در گفت‌وگوی «فرهیختگان» با کارشناسان تحلیل شد
علی ملکیسفر «تمیم بن حمد آل‌ثانی» امیر قطر به تهران در شرایطی انجام شد که دستگاه دیپلماسی ایران در حال مدیریت تحولات در دوره جدید ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ است و با وجود فشارها، همچنان سیاست‌های مستقل را دنبال می‌کند. در این میان قطریها اکنون به‌دنبال تقویت روابط با ایران و بازتعریف نقش خود در معادلات منطقه‌ای هستند. برای همین برخی این تصور را داشتند که سفر امیر قطر به تهران در ارتباط با مذاکرات احتمالی تهران و واشنگتن باشد که البته اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه این موضوع را رد کرد.
او در نشست خبری در پاسخ به این سوال که «آیا سفر امیر قطر به ایران در راستای ارسال پیام مذاکره به ایران است؟» گفت: «سفر ایشان به تهران ربطی به میانجی‌گری بین ایران و آمریکا ندارد.» امیر قطر در نشست خبری روز گذشته با مسعود پزشکیان و اهالی رسانه بر اهمیت تقویت روابط دوجانبه در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی تأکید کرد. پزشکیان در این نشست تصریح کرد ایران و قطر دارای پیوندهای مستحکم «تاریخی و اقتصادی» هستند و سیاست کلیدی ایران بر تقویت روابط با کشورهای همسایه است.
همچنین در این دیدار به موضوعات منطقه‌ای ازجمله «تحولات سوریه» و «وضعیت غزه» پرداخته شد. امیر قطر نیز با اشاره به اهمیت روابط دو کشور، بر گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری تأکید کرد و گفت بهترین راه‌حل برای اختلافات منطقه‌ای، گفت‌وگوهای سازنده است.
تمیم بن حمد آل‌ثانی در ادامه با رهبر انقلاب نیز دیدار و گفت‌وگو کرد. سیدهادی سیدافقهی، کارشناس مسائل منطقه معتقد است قطریها بازیگر مورد اعتمادی برای ما در منطقه هستند و عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلیتیک باور دارد که قطریها به دنبال ترمیم روابط دو کشور و ایجاد نقش جدید برای خود هستند. در ادامه طی گفت‌وگوهایی با این دو کارشناس به بررسی ابعاد سفر امیر قطر به ایران پرداخته‌ایم که از نظر می‌گذرانید.
سیدافقهی: مسئله میانجی‌گری قطر بین ایران و آمریکا منتفی است
سیدهادی سیدافقهی معتقد است مسئله میانجی‌گری قطر بین ایران و آمریکا «منتفی» شده است. او به شایعات مطرح‌شده پیرامون میانجی‌گری عربستان هم اشاره کرده و گفت: «خود سعودی‌ها این موضوع را تکذیب کردند. با این حال، یکی از کارشناسان سعودی، که فیلم اظهارات او موجود است، در یک برنامه گفت‌وگوی سیاسی تأکید کرد که محمد بن سلمان علاقه‌مند است عربستان نقش میانجی را بین ایران و آمریکا ایفا کند تا چالش‌ها کاهش یابد.» وی توضیح داد: «درگیری ایران و آمریکا به نفع عربستان نیست، زیرا چنین تنشی می‌تواند پیامد‌هایی برای منطقه نیز به همراه داشته باشد. با این حال، این مسئله در نهایت منتفی شد.»
پیام‌هایی از سوریه دریافت شده است
این کارشناس مسائل منطقه به موضوعات بین دو کشور اشاره کرده و توضیح داد: «یکی از آن‌ها مسئله دارایی‌های مسدود شده ایران است که در زمان بایدن، بخشی از آن آزاد شد و در بانک‌های قطری سپرده‌گذاری گردید. این دارایی‌ها قرار بود صرف مصارف انسان‌دوستانه شود. چندین بار آقای شهید امیرعبداللهیان به این موضوع اشاره کرد و تأکید داشت که اکنون این دارایی‌ها از دادگاه قطر به بانک مرکزی منتقل شده و در اختیار خودمان قرار دارد. موضوع دیگر، مسئله سوریه است. می‌دانید که تقریباً تمام کشورهای حوزه خلیج‌فارس در یکی دو سال اخیر، یا شاید پیش از آن، با حکومت بشار اسد آشتی کردند، سفارت‌های خود را بازگشایی کردند و تبادل سفرا انجام دادند.
اوادامه داد: «اما قطر متأسفانه روی خوشی به این مسئله نشان نداد، با وجود اینکه ما میانجی‌گری کردیم. قطریها همچنان در کنار ترکیه به حمایت جدی و تمام‌قد از گروه‌های تروریستی، از جمله داعش و سایر گروه‌های تکفیری، ادامه دادند. زمانی که رژیم بشار اسد در آستانه سقوط قرار گرفت و راه برای تکفیری‌ها به دمشق باز شد، اولین مقامات رسمی منطقه که به دمشق رفتند، ترکیه بود. وزیر خارجه وقت ترکیه، آقای هاکان فیدان و رئیس سازمان امنیتی قطر نیز به دمشق سفر کردند.
