رفتار با اسرای جنگی و بازداشت‌شدگان در هر درگیری، معیار روشنی از پایبندی طرفین به اصول انسانی و قوانین بین‌المللی است. در روزهای اخیر، تصاویری که حماس از آزادسازی اسرای اسرائیلی به نمایش می‌گذارد، نشان می‌دهد که این افراد در صحت و سلامت مبادله می‌شوند. حتی تصویر معروفی از بوسه یک اسیر اسرائیلی بر پیشانی عضو حماس که زندانبان او محسوب می‌شد دست به دست چرخید و باعث تحسین همگان شد.

 اما در سوی دیگر، گزارش‌ها از وضعیت اسفبار بازداشت‌شدگان فلسطینی در زندان‌های اسرائیل پرده برمی‌دارد. این تفاوت آشکار در برخورد با زندانیان، بار دیگر پرسش‌های جدی درباره رویکرد اسرائیل در قبال اسیران فلسطینی و به‌ویژه کادر درمانی بازداشت‌شده مطرح کرده است.

به گزارش سایت خبری گاردین، بیش از ۱۶۰ نفر از کادر درمانی غزه، از جمله بیش از ۲۰ پزشک، همچنان در زندان‌های اسرائیل نگهداری می‌شوند. سازمان جهانی بهداشت نگرانی شدید خود را نسبت به وضعیت و امنیت این افراد ابراز کرده است.

سازمان «دیدبان کارکنان درمانی» (HWW)، یک نهاد پزشکی فلسطینی، تأیید کرده که ۱۶۲ تن از اعضای کادر درمان از جمله پزشکان ارشد غزه، در بازداشت اسرائیل به سر می‌برند و ۲۴ نفر دیگر نیز پس از ربوده شدن از بیمارستان‌ها، همچنان مفقود هستند.

معاذ الصیر، مدیر این سازمان، اعلام کرد که بازداشت گسترده پزشکان، پرستاران و امدادگران غزه برخلاف قوانین بین‌المللی است و با محروم کردن مردم از خدمات درمانی، رنج آن‌ها را دوچندان کرده است. او تأکید کرد:هدف قرار دادن کادر درمانی به این شیوه، تأثیر مخربی بر ارائه خدمات پزشکی به فلسطینی‌ها داشته است و موجب مرگ بی‌شمار افراد، درد و رنج گسترده و نابودی کامل برخی تخصص‌های پزشکی شده است.

سازمان جهانی بهداشت تأیید کرده که ۲۹۷ نفر از کارکنان درمانی غزه از زمان آغاز جنگ توسط ارتش اسرائیل بازداشت شده‌اند، اما اطلاعات دقیقی درباره آزادی یا ادامه بازداشت آن‌ها در دسترس نیست. از سوی دیگر، سازمان دیده‌بان کارکنان درمانی می‌گوید آمار واقعی بازداشتی‌های کادر درمانی بیشتر است و تاکنون تأیید کرده که ۳۳۹ نفر از کارکنان درمانی غزه توسط ارتش اسرائیل دستگیر شده‌اند. این سازمان همچنین تأکید کرده که بازداشت‌شدگان فلسطینی در زندان‌های اسرائیل به‌طور سیستماتیک تحت خشونت و بدرفتاری قرار می‌گیرند.

وکیلِ دکتر حسام ابوصفیه، مدیر بیمارستان کمال عدوان، که بازداشت او در دسامبر گذشته واکنش‌های جهانی را به دنبال داشت، اخیرا اعلام کرد که پس از ماه‌ها، برای اولین بار موفق به ملاقات با او در زندان «عوفر» در رام‌الله شده است. او گزارش داده که این پزشک تحت شکنجه شدید، ضرب و شتم و محرومیت از درمان پزشکی قرار داشته است.

