سومین همایش اقتصادی خزر با هدف تقویت همکاری‌های اقتصادی، تجاری، علمی، انرژی و حمل‌ونقل بین کشورهای حاشیه دریای خزر در تهران آغاز به کار کرد.

این همایش که به میزبانی محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهوری ایران در مجموعه تاریخ - فرهنگی سعدآباد تهران برگزار شده است، در ادامه سلسله نشست‌هایی است که نخستین دوره آن در ترکمنستان (۱۳۹۸) و دومین دوره در روسیه (۱۴۰۱) برگزار شد.

در این نشست، نخست‌وزیران و وزیران کشورهای روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و آذربایجان ضمن بررسی توافقات گذشته، برای توسعه همکاری‌های منطقه‌ای رایزنی کردند.

این همایش با هدف تقویت تعاملات تجاری و اقتصادی میان کشورهای منطقه برگزار شده و بستری برای مذاکرات دوجانبه و چندجانبه میان مقامات ارشد اقتصادی این کشورها فراهم می‌کند.

دکتر محمدرضا عارف، معاون اول رئیس جمهور صبح امروز (سه شنبه) در اجلاس نخست‌وزیران و مقامات ارشد کشورهای شرکت کننده در سومین همایش اقتصادی خزر با اشاره به اهمیت توجه به تعادل میان توسعه اقتصادی و حفظ محیط زیست دریای خزر تصریح کرد: ابتکارات در زمینه بررسی دلایل کاهش سطح آب دریای خزر و کاهش تاثیرات آن بر فعالیت‌های اقتصادی، تجاری کشتیرانی و تاسیسات بنادر و به طور کلی معیشت مردم ساحل نشین مورد تاکید و حمایت جمهوری اسلامی ایران است.

متن کامل سخنان دکتر عارف در سومین همایش اقتصادی خزر به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

مهمانان عالیقدر

حضار گرامی 

به ایران خوش آمدید. در ابتدا مایلم مراتب قدردانی خود را از حضور شما مهمانان گرامی در سومین همایش اقتصادی دریای خزر در تهران ابراز کنم. اطمینان دارم که ما می توانیم از این فرصت برای ارتقای همکاری های سودمند متقابل بهره‌مند شویم. برگزاری سومین همایش اقتصادی دریای خزر، گام مهمی در گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری است و بستر مناسبی را برای مشارکت بخش‌های دولتی و خصوصی و همکاری بخش‌های تجاری، صنعتی و علمی کشورهای ساحلی فراهم می سازد.
امیدوارم با اجرایی شدن تصمیماتی که امروز اتخاذ می‌کنیم، شاهد تاثیرات مثبتی در رشد اقتصادی منطقه خزر و افزایش چشمگیر تبادلات تجاری باشیم. موافقت‌نامه همکاری اقتصادی و تجاری بین دولت‌های ساحلی خزر به عنوان مبنای همکاری‌های اقتصادی و تشکیل همایش امروز است. مذاکرات روسای هیات‌ها، توافقات، دیدارهای تجار و مشارکت در پنل‌های تخصصی با حضور کارشناسان کشورهای ساحلی در این همایش ارزشمند و راهگشای مسیر آینده همکاری‌های اقتصادی و تجاری در دریای خزر است. به همین منظور پیشنهاد می‌نمایم برای پیگیری و اجرای تصمیمات در چارچوب همایش اقتصادی دریای خزر وزارت‌خانه‌های مسئول اجرای موافقتنامه همکاری اقتصادی و تجاری به عنوان نهاد صلاحیتدار ملی، اجرای تصمیمات و توافقات همایش‌های اقتصادی را با هماهنگی کانال‌های دیپلماتیک پیگیری کنند.

عالیجنابان! 

جمهوری اسلامی ایران از توسعه اقتصاد دریا محور و سرمایه‌گذاری های مشترک در حوزه‌های حمل‌ونقل دریایی و بنادر و دریانوردی استقبال می‌کند. موضوع حمل‌ونقل در دریای خزر و کریدورها در منطقه از موضوعات مهمی است که دولت‌های ساحلی دریای خزر در صدد تقویت آنها هستند. در شرایطی که مسیرهای متنوع ترانزیتی در منطقه مطرح و مورد توجه قرار گرفته است، همکاری بیشتر کشورهای ساحلی دریای خزر ضمن ایجاد فرصت‌های بیشتر تجاری و بازارهای گسترده، در کاهش هزینه‌های ترانزیتی و منافع مشترک، موثر خواهد بود. بنابراین لازم است رایزنی‌های کارشناسان در زمینه تقویت حمل‌ونقل چند وجهی و ترکیبی (ریلی - دریایی - جاده‌ای) در قالب پنج جانبه تقویت شود. در این راستا خوشحالم که اعلام نمایم، جمهوری اسلامی ایران در نظر دارد میزبان کنفرانسی تحت عنوان «بار دریای خزر » در سال ۲۰۲۵ باشد.

