اولین بار سال۲۰۲۰ بود که دونالد ترامپ بعد از نوشتن یک نامه تندوتیز به مدیرکل سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که کشورش را از این نهاد خارج خواهدکرد. عمده انتقادات اوهم مربوط به عملکرد سازمان بهداشت جهانی در نحوه مدیریت همه‌گیری کروناویروس بود. 

ترامپ عصبانی که کشورش یکی از کلیدی ترین نهادهای تامین مالی سازمان بهداشت جهانی به حساب می‌آید مدعی بود که تلاش‌های این نهاد برای جلوگیری از گسترش همه‌گیری کرونا کافی نبوده و این ارگان با چین دست به یکی کرده و با سانسور اخبار شیوع کووید۱۹ در اعلام وضعیت بحرانی دیر عملکرده و این موضوع هم به ضرر ایالات متحده تمام شده است؛ کشوری که در همان ابتدای شیوع کرونا دست کم ۹۰ هزار مرگ را در خاک خود به ثبت رساند. ترامپ می‌گفت: «نمی‌تواند اجازه دهد دلارهای مالیات دهندگان آمریکایی به تامین سازمانی بپردازد که به وضوح هیچ خدمتی به منافع آمریکا نمی‌کند.»

 هرچند جو بایدن بعد از نشستن بر صندلی ریاست جمهوری، طرح ترامپ را لغو کرد و دست حمایت مالی ایالات متحده را دوباره پشت سازمان بهداشت جهانی گذاشت.

حالا در دوران دوم ریاست جموری ترامپ؛ زمزمه خروج از این سازمان توسط او و متحدانی همچون آرژانتین به گوش میرسد. خروجی که برای سازمان جهانی بهداشت، تهدید مالی به حساب می‌آید و باید دید این ارگان جای خالی دلارهای آمریکا را با چه چیزی پر می‌کند؟

تنش میان آمریکا و سازمان بهداشت جهانی از کجا شروع شد؟
ماجرای موضع‌گیری تند آمریکا علیه سازمان بهداشت جهانی به دوران نخست ریاست جمهوری دونالد ترامپ برمیگردد زمانی که او به مدیرکل سازمان بهداشت جهانی یک نامه چهار صفحه‌ای نوشت و در اضهاراتی رک و بی‌پرده عنوان کرد که قصد دارد کشورش را از سازمان بهداشت جهانی خارج کند.

ترامپ مدعی بود سازمان بهداشت جهانی گزارش‌های معتبر درباره شیوع ویروس در شهر ووهان را به طور مداوم نادیده گرفته است. او همچنین بخاطر این که سازمان بهداشت جهانی درباره کروناویروس ادعاهایی نادرست و گمراه کننده مطرح کرده انتقادهای شدیدی به این سازمان کرد.  ترامپ همچنین مدعی بود که این ارگان در برابر فشارهای پکن به منظور کم اهمیت انگاشتن همه گیری ویروس تسلیم شده است و با دست به یکی کردن با چین اخبار مربوط به کرونا را تقلیل داده است.

 او در نامه‌اش این اقدام را یک «زرنگی سیاسی» توصیف کرد. همه این‌ها سبب شد تا پای اختلافات سیاسی به سازمان جهانی بهداشت باز شود و بار دیگر در عرصه بین المللی چین که مبداء کروناویروس است را رودرروی آمریکا قرار دهد که می‌خواست کمک‌های مالی‌اش را از سازمان بهداشت جهانی تعلیق کند آن هم به اتهام عدم شفافیت.

گفتنی است که هیئتی از کارشناسان مستقل که سازمان بهداشت جهانی تشکیل داده بودند نیز، به این نتیجه رسیدند که همه‌گیری کرونا قابل پیشگیری بوده این هیئت همچنین گفت که کمیته اضطراری سازمان بهداشت جهانی می‌بایست یک هفته زودتر شیوع این بیماری در چین را یک وضعیت اضطراری بین‌المللی اعلام می‌کرد. 
رسانه‌ها نیز در خصوص پایه و اساس شکایت ترامپ نوشتند: کمتر کسی خارج از پکن با انتقادهای ترامپ از عدم وجود شفافیت نزد چین مخالفت می‌کند. مقام‌های چین در ماه نوامبر اجازه ندادند دکترها به همکارانشان درباره این ویروس هشدار بدهند. این‌ها نشان می‌دهد که سازمان بهداشت جهانی بهداشت در بازه شیوع کرونا در انجام وظایف خود کوتاهی کرده است.

