جنبش جهانی صهیونیسم، خشت اول تشکیل رژیم

محمد وحیدی؛ خبرنگار: این شماره- برخلاف شماره‌های قبلی- ستونی را که بی‌واسطه با شما صحبت می‌کردم و کلیت موضوع آن شماره را توضیح می‌دادم، حذف کردم، چون هرچه می‌گفتم از طنز تلخ ماجرا و اهمیت موضوع کاسته می‌شد. اینکه چطور برخلاف عهد عتیق و برخی دستورات تلمود که یهودیان را از تشکیل دولت تا زمان بازگشت مسیاح (ماشیح) منع کرده، اما عملاً به‌سمت تشکیل دولت یهود خیز برمی‌دارند. در شماره‌های قبلی- که درمورد اعلامیه بالفور صحبت کردیم- گفتیم در ابتدا اصلاً بحث اشغال فلسطین یا بازگشت به سرزمین موعود مطرح نبود، بلکه برخی مسیحیان صهیونیست در آمریکا و انگلیس این‌گونه پیشنهاد کردند و البته برخی دیگر از یهودیان صهیونیست هم در آتش آن دمیدند. به همین خاطر سراغ خود این کلمه‌ صهیونیسم رفتیم که از کجا و چطور آمده و اینکه بار‌ها کار کرده‌ایم که رژیم عبری در اصل جنبش و سازمانی برای پیشبرد اهداف استعمار در غرب آسیاست یعنی چه.

به کنگره صهیونیستی قرن هفدهم خوش آمدید
این اولین جمله‌ای است که وقتی وارد سایت سازمان جهانی صهیونیسم می‌شوید جلوی چشم شما نقش می‌بندد. کنگره‌هایی که امروزه پنج‌سال یک‌بار و قبل از تشکیل رژیم اسرائیل و حتی قبل از جنگ جهانی اول بعضاً هرساله تشکیل می‌شد و سیاست‌های سازمان (جنبش) صهیونیسم را تبیین می‌کرد. در جایی دیگر از سایت ادعا می‌کنند که «کنگره جهانی صهیونیسم، عالی‌ترین نهاد ایدئولوژیک و سیاست‌گذاری سازمان جهانی صهیونیست است. این کنگره هر پنج‌سال یک‌بار در اورشلیم تشکیل می‌شود و بیش از دوهزار فعال صهیونیست از سراسر جهان (750 نماینده و بسیاری از اعضای جایگزین) را گردهم می‌آورد. این گردهمایی نماینده کل طیف سیاسی و مذهبی جنبش صهیونیستی است.» سازمان جهانی صهیونیسم، چند نهاد و زیرمجموعه (بچه نامشروع) دارد، مثل آژانس یهود، بنیاد یهود (کارن هایسود United Israel Appeal)، صندوق ملی یهودیان (kkL – JNF) و... که در شماره‌های آینده مفصل‌تر به آن‌ها خواهیم پرداخت. این‌ها سازمان‌هایی‌اند که توسط جنبش صهیونیستی برای کمک به ایجاد یک کشور یهودی ایجاد شده‌اند. فعالیت مشترک آن‌ها برای پیشبرد کار صهیونیستی حتی پس از تأسیس رژیم اسرائیل نیز ادامه یافت. طبق آنچه در اساسنامه سازمان جنبش صهیونیسم (و اکثر نهاد‌های وابسته به آن) ذکرشده دلیل و هدف این مؤسسات، تسهیل مهاجرت یهودیان به سرزمین‌های اشغالی، آماده‌سازی زمین، شهرک‌سازی، تقویت زندگی یهودیان دیاسپورا (یهودیان خارج از اسرائیل و آمریکا)، آموزش صهیونیستی، نجات جمعیت یهودی در خطر انقراض، مشارکت با جوامع یهودی، حمایت از جوامع یهودی و حمایت مالی از سراسر جهان عنوان شده است.

