اعداد بودجه ۱۴۰۴ برخلاف مطالبه رئیس جمهور نشانی از رشد سهم درآمدهای دانشگاه‌ها ندارند
زهرا رمضانیتدوین لایحه بودجه به معنی ترسیم نقشه کلی دخل و خرج یک سال کشور در عرصه‌های مختلف است. لایحه‌ای که هر چند شاید در راهروهای بهارستان برخی از بخش‌های آن با تغییراتی همراه شود، اما در مجموع کلیت آن تغییری نخواهد داشت و عملاً با نگاهی به ارقام قید‌شده در جداول بودجه، دستگاه‌ها و بخش‌های مختلف کشور باید برنامه‌ریزی یک‌ساله خود را بر اساس آن انجام دهند.
در این بین، بخش‌های مختلف آموزش عالی از عرصه‌های فناورانه گرفته تا دانشگاه‌ها هم باید طبق حساب و کتابی که از سوی سازمان برنامه و بودجه برای کشور صورت گرفته، حرکت کنند. از طرف دیگر، بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۴ هم حاوی نکات مهمی است.
نگاهی کلی به بودجه نشان می‌دهد که کل منابع و مصارف بودجه یک‌هزار و ۱۲۷ هزار میلیارد تومان است که از این میزان ۵ هزار و ۳۸۴ هزار میلیارد تومان به عنوان بودجه عمومی دولت و ۶ هزار و ۳۷۷ هزار میلیارد تومان هم بودجه «شرکت‌های دولتی، مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت و بانک‌ها» را تشکیل می‌دهد که معادل ۵۶ درصد از کل بودجه می‌شود. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «بررسی بخش دوم لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ کل کشور، تحلیلی بر ارقام کلان مصارف بودجه» از برخی اعداد و ارقام بودجه پرده برداشته که نشان می‌دهد چندان نمی‌توان به آینده آموزش عالی از حیث بودجه خوش‌بین بود.
1- درآمدهای اختصاصی وزارت علوم یک درصد آب رفت!
اولین مسئله‌ای که در لایحه بودجه باید به آن توجه کرد، سهم درآمدهای اختصاصی از کل بودجه دستگاه‌ها است، موضوعی که هر‌چند رئیس دولت چهاردهم در ماه‌های اولیه فعالیتش تأکید ویژه‌ای به افزایش آن در سبد بودجه دستگاه‌ها و به ویژه دانشگاه‌های دولتی داشت، اما به نظر می‌رسد این مطالبه رئیس‌جمهور روی زمین مانده و عملیاتی نشده است.
به طوری که سهم درآمدهای اختصاصی در بخش دوم لایحه بودجه ۱۹ درصد بودجه وزارت علوم را شامل می‌شود که عددی معادل ۲۰ هزار میلیارد تومان است. بررسی «فرهیختگان» نشان می‌دهد این میزان نسبت به سهم ۲۰ درصدی درآمدهای اختصاصی این وزارتخانه در قانون بودجه امسال یک درصد کاهش پیدا کرده است.
به عبارت دقیق‌تر، با وجود اینکه امسال برای وزارتخانه ۲۰ هزار میلیارد تومان درآمد اختصاصی در نظر گرفته شده و نسبت به رقم ۱۵ هزار و ۹۰۸ میلیارد تومان درآمد اختصاصی قانون بودجه سال گذشته با رشد ۲۵ درصدی همراه بوده، اما وقتی سهم آن را در کل بودجه در نظر می‌گیریم، با کاهش یک درصدی درآمدهای اختصاصی این وزارتخانه روبه‌رو می‌شویم. چرا‌که در سال گذشته بر اساس قانون بودجه، کل اعتبارات وزارت علوم ۷۷ هزار و ۴۳۳ میلیارد تومان بود که این رقم در لایحه امسال به حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.
2- پیش‌بینی درآمد ۲۱۷ هزار میلیاردی برای وزارت بهداشت
رقمی که برای وزارت بهداشت از کل بودجه تعیین شده، سهم ۳۸ درصدی دارد و این وزارتخانه باید ۲۱۷ هزار میلیارد تومان درآمد از این طریق داشته باشد. این مسئله نشان می‌دهد که طبیعتاً در آینده در کنار گران شدن خدمات درمانی، در حوزه شهریه دانشجویان هم اثرگذار خواهد بود.
