درباره تحولات بین‌المللی اخیربا برگزاری مذاکرات مقدماتی صلح و ورود جنگ به چهارمین سال خود، واشنگتن می‌خواهد رویکردی عمل‌گرایانه در جلب حمایت کشورهای عربی اتخاذ کند تا نتیجه جنگ به نفع مسکو تمام نشود.
پیروزی روسیه در اوکراین؛ شکست آمریکاست
مائده زمان فشمیمذاکرات مقدماتی صلح بین روسیه و اوکراین در ریاض بدون حضور طرفی اوکراینی برگزار شد. مذاکره‌ای که رئیس جمهور آمریکا آن را خوب ارزیابی و رئیس جمهور اوکراین ابراز ناراحتی کرد و گفت باید این مذاکرات در کی‌یف برگزار می‌شد.
۲۴ فوریه؛ سومین سالگرد جنگ اوکراین و نبرد جهانی بر سر نظم نوین
۲۴ فوریه، سومین سالگرد حمله روسیه به اوکراین است؛ حمله‌ای که از دید مسکو همیشه نبردی جهانی علیه آمریکا و غرب بر سر دو دیدگاه متضاد از نظم جهانی بوده است. روسیه خواهان نظمی است که در آن قدرت‌های بزرگ بتوانند در حوزه نفوذ خود بدون هیچ محدودیتی عمل کنند.
کشورهای غربی هزینه‌های سنگینی بر مسکو تحمیل کردند، اما این هزینه‌ها آن قدر نبود که بتواند روسیه را کاملا منزوی کند. در نتیجه، مسکو توانست منابع کافی از خارج تامین کند تا جنگ را ادامه دهد و شاید مهم‌ترین این منابع در غرب آسیا یافت شد. در همین حال، شرکای منطقه‌ای آمریکا موضعی دوپهلو یا حتی نامطلوب در قبال جنگ اتخاذ کرده‌اند. آنها در راستای منافع خود حرکت کرده و کمک چندانی ارائه نکرده‌اند، اگر اصلا کمکی کرده باشند.
واقعیت این است که تصمیم دولت ترامپ برای متمرکز کردن دیپلماسی اوکراین در وهله اول بر غرب آسیا، اهمیت این منطقه را برای جنگ و امنیت اروپا نشان می‌دهد. مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا و سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، در عربستان سعودی دیدار کردند؛ جایی که ترامپ در نهایت قصد دارد اولین نشست اوکراین خود را با ولادیمیر پوتین برگزار کند. در همین حال، ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، قصد دارد به ریاض، امارات متحده عربی و ترکیه سفر کند، هرچند هنوز مشخص نیست که واشنگتن او را در مذاکرات اولیه خود با روسیه وارد بازی کند یا خیر.
محکومیت سطحی و اولویت‌های متفاوت
به طور کلی، دولت‌های غرب آسیا فقط در سطح بین المللی محکومیت‌هایی ظاهری علیه حمله روسیه مطرح کردند، مثلا با رای مثبت به قطعنامه‌های غیرالزام آور در مجمع عمومی سازمان ملل. در سایر مجامع، حتی محتاط‌تر بودند. برای مثال، بلافاصله پس از شروع جنگ، اتحادیه عرب تنها نگرانی شدید خود را ابراز کرد و خواستار گفت‌وگو و دیپلماسی شد، بدون اینکه مستقیما روسیه را محکوم کند.
تا ژوئیه ۲۰۲۴، کشورهایی مانند مصر، عربستان سعودی، اردن و امارات حتی از رای دادن به قطعنامه‌های مجمع عمومی سازمان ملل که خواهان خروج بی قیدوشرط روسیه از اوکراین بودند، خودداری کردند.
علاوه بر این، زمانی که شرکای خاورمیانه‌ای آمریکا از حمایت از تحریم‌های غرب علیه روسیه خودداری کردند، هیچ هزینه‌ای بابت آن پرداخت نکردند. ایالات متحده آنها را مجازات نکرد، و آنها هم دلیلی برای مقابله با مسکو نمی‌دیدند. در محافل خصوصی، مقامات منطقه‌ای بارها اظهار داشتند که ترجیح می‌دهند از جنگ دور بمانند و روابط خود را هم با واشنگتن و هم با روسیه که آن را در کنار چین به عنوان یک قدرت بزرگ دیگر می‌دیدند، حفظ کنند.|
علاوه بر پیگیری منافع عملی خود، برخی مقامات منطقه‌ای آمریکا را به دلیل آنچه که آن را سیاست‌های دوگانه می‌دانستند، متهم کردند. اینکه چرا واشنگتن با چنین فوریتی به کمک اوکراین شتافت اما در مواقع بحرانی کمک کمتری به شرکای خاورمیانه‌ای خود ارائه داد.
