


فناوریهای نوظهوری که در سالهای اخیر توانستهاند سهم بسیار زیادی از اقتصاد دیجیتال دنیا را از آن خود کنند، بیشتر شامل آن دسته از فناوریهاییاند که بیشتر ابعاد زندگی امروز ما را تحت سلطه خود گرفتهاند و توانستهاند در تمام ابعاد نفوذ کنند. بارزترین و بانفوذترین فناوری و عامل توسعه اقتصاد دیجیتال در دنیا، همان فناوری هوش مصنوعی است که چند سالی است بر سر زبانها افتاده و نرمافزارهای وابسته به هوش مصنوعی که از سوی برترین شرکتهای دنیا عرضه شده، کاربران زیادی را به خود جلب کرده است. مرجع بینالمللی مرکز داده (IDCA) در گزارش اقتصاد دیجیتال 2025 خود به مهمترین عوامل توسعه اقتصاد دیجیتال در دنیا اشاره کرده است.
مراکز داده و زیرساخت دیجیتال
1. افزایش دوبرابری ردپای مرکز داده تا 2028
مراکز داده و زیرساختهای دیجیتالی مرتبط، شالوده فیزیکی اقتصاد جهانی دیجیتال هستند. با وجود این، شکافها و نابرابریهای زیادی در اجزای این بنیاد وجود دارد. امروزه مراکز داده، ردپایی حدود 33 گیگاواتی دارند که پیشبینی میشود تا سال 2028 به بیش از دو برابر و به 78 گیگاوات برسد. بنابراین جهان با توجه به زیرساختهای دیجیتالی خود در نقطه عطف و مراکز داده در قلب آن قرار دارند. ردپای فعلی، حدود یک درصد از شبکه برق جهان را تشکیل میدهد درحالیکه تحقیقات IDCA نشان میدهد که این رقم برای آمریکا حدود 3 درصد است. امروزه، مراکز بزرگ داده بین 100 تا 150 مگاوات مصرف میکنند. موج کنونی هوش مصنوعی و همزمان با شروع محاسبات کوانتومی، پیشبینیها را به سمت چندصد مگاواتی شدن یا چند گیگاواتی شدن مصرف میبرد. بنابراین یک چالش کلیدی برای دولتها، شرکتها و سرمایهگذاران دنیا این است که در سریعترین زمان ممکن، در بسیاری از کشورها، پایگاهها و مراکز داده متعددی را ایجاد کنند تا از این طریق بتوانند به اندازه کافی نیازهای مردم را برآورده کنند.
2. 9200 سرور مرکز داده به ازای هر یک میلیون نفر
میزان تراکم مراکز داده در بین کشورها بهطور گستردهای متفاوت است که نشاندهنده بیشترین اختلاف در عرصه پذیرش فناوری است. بهعنوان مثال، هیچ یک از کشورهای کمترتوسعهیافته جهان حتی 0.1 درصد از برق خود را به مراکز داده اختصاص نمیدهند حتی در شرایطی که شبکههای برق توسعه نیافتهاند. تفاوت سرور داده و مراکز داده بین کشورها در حدود 100 هزار برابر و بیشتر است. طبق آمار بانک جهانی، میانگین جهانی 9200 سرور به ازای هر یک میلیون نفر وجود دارد. این تعداد به دلیل وجود دوسوم از مراکز داده جهان در آمریکا و درصد قابل توجهی از مراکز داده در ویرجینیای شمالی تغییر یافته است. تنها معدودی از کشورها از جمله دانمارک، سوئیس، هلند، ایرلند، سنگاپور، و بلیز با تراکم سرور بیش از 100 هزار سرور به ازای هر یک میلیون نفر، تغییر گستردهتری را در این رقم ایجاد کردهاند. اما این اختلاف بیش از حد بزرگ است به طوری که نمیتوان آنها را تنها به این انحراف نسبت داد.
بیش از 12 کشور با کمتر از 10 سرور به ازای هر یک میلیون نفر، 40 کشور با کمتر از 100 سرور به ازای هر یک میلیون نفر و میانگین کمتر از 1000 سرور به ازای هر نفر وجود دارند. غولهای اقتصادی چین و هند با وجود چند دهه پیشرفت اقتصادی قوی، کمتر از میانگین جهانی باقی ماندهاند. استقرار سرورهای بیشتر و ساخت مراکز داده جدید باید اولویت اصلی بیشتر کشورها در زیرساخت دیجیتال و استراتژی اقتصادی دیجیتال باشد. دادههای IDCA نشان میدهد که حداقل حدود 3000 سرور به ازای هر یک میلیون نفر، هدف اولیه ارزشمندی برای هر کشوری برای دستیابی به اهداف حتی متوسط اقتصاد دیجیتال است.