دوره دوم ترامپ و تهدیدی که از سر گرفته شد
تیری که ترامپ در دوره نخست به سمت سازمان بهداشت جهانی نشانه رفت با به قدرت رسیدن جوبایدن به سنگ خورد چراکه بایدن پس از رسیدن به ریاست جمهوری، بلافاصله تصمیم ترامپ را لغو کرد و به سازمان بهداشت جهانی اطمینان داد که از حمایت سیاسی و مالی آمریکا برخوردار خواهد بود. 

اما حالا و با روی کار آمدن مجدد ترامپ در ۲۰ ژانویه (مصادف با یکم بهمن ماه سال جاری)، تهدید علیه سازمان بهداشت جهانی از سرگرفته شد. ترامپ در ۲۲ ژانویه یعنی دوروز بعد از بازیابی قدرت در آمریکا؛ با امضای یک فرمان اجرایی، فرآیند خروج ایالات متحده از سازمان بهداشت جهانی را آغاز کرد. 

او این بار هم «ناتوانی در انجام اصلاحات ضروری و عدم استقلال در برابر نفوذ سیاسی نامناسب برخی کشورهای عضو» را از جمله دلایل فرمان خروج از این سازمان عنوان کرده است.
علاوه بر این، ترامپ می‌گوید سازمان بهداشت جهانی «خواهان پرداخت‌های سنگین و ناعادلانه‌ای از سوی آمریکا است که به‌مراتب بیشتر از سهم سایر کشورها است». 

دلارهایی که دیگر خرج سازمان بهداشت جهانی نمیشوند؛ جایگزینی دارند؟
سازمان بهداشت جهانی نهادیست با ۱۹۴ عضو که بودجه خود را با پولی که کشورهای عضو به آن پرداخت می‌کنند، تامین می‌کند. 
لازم به ذکر است که ایالات متحده بین سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ با ۱.۲۸ میلیارد دلار بزرگ‌ترین کمک‌کننده بین‌المللی به سازمان بهداشت جهانی بود. پس از آن، آلمان با ۸۵۶ میلیون  دلار و بنیاد بیل گیتس با ۸۳۰ میلیون دلار قرار دارند. بودجه کل این سازمان برای سال‌های ۲۰۲۴-۲۰۲۵ معادل۶.۸۳ میلیارد دلار است.

مبالغی که کشورهای عضو به این ارگان پرداخت می‌کنند عمدتاً بر اساس تولید اقتصادی کشورها محاسبه می‌شود و نه بر اساس تعداد جمعیت. طبق آمارها ایالات متحده ۲۲ درصد، چین  ۱۵.۳ درصد و آلمان ۶.۱ درصد از این مبالغ را پرداخت می‌کند.

حالا که دیگر دلارهای آمریکایی به جیب این سازمان تزریق نمیشود؛ گزارش ها حاکی از این است که سازمان جهانی بهداشت بودجه سال‌های ۲۰۲۶ و ۲۰۲۷ خود را حدود ۴۰۰ میلیون دلار کاهش داده است. 

یاور ترامپ در خروج از WHO کیست؟
ژانویه ۲۰۲۵ (مصادف با ۱۸ بهمن سال جاری) خاویر میلی، رئیس‌جمهوری آرژانتین، دستور داد کشورش از سازمان بهداشت جهانی خارج شود. 
خاویر میلی، رئیس‌جمهور آرژانتین از دوستان ترامپ و همسو با اوست. این نزدیکی تا حدی‌ست که رسانه‌ها به او لقب «ترامپ آرژانتین» را داده‌اند. مانوئل آدورنی، سخنگوی ریاست‌جمهوری آرژانتین، در یک کنفرانس خبری؛ اعلام کرد که این تصمیم به دلیل «تفاوت‌های عمیق در مدیریت بهداشت»، به‌ویژه در دوران همه‌گیری کرونا اتخاذ شده است. به گفته او، دستورالعمل‌های سازمان بهداشت جهانی در دوران شیوع کرونا، بزرگ‌ترین تعطیلی در تاریخ بشریت را رقم زد.

پس از آمریکا، خروج آرژانتین، سازمان بهداشت جهانی را بیش از‌ پیش با تهدید مواجه میکند. هرچند کمک‌های ایالات متحده به این سازمان قابل مقایسه با آرژانتین نیست اما این کشور نیز حدود هشت میلیون دلار از بودجه تخمینی هفت میلیارد دلاری این سازمان در بازه ۲۰۲۴-۲۰۲۵ را تامین می‌کرد.