روزنامه گاردین و شبکه خبرنگاران عرب برای روزنامه‌نگاری تحقیقی (ARIJ) نیز با هفت پزشک ارشد فلسطینی گفت‌وگو کرده‌اند که همگی شهادت داده‌اند چگونه از بیمارستان‌ها، آمبولانس‌ها و ایست‌های بازرسی در غزه ربوده شده، به زندان‌های اسرائیل منتقل شده و ماه‌ها تحت شکنجه، ضرب و شتم، گرسنگی و رفتارهای غیرانسانی قرار گرفته‌اند، پیش از آنکه بدون هیچ اتهامی آزاد شوند.

دکتر محمد ابو سلمیه، مدیر بیمارستان الشفاء که پس از هفت ماه بازداشت آزاد شده، درباره تجربه خود می‌گوید: راستش را بخواهید، هرچقدر هم از آنچه در بازداشت بر سرم آمد بگویم، فقط بخش کوچکی از حقیقت را بیان کرده‌ام. از ضرب و شتم با قنداق تفنگ گرفته تا حمله سگ‌ها، گرسنگی شدید، فقدان کامل بهداشت، نبود آب، صابون و حتی دستمال توالت. افرادی را دیدم که در زندان جان می‌دادند. آن‌قدر مرا کتک زدند که توان راه رفتن را از دست دادم. در این زندان، هیچ روزی بدون شکنجه نگذشت.

این تصویر یک نمودار میله‌ای را نشان می‌دهد که تعداد کارکنان درمانی بازداشت‌شده در غزه بین اکتبر ۲۰۲۳ تا فوریه ۲۰۲۵ را مستند کرده است. عنوان نمودار تأکید دارد که «بیش از ۳۰۰ نفر از کارکنان درمانی بازداشت شده‌اند.

نمودار دسته‌بندی کارکنان درمانی بازداشت‌شده را به تفکیک نوع حرفه‌شان نشان می‌دهد. هر ردیف نمایانگر یک گروه شغلی است و تعداد کل افراد بازداشت‌شده در سمت چپ هر ردیف نوشته شده است. نمودار با استفاده از سه رنگ، وضعیت بازداشت‌شدگان را مشخص کرده است:

• قرمز (In detention): نشان‌دهنده افرادی است که همچنان در بازداشت هستند.

• آبی (Missing): افرادی که مفقود شده‌اند.

• خاکستری (Released): کسانی که آزاد شده‌اند.

نمودار نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از این افراد همچنان در بازداشت‌اند (بخش‌های قرمز)، برخی مفقود شده‌اند (آبی)، و برخی دیگر پس از مدتی آزاد شده‌اند (خاکستری). این روند، به‌ویژه در مورد پزشکان و پرستاران، بحران عمیقی را در ارائه خدمات درمانی ایجاد کرده است، چراکه این افراد مسئولیت اصلی مراقبت از بیماران را بر عهده داشته‌اند.

این نمودار نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از کادر درمانی غزه در بازداشتگاه‌های اسرائیل به سر می‌برند، درحالی‌که برخی آزاد شده‌اند و تعدادی نیز مفقود هستند. بالاترین آمار مربوط به پرستاران و پزشکان است که ستون‌های قرمز پررنگی در این نمودار دارند، نشان‌دهنده آن که همچنان تعداد زیادی از آن‌ها در زندان باقی مانده‌اند. این آمار تأکیدی بر فروپاشی سیستم درمانی غزه دارد، چراکه بخش بزرگی از متخصصان درمانی آن یا زندانی شده‌اند یا دیگر در دسترس نیستند.

نمودار نشان می‌دهد که بیش از ۳۰۰ نفر از کارکنان درمانی در غزه بین اکتبر ۲۰۲۳ تا فوریه ۲۰۲۵ بازداشت شده‌اند. بیشترین تعداد بازداشتی‌ها مربوط به پرستاران (۱۱۰ نفر) و پزشکان (۸۵ نفر) است. در کنار این دو گروه، پیرامدیک‌های اورژانس (۵۰ نفر) و کارکنان اداری (۴۱ نفر) نیز بخش بزرگی از بازداشت‌شدگان را تشکیل می‌دهند، که این مسئله نه‌تنها ارائه خدمات پزشکی را مختل کرده بلکه فرآیند اداری بیمارستان‌ها را نیز تحت تأثیر قرار داده است.

