برج مراقبت تل‌آویو
پرواز تهران - بیروت که قرار بود ساعت ۱۴:۳۰ روز پنجشنبه ۲۵ بهمن بیش از ۳۰۰ مسافر را که ۹۰ درصد از آن‌ها لبنانی و در حال بازگشت از زیارت عتبات مقدسه در ایران بودند، به فرودگاه بین‌المللی بیروت منتقل کند، با ممانعت دولت لبنان لغو شد.
عدم صدور مجوز برای پرواز تهران - بیروت برای خطوط هوایی ماهان از سوی لبنان، با اعتراض مردم این کشور روبه‌رو شد؛ گروهی از معترضان با اهتزاز پرچم حزب‌الله با حضور در خیابان‌ها، مسیرهای منتهی به فرودگاه رفیق حریری را مسدود کردند و این اقدام دولت لبنان را نقض حاکمیت ملی و تسلیم در برابر فشارهای خارجی تفسیر کردند؛ این اعتراضات تا روز جمعه تداوم داشت و ارتش لبنان در واکنش، برای سرکوب معترضان به خیابان‌ها آمد.
ماه گذشته نیز اخباری از اقدامات امنیتی شدید فرودگاه بیروت علیه مسافران ایرانی پرواز ماهان‌ایر منتشر شده و این اقدام سبب بروز اعتراضات و انتقاداتی در داخل لبنان و ایران شد. چنین اقداماتی از سوی دولت لبنان در ماه‌های اخیر شائبه همراهی دولت این کشور با خواسته‌های آمریکا و رژیم‌صهیونیستی را برجسته کرده است، لذا لازم است تا ابعاد مختلف این حادثه مورد بررسی قرار بگیرد.
چرایی اقدام دولت لبنان
دولت لبنان با ممانعت از فرود هواپیمای ایرانی حامل زائران لبنانی در فرودگاه بیروت، موجی از اعتراضات را در این کشور برانگیخت. این اقدام در شرایطی صورت گرفت که پس از ترور شهید سید حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله و تضعیف نسبی این گروه، تنش‌های سیاسی و امنیتی در لبنان افزایش یافته است. در ادامه به مهم‌ترین علل این تصمیم و پیامدهای آن پرداخته می‌شود.
1- ادعای انتقال منابع مالی به حزب‌الله از سوی اسرائیل
مقامات لبنانی با استناد به گزارش‌های رسانه‌ای (از جمله توییت سخنگوی ارتش اسرائیل) مدعی شدند این پرواز ممکن است حامل کمک‌های مالی ایران به حزب‌الله باشد. این ادعاها با تکیه بر بازرسی‌های غیرمعمول چمدان‌های مسافران در پروازهای قبلی تقویت شده بود.
2- نقش آمریکا
منابع لبنانی و تحلیلگران بین‌المللی اشاره کرده‌اند که لغو مجوز پرواز تحت فشار مستقیم یا غیرمستقیم ایالات متحده انجام شده است. این اقدام بخشی از تلاش برای محدود کردن نفوذ ایران در لبنان پس از تضعیف حزب‌الله محسوب می‌شود.
3- تغییر موازنه قدرت
ترور شهید سید‌حسن نصرالله و کاهش نسبی نفوذ حزب‌الله در بدنه دولت این کشور، ممکن است دولت جدید لبنان را تشویق کرده باشد تا برای جلب حمایت غرب یا کاهش تنش با اسرائیل، موضع سخت‌تری در قبال پروازهای ایرانی اتخاذ کند.
4- اختلافات داخلی
برخی احزاب لبنانی، از جمله جریان‌های نزدیک به عربستان سعودی، از این تصمیم استقبال کرده و آن را گامی برای استقلال از نفوذ ایران دانسته‌اند و از سوی دیگر جریانات و افراد همسو با حزب‌الله و مقاومت این اقدام را «نقض حاکمیت لبنان» دانسته و خواستار مقاومت دولت در برابر فشارهای اسرائیل شدند.
5- تحت‌الشعاع قرار دادن مراسم تشییع شهید سید‌حسن نصرالله
شیخ علی ظاهر، رئیس کمیته عالی مراسم تشییع شهید سید‌حسن نصرالله، ۲۳ فوریه ۲۰۲۵ (پنجم اسفند) را به عنوان تاریخ این مراسم اعلام کرد. با توجه به محبوبیت بالای شهید سید‌حسن نصرالله در ایران، حضور عده زیادی از ایرانیان در لبنان و شرکت در این مراسم محتمل به نظر می‌رسد، اما اقدامات اخیر دولت لبنان در لغو پرواز و بازرسی‌های شدید مسافران پروازهای ایران، شائبه تحت‌الشعاع قرار گرفتن این مراسم را پررنگ کرده است.
در همین خصوص، مجتبی امانی، سفیر ایران در لبنان نیز در مورد لغو پروازهای تهران به بیروت بیان داشت: «لغو پرواز تهران به بیروت موجب شده بود تا مردم لبنان و دوستداران حزب‌الله لبنان به گونه‌ای تفسیر کنند که دولت لبنان می‌خواهد مانع از حضور ایرانی‌ها در مراسم تشییع سید مقاومت شود.»
6- عدم شفافیت دولت لبنان
مقامات لبنانی تاکنون توضیح رسمی و مستندی درباره دلیل لغو پرواز ارائه نکرده‌اند. برخی کارشناسان حقوقی این اقدام را «خودسرانه و بدون پایه قانونی» توصیف کرده‌اند.
پیامدهای امنیتی و سیاسی
حوادث رخ‌داده در فرودگاه بیروت طی ماه‌های اخیر بازتابی از شکاف بین نیروهای همسو با آمریکا و متحدان آن و حزب‌الله و جریانات همسو با آن است. پس از اقدامات تروریستی اسرائیل علیه حزب‌الله و بدنه فرماندهی آن و تشکیل دولت همسو با آمریکا و عربستان در لبنان، گروه‌ها و جریانات ضد مقاومت در همراهی و هماهنگی با یکدیگر در‌صدد تضعیف حضور و نفوذ ایران در لبنان‌اند؛ در همین راستا عدم صدور مجوزهای پرواز، بازرسی امنیتی شدید پروازها و مسافران ایرانی و همچنین انتشار شایعاتی مبنی بر ماهیت محموله‌های این پروازها، با هدف قطع کامل پروازهای مستقیم هواپیماهای ایرانی بین لبنان و ایران، منحصر کردن سفر لبنانی‌ها به جمهوری اسلامی از طریق خطوط هوایی غیرایرانی یا از طریق کشورهای دیگر و کاهش قطع مسیرهای ارتباطی بین ایران و حزب‌الله است.
به نظر می‌رسد تصمیم دولت لبنان ترکیبی از فشارهای خارجی (آمریکا و اسرائیل)، تحولات داخلی پس از ترور شهید سید‌حسن نصرالله و تلاش برای تعدیل موازنه قدرت در منطقه باشد. با این حال، اعتراضات گسترده مردم لبنان نشان می‌دهد که این اقدام نه تنها نتوانسته اجماع داخلی ایجاد کند، بلکه می‌تواند به بحران مشروعیت دولت دامن بزند و ادامه این تنش‌ها ممکن است به تشدید بی‌ثباتی در لبنان بینجامد.
گزارش کامل سعیده اسدی، خبرنگار را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.
مطالب پیشنهادی