دوام کار WHO بدون حمایت آمریکا؟!
از همان ابتدای طرح خروج آمریکا از سازمان بهداشت جهانی در مجامع بین المللی در خصوص این که خروج آمریکا تا چه اندازه فعالیت های این نهاد را تحت تاثیر قرار میدهد اختلاف نظر وجود داشت.

برخی معتقداند که خروج آمریکا، به عنوان بزرگترین کمک‌کننده مالی، باعث می‌شود که این سازمان نتواند فعالیت‌های معمول خود را بخاطر کسری بودجه انجام دهد و این موضوع بر توانایی این نهاد برای رسیدگی به بیماری‌ها در سایرکشورها تأثیر بگذارد.

در همین راستا در آلمان، کارل لائوترباخ، وزیر بهداشت خروج آمریکا از سازمان بهداشت جهانی را ضربه‌ای سخت به مبارزه بین‌المللی علیه بحران‌های بهداشتی جهانی خواند. او گفت: «بدون مشارکت ایالات متحده در سازمان بهداشت جهانی، کمک به کشورهایی که از شیوع بیماری‌های عفونی یا بلایای زیست‌محیطی آسیب دیده‌اند، به‌طور چشمگیری دشوارتر خواهد شد.»
از طرفی گروهی دیگر معتقد هستند که خروج آمریکا از این سازمان ضربه مهلکی به سازمان بهداشت جهانی نمیزند هرچند میتواند آن را تضعیف کند. این گروه معتقد هستند که دوام کار سازمان بهداشت جهانی بعد از آمریکا به حمایت باقی اعضای این سازمان از جمله اتحادیه اروپا گره خورده است.

حالا در نبود آمریکا، چین اعلام کرد که پکن همچنان از سازمان بهداشت جهانی حمایت خواهد کرد تا وظایف خود را انجام دهد. سخنگوی وزارت امور خارجه، گو جیائوکن، تأکید کرد که «نقش سازمان بهداشت جهانی باید تقویت شود نه تضعیف.»

تام فریدن، مقام سابق ارشد بهداشت ایالات متحده از مخالفین تصمیم ترامپ است، او در پیامی نوشت: «نمی‌توان با ترک سازمان بهداشت جهانی آن را کارآمدتر کرد». او افزود که با این عقب‌نشینی، نفوذ ایالات متحده تضعیف می‌شود و خطر پاندمی‌های مرگبار افزایش می‌یابد.

لارنس گاستین، کارشناس آمریکایی امور بهداشتی از دانشگاه جورج‌تاون  نیز در شبکه اکس نوشت: « با خروج از سازمان بهداشت جهانی، ایالات متحده دسترسی ترجیحی خود به داده‌های مهم در زمینه نظارت بر اپیدمی‌ها را از دست خواهد داد که می‌تواند واکنش آینده به تهدیدات بهداشتی از خارج از کشور را مختل کند»
به عقیده این کارشناس «حالا به جای اینکه اولین کسانی باشیم که واکسن‌ها را دریافت می‌کنیم، در انتهای صف خواهیم بود».

دونالدترامپ بالاخره پای سیاست را به سازمان بهداشت جهانی باز کرده و حالا دیگر دلارهای کشورش را خرج WHO نمیکند. او دیگر دست حمایت سیاسی و مالی ایالات متحده را از پشت سازمان بهداشت جهانی که زیرمجموعه سازمان ملل متحد است برداشته است. ترامپ که از مدت‌ها پیش نفوذ چین در سازمان بهداشت جهانی چندان به ذائقه‌اش خوش نیامده؛ ضعف در مدیریت بحران کرونا را بهانه‌ای کرده تا کشورش را از این نهاد بین‌المللی خارج کند. او با این تصمیم ضمن درگیری با گروه‌های مخالف داخلی نقدهای بین‌المللی را نیز متوجه خود ساخته است. 

WHO اما از این به بعد فقدان دلارهای آمریکا را در پروژه‌هایش احساس خواهد کرد و حالا چشم امیدش به چین و گرینلند است. باید دید ترامپ که در تمام طول دوران ریاست جمهوری‌اش سازمان‌های بین‌المللی را هدف حمله قرار داده و آنها را دارای غرض‌ورزی علیه آمریکا دانسته تا چه میزان موفق خواهد شد به سازمان بهداشت جهانی ضربه بزند؟