استفاده ۸۰ درصدی کاربران از فیلترشکن
علی ملکیروز گذشته نقل‌قولی منتسب به محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات اسبق با مضمون «رفع فیلترینگ تلگرام و یوتیوب تا پیش از عید» منتشر شد. موضوعی که البته جهرمی تکذیب و تأکید کرد که فقط اظهارنظر سخنگوی دولت در این باره را بازگو کرده است. به هر حال این خبر به‌سرعت در رسانه‌ها بازتاب پیدا کرد و معضل فیلترینگ را دوباره به کانون توجهات برگرداند.
70 روز پیش، وقتی شورای عالی فضای مجازی تصمیم به بازنگری در فیلترینگ برخی پلتفرم‌ها گرفت، واکنش‌ها متفاوت بود. برخی این تصمیم را منطقی و کارشناسی‌شده دانستند، برخی دیگر نگران و حتی معترض شدند. اما حالا که این تصمیم اجرا شده و «واتساپ» و «گوگل‌پلی» بدون محدودیت در دسترسند، مشخص شده که هیچ اتفاق خاصی رخ نداده است. نه امنیت ملی تهدید شد، نه تغییری در فضای اجتماعی کشور ایجاد شد و نه آن پیش‌بینی‌های بدبینانه رنگ واقعیت گرفت. مردم به‌سادگی از این امکان استفاده کردند، کار‌های روزمره‌شان را راحت‌تر پیش بردند و حتی برای بسیاری، این موضوع آن‌قدر طبیعی شد که دیگر بحثی هم درباره‌اش مطرح نیست.
حالا اما دفتر افکارسنجی ملت، وابسته به مرکز پژوهش‌های مجلس، در گزارشی با عنوان «سنجش دیدگاه مردم درباره خدمات الکترونیکی و اینترنتی دولت» به بررسی وضعیت اینترنت کشور پرداخته است. طبق این گزارش، «۸۰ درصد» کاربران ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند. این یعنی محدودیت‌ها دیگر اثرگذاری گذشته را ندارند و تا حد زیادی خنثی شده‌اند. هرچقدر زمان می‌گذرد، فیلترینگ به شکل کنونی، اثر اجتماعی خود را از دست می‌دهد. مردم به این وضعیت عادت می‌کنند و فیلترشکن‌ها را جزئی از تجربه اینترنتی خود می‌دانند. در چنین شرایطی، هر پلتفرمی که مسدود شود، دیگر حساسیت و واکنش اجتماعی ایجاد نمی‌کند چون کاربران عملاً مسیر خود را پیدا کرده‌اند.
دوباره ماجرای رفع فیلتر
ماجرای فیلترینگ دوباره داغ شد و جرقه آن را محمدجواد آذری‌جهرمی زد. روز گذشته خبری در رسانه‌ها به نقل از جهرمی منتشر شد که براساس آن جهرمی گفته بود: «رفع فیلتر واتساپ گام اول دولت پزشکیان بود، ظاهراً آقای رئیس‌جمهور دستور دادند که قبل عید، گام دوم این برنامه به اجرا برسد و یوتیوب و تلگرام رفع فیلتر شود.» این خبر به‌سرعت در رسانه‌ها و به‌خصوص جامعه کاربران فضای دیجیتالی دست‌به دست شد.
با توجه به اینکه پیش از جهرمی، مهاجرانی، سخنگوی دولت هم از تلاش برای رفع فیلتر این دو پلتفرم داده بود، گمانه‌زنی‌ها درباره‌اش شدت گرفت. چندساعتی گذشت و جهرمی با انتشار یادداشتی در کانال تلگرامی خود، متن منتشرشده به نقل از او را تکذیب کرد. او در این باره نوشت که اطلاعی از روند اقدامات دولت در خصوص سیاست‌گذاری فضای مجازی ندارد و به اندازه مردم از مسائل باخبر است. او همچنین درباره این خبر نوشته است همان موضع سخنگوی دولت که «تأکید بر رفع فیلتر دو سکوی تلگرام و یوتیوب تا قبل از عید» بوده را بازگو کرده است.
فقط 22 درصد از مردم از سرعت اینترنت راضی‌اند
یکی از مهم‌ترین مسائلی که همیشه مورد انتقاد کاربران است، سرعت اینترنت است. براساس نظرسنجی انجام‌شده، 34.5 درصد از کاربران به‌طور کلی از سرعت اینترنت رضایت ندارند، درحالی‌که 43.2درصد رضایت نسبی داشته و تنها 22.2 درصد اینترنت خود را مطلوب ارزیابی کرده‌اند. جالب آنکه میزان نارضایتی در میان مردان و افراد دارای تحصیلات بالاتر، بیشتر از سایر گروه‌ها گزارش شده است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که با افزایش هزینه ماهانه خانوار، سطح نارضایتی از سرعت اینترنت نیز بیشتر می‌شود.
تحصیل‌کرده‌ها بیشتر از فیلترشکن استفاده می‌کنند
در کنار سرعت، دسترسی پایدار به اینترنت نیز از جمله دغدغه‌های کاربران محسوب می‌شود. نتایج نظرسنجی نشان می‌دهد که 55.1درصد از کاربران اعلام کرده‌اند که اینترنت در محل سکونتشان همیشه در دسترس است، درحالی‌که 41.3 درصد اظهار داشته‌اند که اینترنت تنها در برخی مواقع قابل دسترسی است. همچنین 2.4 درصد از کاربران به‌طور کلی به اینترنت دسترسی ندارند. در این بررسی‌ها همچنین تأکید شده است که کاربران شهری نسبت به ساکنان روستا‌ها از دسترسی بهتری برخوردارند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که مردان بیشتر از زنان از فیلترشکن‌های پولی استفاده می‌کنند و استفاده از فیلترشکن در میان افراد دارای تحصیلات بالاتر و ساکنان مراکز استان‌ها بیشتر است.
استفاده 80 درصدی کاربران از فیلترشکن
یکی دیگر از چالش‌های جدی اینترنت در ایران، محدودیت‌های اعمال‌شده بر برخی از وب‌سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی است که منجر به استفاده گسترده از فیلترشکن‌ها شده است. طبق آمار، 49.4 درصد از کاربران از فیلترشکن‌های رایگان و 30.3 درصد از فیلترشکن‌های پولی استفاده می‌کنند. این یعنی مجموعا حدود 80 درصد از کاربران از انواع فیلترشکن استفاده می‌کنند. شاید این یکی از خطرناک‌ترین اعداد گزارش باشد.
به این معنی که به نظر می‌رسد فیلترینگ به جای محدود کردن دسترسی، فقط مسیر‌های جدیدی برای دور زدن ایجاد کرده است. وقتی حدود ۸۰ درصد کاربران، چه با ابزار‌های رایگان و چه با سرویس‌های پولی، همچنان از فیلترشکن استفاده می‌کنند، یعنی سیاست‌های مسدودسازی به هدف اصلی خود نرسیده‌اند و نتیجه‌ای معکوس داشته‌اند و حالا کاربران برای انجام فعالیت‌های روزمره آنلاین، به ابزار‌هایی متوسل می‌شوند که می‌توانند خودشان تهدیدی برای امنیت اطلاعات و البته جیبشان باشند.
این روند فقط یک مسئله فنی یا آماری نیست، بلکه هشداری جدی برای سیاست‌گذاران فضای مجازی است که شاید زمان آن رسیده باشد که در بازنگری در سیاست‌های مربوط به این حوزه سرعت عمل بیشتری به خرج دهند تا بیش از این سرمایه‌های مادی و معنوی هدر نرود.
مطالب پیشنهادی
