«ما همان روز پس از جنگ هستیم»
مائده زمان فشمیحکومت غزه در روز پس از جنگ همچنان یکی از نگرانی‌های اصلی برای تل‌آویو، واشنگتن و چندین پایتخت عربی است، در حالی که جامعه بین المللی منتظر است تا ببیند آیا توافق آتش بس و تبادل اسرا میان اسرائیل و گروه‌های مقاومت فلسطینی پایدار خواهد ماند یا نه.
اداره غزه پس از این حجم عظیم مرگ و ویرانی، مسئله‌ای ساده نیست، زیرا چالش‌های بزرگی مانند بازسازی، شبکه تونل‌ها، سلاح‌های گروه‌های مقاومت، طرح‌های جابه‌جایی جمعیت، امنیت اسرائیل و برنامه‌های اعلام شده دونالد ترامپ برای این منطقه وجود دارند. تمام این عوامل باعث شده که اداره غزه به آزمونی دشوار و پرهزینه تبدیل شود. هیچ طرح مشخصی وجود ندارد، به ویژه به دلیل شکاف‌های داخلی فلسطینی که مانع از آن می‌شود که تشکیلات خودگردان فلسطین، که در رام‌الله مستقر است، کنترل نوار غزه را در دست بگیرد. علاوه بر این، اسرائیل و آمریکا با هرگونه نقش آفرینی حماس در دوران پس از جنگ مخالفند و کشورهای عربی هم تمایلی به درگیر شدن در اداره غزه یا مقابله با گروه‌های مقاومت ندارند.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی موضعی قاطع اتخاذ کرده و گفته که در روز پس از جنگ، نه حماس و نه تشکیلات خودگردان فلسطین در غزه حضور نخواهند داشت. او مخالف جایگزینی حماس با فتح است و گفته: «اجازه نخواهم داد که حماس جای خود را به فتح بدهد.»
سال گذشته، رژیم تلاش کرد تا بر رهبران قبایل محلی غزه برای ایجاد گزینه‌ای حکومتی پس از جنگ تکیه کند، اما این طرح به دلیل عدم حمایت مردمی و افزایش نفوذ مقاومت، شکست خورد. مصر خواستار تشکیل یک کمیته مستقل از تکنوکرات‌ها برای اداره غزه است که با فرمان ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین و براساس اجماع فلسطینیان ایجاد شود. این طرح همزمان به رژیم این امکان را می‌دهد که حماس را از قدرت کنار بگذارد. منابع مصری ادعا می‌کنند حماس تایید کرده که در مرحله بعدی در اداره نوار غزه مشارکت نخواهد داشت. این تصمیم ممکن است یک تاکتیک برای کاهش فشارهای خارجی باشد. اما نتانیاهو به دنبال چیزی فراتر از کنار زدن حماس است: او خواستار اخراج رهبران این جنبش و خلع سلاح شاخه نظامی آن است، که خود مانعی بزرگ برای هرگونه راه حل سیاسی آینده محسوب می‌شود.
موضع اتحادیه عرب هم با رژیم اشغالگر همسو شده است. حسام زکی، معاون دبیرکل اتحادیه عرب گفته که منافع فلسطینیان ایجاب می‌کند که حماس از صحنه خارج شود. این همسویی با موضع اسرائیل، باعث شده که حماس موضع خود را مستحکم‌تر کند. اسامه حمدان، از رهبران ارشد حماس در نشست الجزیره در دوحه اعلام کرد: «روز پس از جنگ در غزه کاملا فلسطینی خواهد بود. حماس تحت هیچ توافقی غزه را ترک نخواهد کرد و از پروژه فلسطین کنار گذاشته نخواهد شد.» او همچنین هشدار داد: «هرکس که جایگزین اشغالگران اسرائیلی در غزه یا هر شهر فلسطینی دیگری شود، همانند اشغالگران با او برخورد خواهد شد، یعنی از طریق مقاومت. این مسئله قطعی است و قابل بحث نیست.»