همچنین، تکنسین‌های پزشکی (۲۶ نفر) که وظیفه اجرای فرایندهای تشخیصی و درمانی را بر عهده دارند، به همراه داروسازان، دندان‌پزشکان، بینایی‌سنجان و فیزیوتراپیست‌ها نیز در بین بازداشت‌شدگان قرار دارند. این بازداشت‌ها تنها به افراد حرفه‌ای محدود نشده، بلکه دانشجویان پزشکی و داوطلبان درمانی نیز هدف قرار گرفته‌اند، که می‌تواند تأثیری طولانی‌مدت بر آینده کادر درمانی غزه داشته باشد.

دکتر تدروس آدهانوم، دبیرکل سازمان جهانی بهداشت، در بیانیه‌ای خطاب به گاردین، بازداشت پزشکان توسط اسرائیل را محکوم کرده و نگرانی شدید خود را نسبت به وضعیت آن‌ها ابراز داشته است.

دفتر حقوق بشر سازمان ملل متحد نیز تأکید کرده که اسرائیل باید فورا کارکنان پزشکی را که بازداشت شده‌اند، آزاد کند و به تمامی اقدامات غیرقانونی از جمله ناپدیدسازی قهری، شکنجه و بدرفتاری پایان دهد. این نهاد بین‌المللی پیش‌تر اعلام کرده بود که بازداشت گسترده کادر درمانی فلسطین، نقش مهمی در فروپاشی سیستم بهداشت و درمان غزه داشته است.

بر اساس کنوانسیون ژنو، پزشکان باید در جریان درگیری‌ها مورد حفاظت قرار بگیرند و حق ادامه فعالیت‌های درمانی را داشته باشند. تدروس، مدیر سازمان جهانی بهداشت، می‌گوید:کادر درمانی، بیمارستان‌ها و بیماران هرگز نباید هدف قرار بگیرند.در حقیقت، قوانین بین‌المللی بشردوستانه تأکید دارند که آن‌ها باید مورد حفاظت فعال قرار گیرند.

با این حال، دو پزشک برجسته غزه ، دکتر ایاد الرنتیسی، متخصص زنان و زایمان در بیمارستان کمال عدوان و دکتر عدنان البرش، رئیس بخش ارتوپدی بیمارستان الشفاء  در دوران بازداشت جان خود را از دست داده‌اند.

اسرائیل در گذشته مدعی شده که بیمارستان‌های غزه توسط  جنبش مقاومت حماس به‌عنوان مراکز فرماندهی نظامی استفاده می‌شوند و کادر درمانی بازداشت‌شده، به این گروه وابسته بوده‌اند. بااین‌حال، فولکر تورک، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل تأکید کرده که اسرائیل تاکنون هیچ سندی برای اثبات این ادعا ارائه نکرده است.

ارتش اسرائیل در پاسخ به درخواست گاردین درباره اظهارات پزشکان بازداشت‌شده، توضیحی درباره پرونده‌های فردی ارائه نکرد و تنها در بیانیه‌ای کلی اعلام کرد که هدف آن بازگرداندن امنیت به شهروندان اسرائیل، آزادی گروگان‌ها و دستیابی به اهداف جنگ در چارچوب قوانین بین‌المللی است.

مسئله برخورد گروه‌های درگیر با اسرای جنگی همواره یکی از معیارهای سنجش رعایت اصول انسانی و قوانین بین‌المللی بوده است. در این میان، رفتار حماس در قبال اسرای اسرائیلی، به‌ویژه در مقایسه با نحوه برخورد ارتش اسرائیل با بازداشت‌شدگان فلسطینی، به یک بحث مهم تبدیل شده است.