همچنین جمهوری اسلامی ایران امکان حمایت از شرکت‌های فنی و مهندسی خود را از طریق صدور ضمانت نامه‌های حاکمیتی فراهم آورده و پیشنهاد می‌کنم دولتهای ساحلی دریای خزر از توانایی های بالای فنی و مهندسی شرکت‌های ایرانی بهره‌مند شوند.

حضار ارجمند!

بار دیگر ضمن تکرار پیشنهاد ایجاد مناطق مشترک آزاد تجاری میان کشورهای ساحلی، تاکید داریم همه طرف‌ها، دیدگاه‌های خود را در چارچوب مذاکرات پنج‌جانبه کشورهای ساحلی و دریای خزر مطرح و امکان ایجاد چنین بستری را بررسی نمایند. بر این باوریم که در سایه همکاری بین کشورهای ساحلی و با تصمیم دولت‌های پنج کشور ساحلی، امکان راه‌اندازی مناطق مشترک آزاد فراهم خواهد شد. ما پیش‌نویس یادداشت تفاهم همکاری در زمینه ایجاد مناطق آزاد تجاری در دریای خزر را به طور رسمی برای همه کشورهای ساحلی ارسال کرده‌ایم. انتظار داریم از نقطه نظرات سایر کشورها پیرامون این پیش نویس باخبر شویم.
با توجه به اهمیت استان های ساحلی دریای خزر در گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری و به منظور عملیاتی کردن و تسهیل نمودن اجرای تصمیمات در قالب این همایش، پیشنهاد می‌نمایم «مجمع استانداران استان‌های ساحلی دریای خزر» تشکیل شود. جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد که اولین نشست این مجمع را در سال ۲۰۲۵ در یکی از استان‌های ساحلی خود در کرانه دریای خزر برگزار نماید.

همکاران گرامی!

جمهوری اسلامی ایران در پنجمین اجلاس سران خزر در آکتائو قزاقستان در سال ۲۰۱۸ پیشنهادی مبنی بر توسعه همکاری گردشگری در دریای خزر مطرح و پیش‌نویس موافقت‌نامه‌ای را در این زمینه به کشورهای ساحلی خزر ارائه نمود. اکنون آماده هستیم بر اساس دیدگاه‌های مختلف و بررسی ظرفیت های موجود در این زمینه، گفتگو کنیم. فرصت سرمایه‌گذاری مشترک در این بخش بسیار زیاد است. در سال‌های اخیر سرمایه گذاری خوبی در زمینه توسعه گردشگری در مجاورت سواحل جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر در زمینه ساخت هتل و امکانات رفاهی و تفریحی صورت گرفته است.

گسترش صنعت گردشگری در سواحل خزر، امکانات و ظرفیت‌های خوبی را در جهت رفاه و توسعه منطقه ایجاد می نماید. تسهیلات روادید برای تردد اتباع کشورهای ساحلی و حمایت از فعالیت بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران، نقش موثری در بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها دارد.

همچنین جمهوری اسلامی ایران آمادگی خود را برای همکاری در زمینه فن‌آوری‌های نوین و دانش‌بنیان و توسعه کاربرد هوش مصنوعی در توسعه پایدار منطقه‌ای اعلام می‌نماید. توسعه متوازن و پایدار بر مبنای علم، گسترش تبادل فناوری‌های پیشرفته میان کشورهای ساحلی دریای خزر نیاز به همکاری نزدیک شرکت‌های دانش بنیان کشورهای ساحلی دارد.

حضار محترم!

خانم ها آقایان!

دریای خزر گوهر گرانقدر و میراث مشترک ماست و باید در حفظ آن برای نسل‌های آینده تلاش کنیم. توجه به تعادل میان توسعه اقتصادی و حفظ محیط زیست این دریا موضوعی ضروری است. چالش‌های پیش روی توسعه پایدار منطقه دریای خزر از جمله کاهش سطح آب دریا، تاثیر عوامل انسانی و طبیعی بر تخریب محیط زیست، آلودگی‌های نفتی، تخریب زیستگاه های تاریخی گونه‌های خزری و خطر کاهش منابع آبزیان تنها با انجام کار مطالعاتی گروهی و همکاری متخصصان دانشگاهی و اجرایی همه کشورهای ساحلی دریای خزر برطرف خواهد شد. از این رو ابتکارات در زمینه بررسی دلایل کاهش سطح آب دریای خزر و کاهش تاثیرات آن بر فعالیت‌های اقتصادی، تجاری کشتیرانی و تاسیسات بنادر و به طور کلی معیشت مردم ساحل نشین مورد تاکید و حمایت جمهوری اسلامی ایران است.

در پایان یک بار دیگر ضمن خوش آمدگویی دوباره به همتایان خود و مهمانان گرامی از توجه شما سپاسگزاری می‌کنم.