در میدان عمل، حماس همچنان کنترل غزه را در دست دارد. این واقعیت زمانی به نمایش درآمد که این جنبش در جریان مراسم تبادل اسرا، بنری را برافراشت که روی آن نوشته شده بود: «ما همان روز پس از جنگ هستیم.» همزمان با اجرای آتش بس، نیروهای پلیس حماس مجددا در خیابان‌های غزه مستقر شدند و شهرداری‌ها ارائه خدمات عمومی را از سر گرفتند. این اقدامات نشان دهنده تداوم حکومت حماس بر نوار غزه است، جایی که این جنبش از سال ۲۰۰۶ کنترل آن را در دست دارد. این واقعیت، امکان اجرای طرح استقرار نیروی حافظ صلح بین المللی، از جمله نیروهای عربی، در سراسر غزه و ایجاد منطقه حائل در شمال را تضعیف می‌کند.
خلع سلاح مقاومت به ویژه پس از جنایات اسرائیل از اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون، اگر نگوییم غیرممکن بلکه بسیار دشوار است. نظامیان صهیونیست حداقل ۵۰ هزار فلسطینی را شهید و بیش از ۱۰۰ هزار نفر را زخمی کرده‌اند. فلسطینیان می‌دانند که باید از خود دفاع کنند. محمد نزال، عضو دفتر سیاسی حماس تاکید کرده که خلع سلاح این جنبش تحت هیچ شرایطی قابل مذاکره نیست و سلاح‌های مقاومت تا زمان تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی، از غزه و هیچ کجای دیگر فلسطین ناپدید نخواهند شد. همچنین بعید به نظر می‌رسد که شبکه تونل‌های غزه برچیده شود یا اطلاعات دقیقی از آن ارائه شود، چرا که این تونل‌ها نقش استراتژیک مهمی در بقای مقاومت فلسطینیان داشته‌اند. عبدالغنی ابو شما، تحلیلگر امور فلسطین می‌گوید که مقاومت به رژیم صهیونیستی، آمریکا یا هیچ میانجیگری اعتمادی ندارد. او همچنین توضیح داد که باورهای ایدئولوژیک و دینی حماس مانع از آن می‌شود که این جنبش از مواضع خود عقب نشینی کند. او تاکید کرد که روش‌های مقاومت ممکن است تغییر کند، اما هدف همچنان ثابت باقی می‌ماند، از سنگ و چاقو گرفته تا کلاشنیکف و موشک.
مسئله خلع سلاح برای فلسطینیان صرفا یک موضوع حیثیتی نیست، بلکه یک ضرورت برای دفاع از خود، سرزمین و مقدساتشان در برابر اشغالگری رژیم است. یافتن یک ساختار حکومتی برای غزه مسئله‌ای بسیار پیچیده است، چرا که تقریبا هیچ راه حلی نمی‌تواند تمام طرف‌های درگیر را راضی کند. شکاف داخلی فلسطینیان، تضاد میان حماس و تشکیلات خودگردان، درگیری میان مقاومت و اسرائیل، اختلاف منافع کشورهای عربی و آمریکا، و برنامه ترامپ برای جابه‌جایی فلسطینیان به مصر و اردن، همگی این وضعیت را پیچیده‌تر می‌کنند. با این حال، در عمل، هیچ خلا قدرتی در غزه وجود ندارد؛ حماس همچنان قدرت اصلی است.
تحلیلگران بر این باورند که حماس برای آشتی ملی با فتح، نقش آفرینی تشکیلات خودگردان و برگزاری انتخابات پارلمانی و ریاستی آمادگی دارد، مشروط بر اینکه این روند، حماس را از معادلات سیاسی حذف نکند یا منجر به خلع سلاح آن نشود.
در نهایت، به نظر می‌رسد که حماس همچنان بازیگر اصلی معادله غزه باقی خواهد ماند. هرگونه تلاش برای حذف آن از عرصه سیاسی، نه تنها برای رژیم سودمند نخواهد بود، بلکه ممکن است به بی ثباتی امنیتی در غزه و ظهور گروه‌های افراطی‌تر منجر شود. نوار غزه همچنان یک معضل طولانی مدت خواهد بود، نه فقط برای اسرائیل، بلکه برای کل منطقه و جهان، به ویژه در شرایطی که یک دولت راست گرای افراطی در اسرائیل، با حمایت آمریکا، سیاستی مبتنی بر کشتار و ویرانی را دنبال می‌کند. از سوی دیگر، مردم فلسطین، که به حق خود برای زندگی در سرزمینشان باور دارند، هیچ راهی جز مقاومت در برابر اشغالگری رژیم پیش روی خود نمی‌بینند.
مطالب پیشنهادی