رؤیای دولت یهود
«در دوماه گذشته در پاریس نشسته‌ام و کتابم، دولت یهود را نوشته‌ام. درحال راه رفتن، ایستادن، دراز کشیدن نوشته‌ام. گاهی از شوق این فکر جدید، از خواب پریده‌ام و در رخت خواب نوشته‌ام» این‌ها جملات بنجامین زیو هرتزل یا همان تئودرو هرتزل است. کتابی که یک سال و نیم قبل از اولین کنگره‌ جهانی صهیونیسم و پیشنهاد تشکیل سازمان صهیونیسم، نوشته و چاپ شده است. از دید یهودیان صهیونیست، اهمیت این کتاب در این است که او عنوان می‌کند که مسئله یهود نیازمند راه‌حلی ملی و سیاسی است. او معتقد بود تنها با ایجاد دولتی برای مردم یهود، مصیبت یهودیان حل می‌شود و یهودستیزی از بین می‌رود. به همین ترتیب، هرتزل برای اولین‌بار راه‌حلی عملی برای مسئله یهود و ناتوانی اروپا در حل آن ارائه می‌دهد. این ایده ناشی از آن است که او برای یک دولت، در روزگاری که یک دولت تنها یک رؤیای دور در میان یهودیان تلقی می‌شد، طرحی برای اقدامی عملی و کنشی علنی عنوان کرده؛ کنشی که یهودیان را به‌زعم خودش از گتو‌ها و محله‌های یهودی‌نشین برهاند. با انجام این کار، هرتزل مفهوم حاکمیت یهود را وارد بحث کرد و ایده صهیونیستی را کامل کرد. این کتاب اساس جریان صهیونیسم سیاسی را تشکیل داد که معتقد بود قبل از شروع شهرک‌سازی واقعی باید حقوق قوم یهود در سرزمین‌های اشغالی به‌رسمیت شناخته شود. ترتیبی سیاسی که حق یهودیان را تضمین کند و تنها پس از کسب ضمانت‌های قانونی و حقوق سیاسی برای استقرار، امکان آغاز مهاجرت وجود داشته باشد.  

اولین کنگره صهیونیسم در سوئیس
سازمان جهانی صهیونیسم به ابتکار بنیامین زئیو هرتزل در اولین کنگره صهیونیستی- که در اوت 1897 در بازل سوئیس برگزار شد- تأسیس شد. آن هم بعد شکست‌های پیاپی برای استخدام سرمایه‌داران یهودی که ایده صهیونیسم را تحقق بخشیدند. این بانکدار هلندی-یهودی یاکوبوس کان بود که برای اولین‌بار بودجه و ارتباطات سیاسی لازم برای برگزاری کنگره‌های صهیونیستی و تحقق ایده صهیونیستی را در اختیار هرتزل و جنبش صهیونیستی قرار داد. اهداف جنبش صهیونیسم، در قطعنامه آن کنگره موسوم به «طرح بازل» مشخص شد. هدف از این کنگره ایجاد زیرساختی بود که حامیان طرح‌های هرتزل را متحد کند و مبنایی برای گسترش جنبش صهیونیستی از جنبش مسیحی- آمریکایی «عاشقان صهیون»،  به یک جنبش سیاسی سازمان‌یافته صهیونیستی مختص یهودیان باشد. این کنگره عنوان کرد صهیونیسم درتلاش است سرزمینی را برای یهودیان ایجاد کند که براساس قوانین جهانی تضمین شده باشد: توسعه هدفمند سرزمین از طریق قابل سکونت کردن آن با کارگران، صنعتگران و کسانی که در تجارت مشغول به‌کارند، از طریق سازماندهی و متحد کردن همه یهودیان، مطابق با قوانین و مقررات مربوط به دولت‌های ملی و مصوباتی که برای رسیدن به هدف صهیونیسم ضروری است.

 پایانی بر آغاز
کنگره به کمیته‌های مختلف تقسیم شد و هرتزل به‌عنوان رئیس انتخاب شد. طرح بازل پلتفرم رسمی جنبش صهیونیسم بود. هرتزل بعد‌ها این‌گونه اولین جلسه را تشریح می‌کند: «هدف صهیونیسم ایجاد خانه و وطن برای یهودیان در سرزمین اسرائیل است که توسط قوانین عمومی تأمین شود.» او از عبارات مبهم استفاده کرد تا از استفاده از اصطلاحات سیاسی یا حقوقی‌ای اجتناب کند که ممکن است توسط سلطان عثمانی براندازی تلقی شود. هرتزل مطمئن شد آن‌ها چیز‌هایی را در ملأعام نگویند که ممکن است به شهرک‌نشینان اسرائیل و یهودیان روسیه آسیب برساند.
هرتزل چند روز پس از بازگشت به وین در دفتر خاطرات خود نوشت: «اگر بخواهم کنگره بازل را با یک بیانیه خلاصه کنم - که باید مراقب باشم که علنی آن را بیان نکنم - این خواهد بود: «در بازل دولت یهودی را تأسیس کردم.» اگر امروز این را با صدای بلند می‌گفتم، همه به من می‌خندیدند. شاید در پنج‌سال و مطمئناً 50 سال دیگر همه موافق باشند.»