وی افزود: «حتی رئیس سازمان امنیتی قطر همراه با احمد الشرع (جولانی) در دمشق گشت‌وگذار داشت. بعد از آن، مقامات امنیتی قطر و سپس وزیر خارجه قطر به سوریه رفتند و در نهایت امیر قطر نیز از این کشور دیدن کرد. به نظر می‌رسد که گروه حاکم جدید در سوریه از نفوذ ایران هراس دارد. احمد الشرع در مصاحبه‌ای اذعان کرد که ایران و حزب‌الله به مدت ۱۱ سال پیروزی آن‌ها را در سوریه به تأخیر انداختند، اما در عین حال تأکید کرد که ایران را نمی‌توان از معادلات منطقه‌ای حذف کرد. حالا با توجه به اینکه روابط ما با ترکیه و قطر خوب است و مبادلات بازرگانی در حال رشد است، به نظر می‌رسد که سوری‌ها نیز بی‌میل به تغییر وضعیت جدید در سوریه نیستند. آقای شیبانی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در غرب آسیا، اعلام کرده که پیام‌هایی، هم به‌صورت مستقیم و هم غیرمستقیم، از سوی سوری‌ها دریافت شده و این پیام‌ها در حال بررسی هستند. پیش از این نیز، در همان روز‌های آغازین بحران سوریه، وزارت خارجه ایران بیانیه‌ای مبسوط، منطقی، عقلانی، شفاف و واقع‌بینانه منتشر کرد که دیدگاه ایران را درباره تحولات سوریه و آینده آن روشن ساخت.»
چالش بزرگ‌ترین پایگاه‌های آمریکایی در قطر
تهران و دوحه از سال‌های دور همکاری‌هایی با یکدیگر داشته‌اند. سیدافقهی با اشاره به اینکه سفر امیر قطر به ایران می‌تواند چند بعد داشته باشد، گفت: «پیش از این، زمانی که عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر قصد داشتند قطر را اشغال کنند و این کشور را تحت محاصره زمینی، هوایی و دریایی قرار دادند، امیر تمیم نامه‌ای به مقامات ایران نوشت و درخواست کمک کرد. در پاسخ، جمهوری اسلامی ایران بنادر خود را در اختیار قطریها قرار داد تا بتوانند از مسیر‌های دریایی استفاده کنند و همچنین برخی گذرگاه‌های هوایی را برای پرواز‌های قطر باز گذاشت. بنابراین، روابط ایران و قطر همواره روابط خوبی بوده است.»
او ادامه داد: «اما اکنون چالشی که قطر با آن مواجه است، وضعیت نیرو‌های آمریکایی در این کشور است که ممکن است در شرایط کنونی به یک بحران تبدیل شود. ما که تعارف نداریم؛ بزرگ‌ترین پایگاه آمریکا در منطقه، پایگاه العدید، و یک پایگاه دیگر به نام سیلیه در قطر قرار دارند. این پایگاه‌ها از بزرگ‌ترین مراکز نظامی آمریکا در منطقه‌اند و شائبه‌هایی درباره نقش آن‌ها در تحولات مختلف وجود دارد؛ از جمله این احتمال که در ترور شهید سلیمانی از آن‌ها استفاده شده و همچنین در ردیابی موشک‌ها و پهپاد‌های ایران طی عملیات وعده صادق ۱ و ۲، این پایگاه‌ها بی‌تأثیر نبوده‌اند.»
سیدافقهر افزود: «البته این پایگاه‌ها کاملاً در اختیار نیرو‌های آمریکایی قرار دارند و خارج از اراده دولت قطرند. حالا باید دید که جدا از نشست رسمی میان آقای پزشکیان و شیخ تمیم، چه اظهار‌نظر‌ها، توافقات یا برنامه‌هایی در پشت‌پرده این سفر مطرح خواهد شد. مهم است که مشخص شود آیا امیر قطر حامل پیام جدی از طرف سوری‌هاست یا اینکه صرفاً یک گمانه‌زنی ضعیف مطرح است مبنی بر اینکه آمریکایی‌ها پیامی برای انتقال داده‌اند؛ چراکه قطر در گذشته نیز واسطه‌ای قابل‌اعتماد در برخی مذاکرات بوده است. در نهایت، باید دید که این سفر چه توافقات پشت‌پرده‌ای خواهد داشت و امیر قطر چه پیامی برای ایران آورده است.»
متن کامل گزارش علی ملکی، خبرنگار گروه نقد روز را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.
همچنین گزارش مرتبط فرهیختگان با عنوان «باید با قطر معامله نقد کرد!» را در روزنامه بخوانید.
مطالب پیشنهادی
