امروزه فناوری‌های دیجیتال، زندگی را به ‌طور چشمگیری تحت‌تأثیر قرار داده‌اند. از اینترنت اشیا تا هوش مصنوعی، این ابزارها توانسته‌اند ارتباطات، کسب‌وکارها و حتی آموزش را بهبود بخشند. تحولات دیجیتال البته شیوه آموزش را نیز دستخوش تغییراتی کرده و دانشگاه‌ها نیز از این تغییرات مستثنی نیستند.
این روزها مفهوم «دانشگاه دیجیتال» یکی از ایده‌های اساسی برای ارتقای نظام آموزشی است و با سرعت گرفتن تحولات فناوری، وقت آن رسیده است که سیستم آموزش عالی، خود را با نیازهای عصر دیجیتال هماهنگ کند. بسیاری از کارشناسان آموزش عالی بر این باورند که فناوری‌های دیجیتال تحول‌آفرین می‌توانند کیفیت آموزش را افزایش داده و نیازهای شغلی آینده را پاسخ دهند. بنابراین، تحول به سمت دانشگاه دیجیتال ضروری است و بسیاری از دانشگاه‌ها تلاش دارند تا به این سمت حرکت کنند. اتفاقی که در دانشگاه آزاد نیز رخ داده و در آستانه یک تحول دیجیتال بنیادین قرار گرفته است.
ایمان عطارزاده که در سال‌های اخیر مسئولیت توسعه شبکه علمی هوشمند را برعهده داشت، از آذرماه امسال با حکم رئیس دانشگاه آزاد، مسئولیت مرکز فناوری اطلاعات و شبکه علمی دانشگاه آزاد را نیز برعهده گرفت تا برای اعتلای حوزه فناوری اطلاعات دانشگاه تلاش کند. سوابق اجرایی عطارزاده البته فقط به همین دو مسئولیت خلاصه نمی‌شود؛ او دارای مدرک مهندسی نرم‌افزار کامپیوتر و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی با مرتبه دانشیاری است که پیش از این مدیرکل فنی و آمار معاونت سنجش و پذیرش دانشگاه آزاد، مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری علم و فناوری پژوهشگاه مرکزی دانشگاه آزاد، مدیرکل دفتر پایش، نظارت و آمار و اطلاعات پژوهشگاه و شبکه آزمایشگاهی دانشگاه آزاد نیز بوده است.
تحولات فناورانه دانشگاه در حوزه دیجیتال، بررسی رویداد عصر امید اقتصاد دیجیتال و بررسی چالش‌ها و مشکلات سامانه آموزشیار، مهم‌ترین محورهای گفت‌وگوی ما با عطارزاده است. او می‌گوید ۲۴۰ سامانه و ماژول فعال در مجموعه دانشگاه آزاد، در حال سرویس‌دهی‌اند. او سامانه «آموزشیار» را یک «مگاپروژه» معرفی می‌کند و معتقد است ایجاد هیچ سامانه‌ای به معنای پایان توسعه آن نیست و آموزشیار نیز همچنان در مسیر تکامل و بهبود قرار دارد. به گفته او، تیم فنی تمامی موارد را به صورت لحظه‌ای رصد کرده و نسبت به رفع آن‌ها اقدام کرده است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه از نظر می‌گذرانید.

