


بهبود شرایط و وضعیت جوامع تعهد مشترک دانشگاههای دنیاست که با پیشبرد آموزش، تحقیق و خدمات محقق میشود. دانشگاه کالیفرنیا صراحتاً بیان کرده که مأموریت آن، خدمت به جامعه به عنوان مرکز آموزش عالی، ارائه مزایای اجتماعی بلندمدت از طریق انتقال دانش پیشرفته، کشف دانش جدید و عملکرد بهعنوان یک مخزن فعال دانش سازمان یافته است. دانشگاه شینهوآ نیز رسالت خود را در راستای تعهد به پیشرفت و رفاه کشور و دنیا از طریق آموزش، پژوهش و نوآوری بیان کرده است. دانشگاه کمبریج در اقدامی مشابه، هدف خود را کمک به جامعه از طریق پیگیری آموزش، یادگیری و تحقیق در بالاترین سطوح برتری بینالمللی عنوان کرده تمام این موارد، نقش اساسی هر دانشگاه را دربرمیگیرد. با این وجود خروجی اولیه پژوهشهای دانشگاهی که همان مقالات دانشگاهی است، اغلب بهطور مستقیم به تأثیر اجتماعی گستردهتر تبدیل میشوند. برای رفع این شکاف، مؤسسه اطلاعات علمی (ISI) بهتازگی یک روش چهارچوبی برای ارزیابی تأثیر اجتماعی پژوهشهای منتشر کرده است. پایگاه Clarivate ارائهدهنده پیشروی جهانی هوش تحولآفرین، بهتازگی گزارش 50 دانشگاه برتر قدرتدهنده نوآوری جهانی را منتشر کرد که نقش حیاتی پژوهش را در شکلدهی به نوآوری صنعتی جهان و تأثیرات اجتماعی را با استفاده از دادههای برگرفته از پژوهشهای دانشگاهی و پژوهشهای علمی، تحلیل میکند. این گزارش با تکیهبر مجموعهای از دادههای مؤسسه، نشان میدهد چگونه دانش بین دانشگاه و صنعت در دنیا و مناطق مختلف جریان مییابد و بر ماهیت جهانی نوآوری تأکید میکند. پایگاه Clarivate طی 13 سال، فهرست 100 نوآور برتر جهانی را منتشر کرده است؛ مجموعهای از سازمانهایی که در خط مقدم فناوری و نوآوری جهانیاند. گزارش سال 2024، فهرستی از 61 میلیون اختراع تولیدشده توسط بیش از یکمیلیون و 100 هزار نوآور را استخراج کرده و 0.01 درصد از مبتکران برتر را به تصویر میکشد. این مؤسسه در ادامه این روند بهتازگی 50 دانشگاه برتر نوآور جهان را شناسایی کرده است که بیشترین تعداد استفاده از پتنتهای استناد شده به شرکتها و سازمانهای موجود در فهرست 100 نوآور برتر جهانی را در سال 2024 به خود اختصاص دادهاند.
دانشگاههای نوآور چگونه انتخاب میشوند؟
این گزارش، تجزیه و تحلیل 50 دانشگاه برتر را براساس نتایج بهدست آمده از 100 نوآور برتر جهانی از Clarivate ارائه داده است که سازمانهای پیشرو در جهت نوآوری در دنیا را شناسایی میکند. توجه ویژه در این گزارش روی دانشگاههای فردی متمرکز شده تا سهم قابلتوجه مؤسسات پژوهشی دانشگاهی را در چشم انداز نوآوری جهانی برجسته کنند. این تحقیق تنها بر مؤسسات آکادمیک (آموزش عالی) یا همان دانشگاهها تمرکز دارد. سازمانهای دیگر نیز مانند سیستمهای دانشگاهها در لندن، آکادمی ملی مانند آکادمی علوم چین، یا مؤسسات پژوهشی مانند مرکز ملی تحقیقات علمیاند.
هریک از مبتکرانی که در جمع 100 نوآور برتر جهانی قرار دارند، بیش از 500 اختراع را از سال 2000 تاکنون به ثبت رساندهاند و برای بیش از 100 اختراع منحصربهفرد در سالهای 2018 تا 2022 ثبت اختراع دریافت کردهاند. یک شرکت ممکن است برای یک اختراع در چند حوزه قضایی، ثبت اختراع داشته باشد. چنین مجموعههایی از اختراعات اعطاشده، خانوادههای ثبت اختراعیاند که هر اختراع با یک خانواده ثبت اختراع مرتبط است، بنابراین هر خانواده ثبت پتنت و استنادهای آن به مطالب دانشگاهی، صرفنظر از تعداد اختراعات مربوط به هر مقاله مورد استناد، تنها یک بار شمارش میشود. با این وجود، اگر چند خانواده ثبت اختراع به یک مقاله استناد کنند، هریک از این استنادها بهطور جداگانه شمارش میشود. تعداد کل استنادها از اختراعات به مقالات برای هر دانشگاه مورد ارزیابی قرار گرفت و 50 دانشگاه برتر شناسایی و رتبهبندی شدند. از نظر طراحی نیز مؤسسات بزرگتر شانس بیشتری برای قرار گرفتن در ردههای بالاتر را پیدا میکنند.
