ جایگاه و استفاده حداکثری از ظرفیت دریا، باید توسعه ایجاد شود. اما این امکان تنها از طریق پژوهش حاصل نمی‌شود، بلکه بحث دانشی برای کنارهم قرار دادن آن‌ها اهمیت زیادی داشت.
بحث دانشی کمک می‌کند تا رشته‌های موجود با محوریت آمایشی کنار یکدیگر قرار گیرند. به عنوان مثال واحد بندرعباس، قشم، چابهار، خارک و... به دلیل حضور در خلیج‌فارس و دریای عمان می‌توانند بیشترین بهره‌برداری را داشته باشند. معتقدم از آنجایی که بزرگ‌ترین و بیشترین وسعت استفاده از دریای عمان و خلیج‌فارس نیز هنوز در اختیار ایران است، باید به بهترین شکل از آن‌ها استفاده کرده و حداکثر ظرفیت بهره‌برداری را داشته باشیم.
مثلاً اگر خواهان توسعه جایگاهمان در بحث حمل‌و‌نقل بار در دنیا هستیم، باید بتوانیم بنادر ایران را به شکلی تقویت کنیم که این بنادر از نظر فیزیکی و برای استفاده زیرساختی توسعه پیدا کند. لازمه این کار، ارائه طرح جامع و مفید برای ارگان‌های مختلف است.
در کنار این موارد، باید فضایی برای بهره‌برداری از آن را فراهم کنیم؛ مثلاً در حوزه بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود در دسترس، بهینه‌ترین حالت را داشته باشیم. یعنی به بهینه‌ترین شکل استفاده کنیم. این مورد، راهکار دانشگاهی طلب می‌کند و فرا رشته‌ای است پس باید به تمامی جوانب آن توجه شود تا به طور مثال هم ماندگاری کشتی‌ها روی آب، حضور آن‌ها در بندر و خروج آن‌ها از آب‌های داخلی را بتوانیم بهینه و مدیریت کنیم. برای تحقق این کار‌ها هم می‌طلبد تا فضای دانشگاهی بیشتر در ارائه راهکار‌ها هم به دولت و هم به صنایع خصوصی‌مان تلاش داشته باشند.
یعنی چه در حوزه دریا، چه در حوزه فرودگاهی، ریلی و حمل‌و‌نقل جاده‌ای و در مجموع در همه اجزای مختلف توزیع، انبارداری و فروش و لجستیک درون‌دانشگاهی به دلیل تنوع نگاهی که وجود دارد می‌توانیم یک دانشکده موضوعی متفاوت با مأموریت‌های کاملاً تمییز داده از همدیگر را داشته باشیم.

تأسیس 20 دانشکده حمل‌و‌نقل و لجستیک در آینده نزدیک
تأسیس دانشکده در واحد‌های متقاضی را چگونه دنبال می‌کنید؟
در حال تأسیس دانشکده در واحد‌هایی که ظرفیت، توانایی و جایگاه ویژه‌ای که در کشور دارند، هستیم و همچنین به آن‌ها کمک می‌کنیم که به چالش‌های کشور پاسخ بهتری داده و در رفع آن‌ها کوشا‌تر باشند. ما در حال تأسیس 20 دانشکده حمل‌و‌نقل و لجستیک در واحد‌های دانشگاهی هستیم. تعداد این واحد‌ها هم می‌تواند توسعه پیدا کرده و هم از آن کم شود؛ چه‌بسا واحد دانشگاهی توانایی انجام مأموریت متحمل شده را نداشته باشد، دانشکده حمل‌و‌نقل از آن واحد حذف شود؛ چراکه نگاه ما مأموریت‌محور است و باید از تمام ظرفیت دانشگاه برای حل چالش کشور استفاده شود و از طرفی دانشجو، مهارت کافی را پیدا کند.
زمانی که دانشجو در این دانشکده مشغول به تحصیل می‌شود، ما از ابتدا به فکر افزایش توانمندی او هستیم؛ بحث استاد عرصه برای دانشجو مطرح بوده و جدی به آن پرداخته می‌شود. این الگوی جدیدی است که دانشگاه آن را دنبال می‌کند؛ یعنی دانشجو باید مقداری از زمان تحصیل خود، از 16 جلسه حضور در سرکلاس را 8 جلسه در محیط واقعی صنعت با حضور یک استاد عرصه سپری کند و درس را در محیط آکادمیک و کلاس آموزش تئوری فرا نگیرد؛ بلکه باید در محیط واقعی کاری حضور داشته و از ظرفیت موجود استفاده کرده و مراحل انجام کار را از نزدیک مشاهده کند. به بحث عرصه و استادان عرصه توجه زیادی می‌شود.

در طرح پویش نیز وارد شده‌اید؟
بحث طرح پویش یکی دیگر از موارد منظر ماست؛ در حال حاضر بحث پویش را در مقاطع مختلف خصوصاً در مقطع کاردانی و کارشناسی مدنظر قرار داده‌ایم که دانشجو بتواند بورسیه تحصیلی خود را از صنعت دریافت کرده تا زمانی که شروع به تحصیل می‌کند حتی به طور رایگان در دانشگاه تحصیل کند.
به دنبال آن هستیم که یک صنعت، نیاز نیروی انسانی خود را توسط دانشگاه تأمین کند. یعنی دانشجو برای آن صنعت پرورش پیدا کرده و کارآموزی خود را در آن صنعت گذرانده و بسیاری از دروس خود را با نگاه استاد عرصه در صنعت موردنظر آموزش ببیند. ما باید از قبل، کار دانشجو را تضمین کنیم و دانشجویان دارای پتانسیل و قوی را در دانشگاه شناسایی کرده تا کار آن‌ها پس از تحصیل مشخص شود و بتوانند از ظرفیتی که در دانشگاه برای آن‌ها ایجاد می‌کند برای ادامه تحصیل خود استفاده کنند.

گزارش کامل را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.