3- ۲۲ درصد از لایحه بودجه ۱۴۰۴ به آموزش رسید
نگاهی جزئی‌تر به لایحه بودجه ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که بودجه این بخش نسبت به لایحه بودجه ۱۴۰۳ با رشد ۵۴ درصدی روبه‌رو بوده و معادل ۶۷۵ هزار میلیارد تومان می‌شود؛ در حالی که این میزان در لایحه ۱۴۰۳ در مجموع ۴۳۹ هزار میلیارد تومان بوده است.
اما موضوع زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم بخش آموزش در مجموع ۲۲ درصد از کل اعتبارات لایحه بودجه را به خود اختصاص داده است که رقم نسبتاً بزرگی از کیک بودجه سال آینده است. هر چند که از حالا نمی‌توان عنوان کرد که این میزان تا چه حد محقق خواهد شد یا خیر.
4- بودجه ۴ هزار میلیاردی آموزش مهارتی در ۱۴۰۴
سهم آموزش مهارتی هم با ۴ هزار و ۸۶۰ میلیارد تومان تعیین شده که فقط ۰.۱۸ درصد از کل اعتبارات دستگاهی را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه باید سهم آموزش‌های مهارتی در کشور به ۴۰ درصد برسد. سوال این است که آیا می‌توان با رقم تعیین شده برای بودجه آموزش مهارتی در لایحه، این هدف برنامه هفتم را محقق کرد یا خیر؟
5- سهم ۵ درصدی تربیت نیروی متخصص از اعتبارات دستگاه‌ها
قطعا داشتن نیروی انسانی متخصص در دنیای علم و فناوری امروز، اصلی‌ترین عامل برای پیشبرد برنامه‌ها در عرصه‌های مختلف خواهد بود. مسئله‌ای که برای تربیت آن‌ها قرار است بر اساس لایحه بودجه ۱۲۱ هزار میلیارد تومان هزینه شود، رقمی که تنها سهم ۴.۵۳ درصدی از اعتبارات دستگاه‌ها خواهد داشت. طبیعتاً این رقم نمی‌تواند در دنیای امروز، آن هم با توجه به تغییرات سریع فناورانه، سهم پررنگ‌تری در تأمین نیروی انسانی کشور داشته باشد.
6- ۸۰ هزار میلیارد از بدهی علوم پزشکی تسویه می‌شود
یکی از موضوعات مهم در گزارش مرکز پژوهش‌ها، آن است که بر اساس احکام تصویبی، دولت مکلف شده تا برای تسویه بدهی‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی به طلبکاران، تا ۸۰ هزار میلیارد تومان بودجه تخصیص دهد. این تأمین بودجه هم قرار است از محل واگذاری اموال و دارایی و سهام شرکت‌های دولتی تأمین و تخصیص پیدا کند.
7- نیم درصد اعتبارات دستگاه‌ها به توسعه فناوری می‌رسد
موضوع قابل تأمل در لایحه بودجه امسال آن است که تنها قرار است ۱۳ هزار و ۴۰۲ میلیارد تومان برای بخش حمایت از توسعه فناوری و فن‌آفرینی اختصاص پیدا کند؛ شاید در ابتدا این رقم بزرگ باشد، اما وقتی این مسئله را نگاه کنیم که تنها نیم درصد از کل اعتبارات دستگاه‌ها را به خود اختصاص داده، نمی‌توان انتظار داشت که تأثیر چندانی در پیشبرد برنامه‌های توسعه فناوری داشته باشد. از سوی دیگر، نمی‌توان این مسئله را هم نادیده گرفت که در جنگ علم و فناوری امروز، طبیعتاً پیشران اصلی برای برنامه‌ها، وجود منابع مالی کافی است. اتفاقی که به نظر می‌رسد هنوز راه زیادی تا رسیدن به آن در لایحه بودجه وجود دارد.