شما یکی از افراد مطلع و فعال در حوزه دیجیتالی شدن دانشگاه محسوب می‌شوید. قبلاً مسئولیت توسعه شبکه علمی هوشمند را برعهده داشته‌اید و حالا نیز رئیس مرکز فناوری اطلاعات و شبکه علمی دانشگاهید. روند حرکت دانشگاه آزاد و همراهی با تحولات فناورانه به‌ویژه در حوزه تحولات دیجیتال را چطور می‌بینید؟
دانشگاه آزاد اسلامی در سال‌های اخیر تحولات گسترده‌ای را در حوزه دیجیتالی شدن تجربه کرده است. در این راستا، با حضور دکتر طهرانچی، طرح تحولی در دانشگاه شکل گرفت که منتج به تدوین سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد شد.
این سند به عنوان یک سند بالادستی برای تمامی ارکان دانشگاه مورد بررسی، رسیدگی و اجرا قرار گرفته است و مأموریت‌های دانشگاه نیز در همه حوزه‌ها در همین راستا انجام می‌شود.
یکی از مهم‌ترین کارهایی که ریاست دانشگاه به حوزه‌ها، به‌ویژه حوزه فناوری، ابلاغ کرده‌اند، بحث تحولات دیجیتال در دانشگاه آزاد است.
این تحولات دیجیتال در قالب سامانه‌سپاری مطرح شده و اگر عزیزان دقت کرده باشند، می‌بینند طی چند سال اخیر، سامانه‌های گوناگونی در حوزه‌های مختلف راه‌اندازی شده‌اند. از جمله این سامانه‌ها می‌توان به آموزشیار (سامانه یکپارچه آموزشی)، پژوهشیار، اموال، املاک، سامانه مربوط به قراردادها و سایر سامانه‌های پژوهشی اشاره کرد که نمود طرح تحول دیجیتال در دانشگاه است.
در واقع، این طرح تحول دیجیتال علاوه بر سامانه‌سپاری، اصلاح فرایندهای سازمانی را نیز در بر‌ می‌گیرد. دانشگاه آزاد با داشتن حدود ۵۰۰ واحد و مرکز دانشگاهی در سراسر کشور، پیش از این با تنوع سامانه‌ها و ابزارهای مختلف در واحدهای خود مواجه بود که باعث تنوع و حتی تفاوت در فرایندهای اجرایی می‌شد، اما در مسیر یکپارچه‌سازی سامانه‌ها در حوزه‌های مختلف، این چالش برطرف شده و کنترل فرایندها و انضباط‌بخشی سازمانی به شکلی منسجم‌تر امکان‌پذیر شده است.
در نتیجه، اکنون دانشجویان و سایر مخاطبان دانشگاه به راحتی می‌دانند برای امور آموزشی باید به سامانه «آموزشیار» و برای امور پژوهشی به سامانه «پژوهشیار» مراجعه کنند. این اقدام، از پراکندگی و تنوع سامانه‌ها در واحدهای مختلف جلوگیری کرده و مدل‌های اجرایی را به شکل یکپارچه و هماهنگ در سراسر دانشگاه آزاد سامان داده است.
از منظر حاکمیتی و حکمرانی سازمانی، این رویکرد موجب شده دانشگاه آزاد در فرایندهای اجرایی، تمامی واحدها و فعالیت‌های خود را به‌صورت یکپارچه مدیریت کرده و انضباط‌بخشی فرایندی، نظارت و پایش دقیق امور را امکان‌پذیر سازد. از همه مهم‌تر، این روند رصدپذیری و نظارت بر انجام امور را بهبود بخشیده و کنترل بر اجرای فعالیت‌ها را تسهیل کرده است.
خوشبختانه ریاست دانشگاه با نگاه باز و رویکردی پیشرو در حوزه خدمات دیجیتال، در همین یک سال اخیر، مأموریت جدیدی را به حوزه فناوری اطلاعات محول کرده‌اند که شامل اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی نیز می‌شود و به‌جد از ما مطالبه کرده‌اند.
در همین راستا، ما موظفیم در سامانه‌های ارائه‌دهنده خدمات به مخاطبان، فناوری هوش مصنوعی را به‌کار بگیریم. اگرچه در گذشته چنین نیازی مطرح نبوده و زیرساخت‌های لازم نیز فراهم نشده بود، اما اکنون باید بهبود سامانه‌های موجود و بهره‌گیری از روش‌های تسهیل‌گری مبتنی بر هوش مصنوعی را در اولویت قرار دهیم.
حضور ما در رویداد تخصصی «اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی» که در اصفهان برگزار شد، نشان‌دهنده اهمیت این موضوع است. بر اساس اطلاعات ارائه‌شده، بیش از ۱۲۰ شرکت در این رویداد حضور داشتند که افتخار ما این است که بخش قابل توجهی از این شرکت‌ها از سوی دانشجویان، اعضای هیئت علمی و کارکنان دانشگاه آزاد تأسیس و زاییده شده‌اند. در گفت‌وگو با برخی از نمایندگان این مجموعه‌ها، مشخص شد بسیاری از آن‌ها در نقاط مختلف کشور، به عنوان نمایندگان واحدهای دانشگاهی خود، دستاوردهای ارزشمندی را در این حوزه ارائه کرده‌اند.
این رویداد، علاوه بر نمایش پیشرفت‌های دانشگاه در زمینه هوش مصنوعی و تحول دیجیتال، فرصتی برای درک بهتر تنوع فعالیت‌های دانشگاه در این حوزه‌ها فراهم کرده است. در بازدیدهای پراکنده از واحدهای دانشگاهی، ممکن است تنها چند نمونه از این محصولات مشاهده شود، اما گردهمایی تخصصی شرکت‌های مرتبط، نشان‌دهنده گستردگی، تنوع و کیفیت بالای فعالیت‌های دانشگاه در این زمینه است.
علاوه بر این، بررسی دستاوردهای ارائه‌شده در این نمایشگاه نشان می‌دهد واحدهای دانشگاهی توانسته‌اند پاسخگوی نیازهای جامعه، صنعت و حوزه‌های تخصصی مانند «پزشکی» و «فنی و مهندسی» باشند. این پیشرفت‌ها نشان‌دهنده نقش کلیدی دانشگاه آزاد اسلامی در توسعه فناوری‌های نوین است که جای بسی خرسندی دارد.

مهم‌ترین نکته یا موردی که در این رویداد مورد توجه‌تان قرار گرفت چه بود؟
نکته‌ای که در این رویداد توجه من را جلب کرد و می‌تواند در دستورکار اصلی ما قرار گیرد، شبکه‌سازی این مجموعه‌ها است. این موضوع، گامی مهم در راستای تقویت تعاملات علمی و فناوری میان واحدهای دانشگاهی و شرکت‌های فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی خواهد بود. هنگامی که یک واحد دانشگاهی محصولی را در یکی از نقاط کشور ارائه می‌کند، نباید از ظرفیت گسترده شبکه دانشگاه آزاد غافل شد.
این محصول باید در تمامی واحدهای دانشگاهی معرفی و ارائه شود تا در سراسر کشور به صورت شبکه‌ای گسترش یابد. یکی از نقص‌هایی که مشاهده شد، این بود که برخی واحدها تنها به بازارهای محلی خود محدود مانده‌اند. برای مثال، یکی از شرکت‌کنندگان در این رویداد عنوان کرد که محصولش را در تیراژ هزار نسخه، فقط در استان خود ارائه داده و در پاسخ به پرسش درباره عرضه آن در سایر استان‌ها، اظهار کرد که ارتباطی با دیگر واحدهای دانشگاهی نداشته است.

گزارش کامل  سارا طاهری، خبرنگار را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.