حرکت ترامپ در مسیر تندروی کار دستش داد و حتی صدای متحدان آمریکا را درآورد. کاخ سفید که با شدت بخشیدن به سیاست‌های تقابلی خود علیه ایران، تصور می‌کرد اجماعی جهانی علیه تهران شکل خواهد گرفت، امروز با واکنش‌هایی مواجه شده که شاید انتظارش را نداشت. این واکنش‌ها به ماجرای کوچاندن فلسطینیان نیز نشان داد که حتی در میان هم‌پیمانان آمریکا، اوضاع همیشه بر وفق مراد واشنگتن پیش نمی‌رود. واکنش‌های بین‌المللی، به‌ویژه از سوی کشورهای عربی، ثابت کرد که اگر هدف واشنگتن از افزایش فشارها، ایجاد اجماع علیه تهران بود، نتیجه‌ای کاملاً معکوس حاصل شده است.

مقامات و رهبران کشورهای مختلف، از محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان و ملک عبدالله، پادشاه اردن گرفته تا احمد الشرع (جولانی)، رئیس موقت حکومت انتقالی سوریه و صدراعظم آلمان، سیاست‌های مخرب ترامپ را محکوم کرده‌اند. ترامپ پیش از این نیز از نقشه‌های توسعه‌طلبانه خود در قبال کشورها و نهادهای مختلف رونمایی کرده بود؛ موضوعی که در گزارش روز شنبه ۲۰ بهمن با عنوان «بازگشت به دوران استعمار کهنه» به‌طور کامل بررسی کردیم. اما چه شد که این تندروی‌های افسارگسیخته، حتی خشم کشورهای عربی را که متهم به سکوت در برابر اقدامات آمریکا در منطقه بودند، برافروخت؟

اردن: هیچ‌کس حق کوچاندن فلسطینی‌ها را ندارد
وقتی ترامپ اعلام کرد که پس از اسکان فلسطینی‌ها در جایی دیگر، آمریکا نوار غزه را تحت کنترل خود درخواهد آورد و توسعه اقتصادی آن را بر عهده خواهد گرفت، موجی از واکنش‌های انتقادی در جهان عرب شکل گرفت. حتی عبدالله دوم، پادشاه اردن، که کشورش به نوعی یکی از نزدیک‌ترین شرکای آمریکا در منطقه محسوب می‌شود، پس از دیدار با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، تأکید کرد که اردن کاملاً در کنار فلسطینی‌ها برای دستیابی به حقوق قانونی‌شان ایستاده است. او نه‌تنها بر لزوم توقف شهرک‌سازی‌ها تأکید کرد، بلکه گفت که مخالف هرگونه تلاشی برای الحاق اراضی یا کوچاندن فلسطینی‌ها در غزه و کرانه باختری است.

بن‌سلمان هم عصبی شد
رفتارهای افسارگسیخته ترامپ عربستان سعودی را هم نگران کرد. سعودی‌ها که به عادی‌سازی روابط با اسرائیل متهم شده بودند، به سرعت با صدور بیانیه‌ای بر موضع همیشگی خود درباره تشکیل کشور مستقل فلسطین تأکید کردند. این بیانیه با زبانی قاطع، نه تنها سیاست‌های تل‌آویو را رد کرد، بلکه به نوعی پاسخ مستقیمی به ترامپ نیز بود که مدعی شده بود سعودی‌ها خواهان تشکیل کشور فلسطین نیستند. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، با صراحت اعلام کرد که موضع ریاض در این باره «تحت هیچ شرایطی» تغییر نخواهد کرد. عربستان همچنین تأکید کرد که هرگونه اقدامی که به نقض حقوق مردم فلسطین منجر شود، از جمله شهرک‌سازی، الحاق اراضی و یا آوارگی فلسطینیان، «مردود» است.