نخست وزیران و مقامات ارشد کشورهای شرکت کننده در سومین همایش اقتصادی خزر در پایان نشست خود در یک بیانیه مشترک، با اشاره به تلاش‌های کشورهای حاشیه دریای خزر برای گسترش افق‌های نوین همکاری تجاری و اقتصادی، بر پایبندی خود به تعمیق مشارکت و همکاری بر مبنای منافع متقابل، افزایش حجم تبادلات اقتصادی- تجاری و سرمایه گذاری‌های متقابل و همچنین اهمیت تقویت مطالعات علمی و تحقیقاتی مشترک در مورد بررسی دلایل کاهش سطح آب دریای خزر تاکید کردند.

متن کامل این بیانیه به شرح زیر است:

بسمه تعالی

سومین همایش اقتصادی کشورهای ساحلی دریای خزر با حضور جناب آقای علی اسداف نخست وزیر جمهوری آذربایجان، جناب آقای عارف معاون اول رئیس جمهوری اسلامی ایران، جناب آقای اولژاس بکتن اف نخست وزیر جمهوری قزاقستان، جناب آقای الکسی اورچوک معاون نخست وزیر فدراسیون روسیه و جناب آقای خوجه مراد گلدی میرادف معاون رئیس کابینه وزرای ترکمنستان در تاریخ ۳۰-۲۹ بهمن ماه ۱۴۰۳شمسی برابر با ۱۸-۱۷ فوریه ۲۰۲۵ میلادی در جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.
رؤسای هیئت‌ها در فضای دوستانه و صمیمی طیف وسیعی از همکاریهای پنج جانبه اقتصادی و تجاری در دریای خزر را بررسی نمودند.

رؤسای هیئت‌ها افق‌های همکاری تجاری و اقتصادی را عالی ارزیابی نموده و پایبندی خود به تعمیق مشارکت و همکاری بر مبنای منافع متقابل را مورد تاکید قرار دادند. رؤسای هیئت‌ها علاقمندی خود به تقویت تعامل بیشتر کشورهای ساحلی دریای خزر به منظور افزایش حجم تبادلات اقتصادی- تجاری و سرمایه‌گذاری‌های متقابل ابراز نمودند.
رؤسای هیئت‌ها پایبندی خود به تصمیمات اجلاس‌های سران دریای خزر را مورد تاکید قرار دادند.

رؤسای هیئت‌ها بر اهمیت برگزاری همایش اقتصادی دریای خزر به عنوان بستری برای بحث در مورد همکاریهای مؤثر کشورهای دریای خزر، تاکید کردند. رؤسای هیئت‌ها از پیشنهاد طرف ایرانی برای برگزاری نشست وزرای نهادهای صلاحیت دار در حوزه تجاری - اقتصادی و حمل و نقل در ایران تا پایان سال ۲۰۲۵ استقبال کردند.

رؤسای هیئت‌ها نسبت به تأثیرات مخرب کاهش سطح آب دریای خزر ابراز نگرانی کردند و اهمیت تقویت مطالعات علمی و تحقیقاتی مشترک در مورد بررسی دلایل کاهش سطح آب دریای خزر را خاطرنشان ساختند و بر لزوم بررسی فوری سند مفهومی تدوین شده توسط جمهوری آذربایجان در مورد مطالعه نوسانات سطح آب در دریای خزر به منظور تأسیس و برگزاری اولین جلسه گروه کارشناسی تاکید کردند.

در این خصوص همچنین اهمیت نهایی کردن موافقت نامه همکاری‌های علمی و تحقیقاتی میان کشورهای ساحلی دریای خزر که بر اساس ابتکار ترکمنستان است را خاطر نشان کردند.

رؤسای هیئت‌ها سطح بالای همکاری‌های کشورهای ساحلی دریای خزر در بخش نفت و گاز و برق از جمله انرژی‌های سبز را خاطرنشان کردند و آمادگی خود را برای ادامه کار در این زمینه اعلام نمودند.

رؤسای هیئت‌ها بر لزوم گسترش همکاری در حوزه گردشگری و ادامه بحث درباره ایجاد زیرساخت گردشگری و دیگر شرایط لازم در کشورهای ساحلی دریای خزر تاکید کردند.

رؤسای هیئت‌ها بر ضرورت ادامه همکاری‌ها در حوزه توسعه حمل و نقل، زیرساخت‌های حمل و نقلی و لجستیکی تاکید نمودند.

رؤسای هیئت‌ها از جمهوری اسلامی ایران به خاطر سطح عالی برگزاری سومین همایش اقتصادی دریای خزر و مهمان نوازی تشکر نمودند.

رؤسای هیئت‌ها از حضور جناب آقای قاهر رسول زاده نخست وزیر جمهوری تاجیکستان به عنوان میهمان ویژه همایش استقبال کردند.

مکان و زمان چهارمین همایش اقتصادی دریای خزر از طریق مجاری دیپلماتیک هماهنگ خواهد شد.