دانشگاه هاروارد برترین مؤسسه نوآور دنیا
آمریکا با 30 دانشگاه برتر و با تفاوت چشمگیری نسبت به سایر کشورهای حاضر که بیش از نیمی از آنها را بهخود اختصاص داده، در رده نخست نوآورترین دانشگاههای دنیا جا خوش کرده است. بعد از آمریکا نیز به ترتیب فرانسه و سپس انگلیس در ردههای دوم و سوم قرار گرفتهاند. سپس ژاپن با سه دانشگاه و کانادا و سوئیس با دو دانشگاه، در ردههای چهارم و پنجم جای گرفتهاند، سپس بلژیک، چین، آلمان، سنگاپور و کره جنوبی نیز هرکدام با یک دانشگاه برتر در ردههای بعدی قرار گرفتهاند.
در این ردهبندی دانشگاه هاروارد با 3 هزار و 291 اختراع پراستناد، 3 هزار و 720 مقاله پراستناد و 8 هزار و 315 استناد در رده برترین دانشگاههای نوآور دنیا قرار گرفته است که بیانگر تأثیر جهانی این مؤسسه آموزش عالی بر پژوهش و نوآوری است. موقعیت پیشروی هاروارد با حجم بالای مقالات پژوهشی منتشر شده در آن، طبیعتا به مجموعه بزرگتری از استنادها و نوآوریهای مرتبط کمک میکند. پس از آن نیز دانشگاه استنفورد با سههزار و 89 اختراع پراستناد، دوهزار و 163 مقاله پراستناد و چهارهزار و 727 استناد در رده دوم قرار گرفته است. سومین دانشگاه برتر نیز دانشگاه MIT با سههزار و 218 اختراع پراستناد، دوهزار و 284 مقاله پراستناد و چهارهزار و 693 استناد است. عملکرد قوی MIT نیز قابلتوجه است، زیرا با وجود انتشار مقالات به مراتب کمتر از هاروارد، به سطح قابلمقایسهای از اختراعات مورد استناد دست مییابد. این نشاندهنده تأثیرگذار بودن پژوهشهای MIT است و بهطور کارآمدی به برنامههای کاربردی نوآورانه تبدیل میشوند که بر کیفیت و ارتباط مشارکتهای علمی آن تأکید میکند. دانشگاه کالیفرنیا، برکلی نیز با دوهزار و 413 اختراع پراستناد، یکهزار و 519 مقاله پراستناد و سههزار و 176 استناد در رده چهارم جای گرفته است. پنجمین دانشگاه برتر هم دانشگاه پاریس سیت در فرانسه نیز با یکهزار و 532 اختراع پراستناد، یکهزار و 848 مقاله پراستناد و دوهزار و 908 استناد است. آنچه در این ردهبندی بیش از همه مورد توجه است، تعداد حضور دانشگاههای برتر آمریکایی در این ردهبندی است به طوری که از پنج دانشگاه برتر و نوآور دنیا، چهار دانشگاه آمریکایی و تنها یک دانشگاه فرانسوی است. در جمع 10 دانشگاه برتر نیز هفتدانشگاه آمریکایی هستند و سه دانشگاه به ترتیب از فرانسه، انگلیس و کانادا هستند.