پیام قهری قاهره به ترامپ
تغییر فضای سیاسی در میان کشورهای عربی محدود به یکی دو کشور نشد. احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب، سخنان ترامپ را نمونه‌ای از «قطع ارتباط کامل با واقعیت‌های منطقه» دانست. مصر نیز که معمولاً در تعامل با آمریکا محتاطانه عمل می‌کند، واکنشی صریح نشان داد. بدر عبدالعاطی، وزیر خارجه مصر، در دیدار با مایک روبیو، همتای آمریکایی خود، مخالفت کشورهای عربی با کوچاندن فلسطینیان را مطرح و تأکید کرد که بازسازی غزه باید با حضور ساکنان این منطقه انجام شود.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه‌ نیز اظهارات ترامپ را درباره کوچاندن فلسطینیان از نوار غزه و کنترل آمریکا بر این منطقه رد کرد. او با بیان اینکه هیچ‌کس نمی‌تواند مردم غزه را از «سرزمین ابدی خود» که هزاران سال در آن حضور داشته‌اند، بیرون کند، بر حق مسلم آنها در غزه و کرانه باختری تأکید کرد. اردوغان تصریح کرد که این سرزمین‌ها به فلسطینیان تعلق دارند و هرگونه طرحی برای تغییر این واقعیت با مخالفت شدید روبه‌رو خواهد شد.

درس سیاستی جولانی به ترامپ
موج واکنش‌های عربی به سوریه رسید. احمد الشرع (جولانی)، رئیس موقت حکومت انتقالی سوریه، به طرح ترامپ برای کوچ اجباری فلسطینیان انتقاد کرد و آن را جنایتی بزرگ دانست و تأکید کرد که چنین طرحی موفق نخواهد شد. او گفت که مردم فلسطین در طول ۸۰ سال درگیری، آموخته‌اند که سرزمین خود را حفظ کنند و در برابر فشارها تسلیم نشوند. جولانی تصریح کرد که این تصمیم نه «عاقلانه» است، نه «اخلاقی» و نه از لحاظ سیاسی «کارآمد». او هشدار داد که چنین رویکردهایی تنها منجر به «تشدید تنش‌ها» می‌شود و موجب گسترش درگیری در منطقه خواهد شد. وی به صراحت گفت که مردم غزه، باوجود یک سال و نیم تحمل رنج و ویرانی، «هرگز» سرزمین خود را ترک نخواهند کرد.

چین، آلمان و استرالیا علیه افراط‌گرایی کاخ سفید
علاوه‌بر کشورهای عربی، مقامات برخی از کشورهای دیگر از جمله آلمان، چین و حتی استرالیا به مقابله با ایده‌های استعمارگرایانه ترامپ ایستادند. انالنا بئربوک، وزیر خارجه آلمان، بدون اشاره مستقیم به ترامپ، تأکید کرد که غزه به فلسطینی‌ها تعلق دارد و هرگونه اقدام برای بیرون کردن آنان، نقض آشکار قوانین بین‌المللی خواهد بود. البته آلمانی‌ها پیش از این هم نسبت به دخالت‌های ایالات متحده در انتخاباتشان اعتراض داشتند. چین هم که حالا در جبهه جدید دیجیتالی با آمریکا می‌جنگد، به صراحت از «انتقال اجباری» فلسطینی‌ها از غزه انتقاد کرد و لین جیان، سخنگوی وزارت خارجه چین، بر اصل حاکمیت فلسطینی‌ها بر سرزمین‌شان تأکید کرد.

انتونی آلبانیز، نخست‌وزیر استرالیا‌ هم در سخنرانی خود بدون اشاره مستقیم به تندروی‌های ترامپ، به راه‌حل «2دولتی» به عنوان راهکار اصلی برای صلح در خاورمیانه اشاره کرد. این اتفاقات نشان می‌دهد که سیاست‌های افراطی، اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدت به نظر قاطعانه و کارآمد برسند، اما در درازمدت می‌توانند جبهه‌های جدیدی از مخالفت را باز کنند. شاید ترامپ و هم‌فکرانش تصور کنند که با اعمال فشار بیشتر، نتایج دلخواه خود را خواهند گرفت، اما واقعیت این است که حتی اگر رئیس‌جمهور آمریکا هم باشی و همه پولدارهای دنیا را دور خودت جمع کنی، حرکت‌های رادیکال همیشه تبعات اجتناب‌ناپذیری دارند که نمی‌توان به سادگی از آنها گذشت.