در عین حال، روایت روسیه درباره جنگ در جهان عرب طرفداران زیادی داشت و علاقه کشورهای منطقه به خرید تسلیحات روسی همچنان ادامه داشت. تنها مانع در این زمینه، تحریم‌های آمریکا و نگرانی از این بود که آیا مسکو قادر خواهد بود به قراردادهای تسلیحاتی خود عمل کند یا نه.
عملکرد ضعیف روسیه در جنگ اوکراین در منطقه نادیده گرفته نشده، اما تسلیحاتی که بیشترین شکست را خورده‌اند، مانند تانک‌ها و خودروهای زرهی، محصولات اصلی صادراتی روسیه به غرب آسیا نیستند. در عوض، مشتریان منطقه‌ای بیشتر علاقه مند به خرید هواپیما، موتورهای هواپیما و موشک که در اوکراین عملکرد نسبتا خوبی داشته‌اند، هستند.
با ادامه جنگ، کشورهای عربی نگرانی بیشتری نسبت به تهدید روابط عمیق‌تر روسیه با ایران پیدا کردند. با این حال، آنها به‌جای مقابله با مسکو، مسیر تطبیق با آن را انتخاب کردند، تا حدی به این دلیل که ایالات متحده را شریکی غیرقابل اعتماد می‌بینند.
این روند حتی پیش از حمله روسیه به اوکراین هم دیده می‌شد. برای مثال، پس از آنکه روسیه جای پای خود را در سوریه محکم کرد، عربستان سعودی تعامل خود را با مسکو افزایش داد و مشوق‌های اقتصادی به آن پیشنهاد کرد.
میانجی‌گری و کمک‌های بشردوستانه
برای حفظ سیاست بی طرفی در جنگ، کشورهای حوزه خلیج فارس بارها نقش میانجی بین مسکو و کی‌یف را ایفا کرده‌اند. عربستان سعودی در سپتامبر ۲۰۲۲ یک مبادله بزرگ زندانیان را تسهیل کرد و بیش از ۴۰۰ میلیون دلار کمک بشردوستانه به اوکراین ارائه داد.
امارات متحده عربی هم در ژوئن ۲۰۲۴ یک مبادله ۱۸۰ نفره از زندانیان را میانجی گری و در پایان سال ۳۰۰ زندانی دیگر را آزاد کرد. قطر بیش از ۱۰۰ میلیون دلار کمک بشردوستانه به اوکراین ارائه داده است.
جنگ، غرب آسیا و شمال آفریقا را به ویژه از نظر امنیت غذایی آسیب پذیر کرده است. ترکیه به همراه سازمان ملل، توافق مهم ابتکار غلات دریای سیاه را در اوایل جنگ میانجی گری کرد، اما این توافق در ژوئیه ۲۰۲۳ با خروج روسیه از آن شکست خورد.
روابط اقتصادی عمیق‌تر با روسیه
به جای تحریم روسیه، کشورهای عربی و ترکیه روابط تجاری خود را با مسکو گسترش داده‌اند. تجارت روسیه و ترکیه در دوران جنگ افزایش یافت و اردوغان وعده داد که آن را از ۵۵ میلیارد دلار به ۱۰۰ میلیارد دلار برساند. تجارت روسیه و مصر در سال ۲۰۲۳ به هشت میلیارد دلار رسید، بیش از دو برابر ۲.۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲.
روسیه و امارات متحده عربی هم در پنج سال گذشته تجارت خود را تقریبا شش برابر کرده‌اند.
توصیه‌های سیاستی
ایالات متحده باید از فرصت کنونی برای جلوگیری از بازگشت نفوذ روسیه در سوریه استفاده کند. مهم‌ترین اقدام واشنگتن این است که تضمین کند اوکراین پیروز جنگ شود. این امر مستلزم شکست روسیه در اشغال اوکراین و تحمیل هزینه‌های سنگین به مسکو است.
با نزدیک شدن مذاکرات صلح، نظم جهانی در نقطه‌ای حساس قرار دارد و سیاست گذاران آمریکایی باید مذاکرات خود را بر این اساس تنظیم کنند.
مطالب پیشنهادی