20 شرکت برتر با بیشترین اختراع و بالاترین درصد استنادها
بررسیها نشان میدهد که بیش از نیمی از استنادات (51 درصد) متعلق به پنج شرکت برتر با بیشترین اختراع در جمع 100 شرکت برتر دنیا، به 50 دانشگاه برتر نوآور مربوط میشود. بهعنوان مثال، Roche با سهم 16.6 درصدی، جانسوناندجانسون با سهم 16.2 درصدی، مرکز ملی پژوهشهای علمی(CNRS) با سهم 10 درصدی، سامسونگ الکترونیک با سهم حدود 5 درصدی و زیمنس با سهم حدود 4 درصدی از استناد به برترین دانشگاهها، جزء پنج شرکت برتر دنیا با بیشترین اختراع قرار گرفتهاند. برای بسیاری از شرکتهایی که جزء 50 دانشگاه برتر و نوآور دنیا شناخته میشوند، Roche، جانسوناندجانسون و CNRS پیشروترین سازمانهای استنادکنندهاند. شرکت Kyocera با سهم 58 درصدی از استنادها به دانشگاه کالیفرنیا، سانتا باربارا استناد کردهاند و از نظر درصد میزان استنادها رده نخست را از آن خود کرده است. بعد از آن هم شرکت CNRS با سهم حدود 43 درصدی به دانشگاه علوم و ادبیات پاریس (PSL) استناد کرده است. سومین شرکت برتر دنیا با بالاترین اختراع نیز بار دیگر از آن شرکت CNRS با سهم حدود 43 درصدی در استناد به دانشگاه «پاریس سیا» شده است. شرکت Roche نیز با سهم حدود 42 درصدی و کسب جایگاه چهارم به دانشگاه کمبریج استناد کرده است. بار دیگر هم شرکت CNRS با سهم 41 درصدی به دانشگاه سوربون استناد کرده و در جایگاه پنجم قرار گرفته است.
سهم 50 درصدی آمریکای شمالی از استناد به پتنتها
نگاهی به جریان جهانی دانش براساس مناطق جغرافیایی نشان میدهد آمریکای شمالی با 150 هزار مقاله مورد استناد بیشترین مقالات مورد استناد را بین سایر مناطق به خود اختصاص داده و به عبارتی سایر مناطق، 150 هزار مقاله متعلق به منطقه آمریکای شمالی را مورد استناد قرار دادهاند. بعد از آمریکای شمالی، آسیای شرقی و اروپای غربی با 100 هزار مقاله مورد استناد قرار گرفتهاند. درواقع آمریکای شمالی بهواسطه اختراعاتی که دارد بزرگترین منبع پژوهشی مورد استناد است. کمترین میزان مقالات مورد استناد نیز از آن آسیای جنوب شرقی، آسیای جنوبی، آسیای غربی و استرالیا و نیوزیلند با کمتر از 50 هزار مقاله مورد استنناد است. آمریکای شمالی و آسیای شرقی همچنین 50 هزار پتنت مورد استناد در اختیار دارند و کمترین پتنتهای مورد استناد نیز از آن آسیای جنوب شرقی و آسیای غربی با کمتر از 50 هزار پتنت است. در این بین، آمریکای شمالی و اروپای غربی نیز با حدود 50 درصد استنادها به پتنتها، بالاترین سهم از استناد به پتنتها را به خود اختصاص دادهاند.
اختراعات انگلیس و ژاپن با استناد 30 درصدی به پژوهشها
نگاهی به جریان جهانی مقالات دانشگاهی براساس کشور یا منطقه تا اختراعات در هر کشور و منطقه نشان میدهد که چند درصد از اختراعات هر کشور به مقالات آن کشور استناد میکنند. آمریکا بزرگترین مشارکتکننده دانشپژوهشی برای هر کشوری محسوب میشود. شرکتهایی که مقر آنها بیشتر در چین است، عمدتا به پژوهشهای داخلی متکیاند بهطوری که 40 درصد استننادها به مطالعات انجامشده در این منطقه اختصاص یافتهاند درحالیکه شرکتهای ژاپنی برای انجام اختراعات خود، بیشتر از پژوهشهای ژاپن استناد میکنند و حدود 30 درصد از استنادهای آنها را تشکیل میدهند. سهم اختراعات کرهجنوبی با استناد به تحقیقات انجامشده از چین 25 درصد و از کرهجنوبی 19 درصد است. اختراعات تایوان نیز با استناد به چهار کشور و منطقه کلیدی در آسیای شرقی توزیع شده است بهطوری که 19 درصد مربوط به چین، 14 درصد مربوط به تایوان، 12 درصد مربوط به ژاپن و 9 درصد مربوط به کرهجنوبی است. دراین میان، کشورهای اروپایی نیز روابط تنگاتنگی دارند بهطوری که 30 درصد از اختراعات انگلیس به تحقیقات این کشور استناد میکنند؛ همچنین حدود 22 درصد از اختراعات آلمان و حدود 24 درصد از اختراعات فرانسوی به ترتیب به پژوهشهایی اشاره میکنند که منشأ آن آلمان و فرانسه است. اما درحالیکه بسیاری از کشورها تا حدی در پژوهشهایی مشارکت میکنند که توسط اختراعات بسیاری از کشورهای دیگر انجام میشود، انگلیس سهم ویژهای در این تحقیقات دارد. بهطور خاص، 24 درصد از اختراعات سوئیس و 16 درصد از اختراعات فرانسه به پژوهشهای انگلیس استناد میکند.
