تابوی آموزش مسائل مربوط به بلوغ، در آموزش نوجوانان وجود داردسعیده علیپور | هیچ آمار منسجمی وجود ندارد. هر چه هست، پژوهش‌هایی انگشت‌شمار با جامعه آماری محدودی است که جسته‌و‌گریخته منتشر شده یا شاید محرمانه در کشوی میز مدیران باشد، اما کافی است که با چند نوجوان دبیرستانی صحبت کنید و پای درد‌دل ناظم و مدیر مدرسه‌ای بنشینید تا به مواردی اشاره کنند که کارشناسان از آن با عنوان آسیب‌های اجتماعی و رفتارهای پرخطر یاد می‌کنند.
رفتارهای پرخطر زیر ذره‌بین قرار می‌گیرد؟
با این حال تاکنون نه آموزشی در این باره داده شده نه حتی مشاوران امور تربیتی مدارس از آن بی‌پرده سخن گفته‌اند، اما امسال به نظر می‌رسد اوضاع کمی تغییر خواهد کرد و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و مسائل مربوط به بلوغ، در قالب کتاب درسی به دانش‌آموزان دوره متوسطه تدریس خواهد شد.
دیروز محی‌الدین بهرام محمدیان، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی گفت: «برای سال تحصیلی ۹6- 95 چهار کتاب جدید ارائه می‌شود. یکی از آنها کتاب «انسان و سلامت» خواهد بود که در آن به نیازهای بلوغ و جوانی پاسخ داده می‌شود.» به گفته محمد قاسمی، کارشناس آموزش این کتاب درسی در مقطع دوم دبیرستان آموزش داده می‌شود و گرچه به اعتقاد او این زمان برای تعلیم مواردی از این دست برای نوجوانان امروزی دیر‌هنگام است، اما راهی است تا تابوی گفت‌و‌گو در مورد مسائل جنسی نوجوانان شکسته شود.
رفتار پرخطر، مهم‌ترین آسیب از دید آموزش و پرورش
گرچه پیش از این حتی صحبت درباره مسائل مربوط به بلوغ و روابط پرخطر در آموزش و پرورش با موانعی روبه‌رو بود، اما حالا مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش گفته مهم‌ترین آسیب اجتماعی دانش‌آموزان را رفتارهای پرخطر می‌دانیم. نادر منصور کیایی گفته است: «در آموزش و پرورش در گروه سنی کودک و نوجوان، مهم‌ترین آسیب اجتماعی را رفتارهای پرخطر می‌دانیم؛ زیرا این گروه سنی یعنی کودک و به‌ویژه نوجوان ویژگی‌هایی همچون دوره بلوغ و هیجانات دارند که مربوط به سن آنها می‌شود.»
مهدی 17 سال دارد. سال سوم دبیرستان است. خودش مدعی است، همه جور چیزی را تجربه کرده است. او می‌گوید: «در کلاس ما خیلی‌ها مدعی هستند که رابطه جنسی را تجربه کرده‌اند، حتی اگر هم تجربه نکرده باشند، کسر شأن است کسی بگوید، این کار را نکرده است.»
صحبت‌های مهدی را اگر به حساب غلو بگذاریم، معلم زبان انگلیسی دبیرستانی در غرب تهران نیز معتقد است: «نمی‌توانیم آمار بدهیم اما تعداد بچه‌های این مدرسه که رفتارهای پرخطر دارند کم نیست.» منظور او از رفتار پرخطر، تجربه مصرف مواد مخدر و روابط جنسی بوده است. این آمار غیر‌تایید شده اما در حالی است که به گفته مدیر همان دبیرستان، سیستم آموزش و پرورش منطقه اجازه نمی‌دهد آموزش‌های متناسب با سن دانش‌آموزان به آنها ارائه شود.
فقدان شدید آموزش
کمتر خانواده‌ای است که این روزها نوجوانی در خانه داشته باشد و نگران فعالیت‌های اجتماعی او؛ حتی در ساعتی که او را راهی مدرسه می‌کند، نباشد. گرایش به دخانیات، مواد مخدر، خودکشی، خشونت و رابطه جنسی و... . شیوا دولت‌آبادی، روانشناس کودک و نوجوان در این باره به «فرهیختگان» می‌گوید: «همه اینها مواردی است که می‌تواند برای نوجوانان آسیب‌زا باشد یا حیات آنها را به نابودی بکشاند.»
او با اشاره به ناآگاهی نوجوانان و جوانان از رفتارهای پرخطر جنسی می‌گوید: «بیماری‌های عفونی مثل ایدز یا حتی مشکلات عاطفی ناشی از روابط و اعمال نا‌آگاهانه به‌شدت دوره نوجوانی را تهدید می‌کند و اثرات آن بر خانواده و آینده آنها موثر نمود خواهد داشت.»
بلوغ و مدیریت جنسی
علی ناظری، متخصص سکسولوژی در این باره به «فرهیختگان» می‌گوید: «دوره نوجوانی اوج دوره تمایلات جنسی است و سخت‌ترین دوره برای مدیریت جنسی انسان محسوب می‌شود. این در حالی است که به دلیل کم‌تجربگی و خصوصیات روحی این دوره که شامل خودرایی و تنوع‌طلبی است، می‌تواند منجر به رفتارهای پرخطری شود.»
به گفته او، این دغدغه در فرهنگ‌های مختلف وجود دارد و از دو راه مذهب و روانشناسی در‌صدد مهار آن بر‌می‌آیند. او ادامه می‌دهد: «در حال حاضر با تغییر سبک زندگی و افزایش جمعیت نیاز است که روش‌های مهار و کنترل رفتارها در دوره‌های نوجوانی به روز شود.»
او به جای خالی مشاوره و آموزش رفتارهای جنسی در مدارس اشاره می‌کند و می‌گوید: «نباید فراموش کنیم که رفتارهای پرخطر نوجوانان آسیب‌های جدید به آنها وارد می‌کند.»
ورود پیشگیری به کتاب‌های درسی
البته در این میان فعالیت‌های پراکنده‌ای برای رشد آگاهی نوجوانان انجام شده است. مثلا چندی پیش معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری با امضای تفاهمنامه‌ای با آموزش و پرورش قصد دارد مهارت‌های اجتماعی و بهداشتی را به 73 هزار دانش‌آموز آموزش دهد. اما مهم‌ترین گام را به نظر بالاخره خود آموزش و پرورش برداشته است.
مطالب پیشنهادی