3. 10 درصد سرعت بالای اینترنت در بیش از 30 کشور
شکافها در دسترسی و سرعت اینترنت نسبت به سرورها بیشتر است اما تا حد زیادی مانع از رشد میشود بهطوری که اگر مردم نتوانند به اینترنت دسترسی داشته باشند یا با پهنای باند قابل استفاده کار کنند، هیچ شانسی برای بهبود اقتصادی در قرن 21 نخواهند داشت. طبق گزارش اتحادیه بین المللی مخابرات، شاخص آمادگی دیجیتال IDCA بیش از 140 کشور را نشان میدهد که حداقل 10 درصد از جمعیت را به خود اختصاص دادهاند. میانگین جهانی آن حدود 70 درصد اعلام شده است. سرعت متوسط اینترنت زیر یک مگابایت تا حدود 30 مگابایت در ثانیه متغیر است. این محدوده 30 برابر یا بیشتر بزرگی دارد. بیش از 30 کشور تنها حدود 10 درصد از سرعت کشورهای برتر را ارائه میدهند.
4. میانگین 100 درصدی دسترسی سیار به شبکههای تلفن همراه در دنیا
دسترسیهای سیار، دادهها را در حوزههای کلیدی زیرساخت دیجیتال فراهم میکنند. از این رو، میانگین جهانی دسترسیهای سیار تلفن همراه از 100 درصد فراتر رفته است بهطوری که بیش از یک اشتراک برای هر نفر وجود دارد. براساس دادههای اتحادیه بینالمللی مخابرات و مجمع جهانی اقتصاد، تقریبا 100 کشور بیش از یک اشتراک تلفن همراه برای هر نفر دارند که دسترسیهای سیار در 15 کشور به 150 درصد یا بالاتر میرسد. بیش از 40 کشور با نرخ اشتراک 50 درصدی یا کمتر اشتراک تلفن همراه وجود دارند که حدود 10 درصد از جمعیت دنیا را تشکیل میدهند.
فناوریهای نوظهوری که در سالهای اخیر توانستهاند سهم بسیار زیادی از اقتصاد دیجیتال دنیا را از آن خود کنند، بیشتر شامل آن دسته از فناوریهاییاند که بیشتر ابعاد زندگی امروز ما را تحت سلطه خود گرفتهاند و توانستهاند در تمام ابعاد نفوذ کنند. بارزترین و بانفوذترین فناوری و عامل توسعه اقتصاد دیجیتال در دنیا، همان فناوری هوش مصنوعی است که چند سالی است بر سر زبانها افتاده و نرمافزارهای وابسته به هوش مصنوعی که از سوی برترین شرکتهای دنیا عرضه شده، کاربران زیادی را به خود جلب کرده است. مرجع بینالمللی مرکز داده (IDCA) در گزارش اقتصاد دیجیتال 2025 خود به مهمترین عوامل توسعه اقتصاد دیجیتال در دنیا اشاره کرده است.
مراکز داده و زیرساخت دیجیتال
1. افزایش دوبرابری ردپای مرکز داده تا 2028
مراکز داده و زیرساختهای دیجیتالی مرتبط، شالوده فیزیکی اقتصاد جهانی دیجیتال هستند. با وجود این، شکافها و نابرابریهای زیادی در اجزای این بنیاد وجود دارد. امروزه مراکز داده، ردپایی حدود 33 گیگاواتی دارند که پیشبینی میشود تا سال 2028 به بیش از دو برابر و به 78 گیگاوات برسد. بنابراین جهان با توجه به زیرساختهای دیجیتالی خود در نقطه عطف و مراکز داده در قلب آن قرار دارند. ردپای فعلی، حدود یک درصد از شبکه برق جهان را تشکیل میدهد درحالیکه تحقیقات IDCA نشان میدهد که این رقم برای آمریکا حدود 3 درصد است. امروزه، مراکز بزرگ داده بین 100 تا 150 مگاوات مصرف میکنند. موج کنونی هوش مصنوعی و همزمان با شروع محاسبات کوانتومی، پیشبینیها را به سمت چندصد مگاواتی شدن یا چند گیگاواتی شدن مصرف میبرد. بنابراین یک چالش کلیدی برای دولتها، شرکتها و سرمایهگذاران دنیا این است که در سریعترین زمان ممکن، در بسیاری از کشورها، پایگاهها و مراکز داده متعددی را ایجاد کنند تا از این طریق بتوانند به اندازه کافی نیازهای مردم را برآورده کنند.
2. 9200 سرور مرکز داده به ازای هر یک میلیون نفر
میزان تراکم مراکز داده در بین کشورها بهطور گستردهای متفاوت است که نشاندهنده بیشترین اختلاف در عرصه پذیرش فناوری است. بهعنوان مثال، هیچ یک از کشورهای کمترتوسعهیافته جهان حتی 0.1 درصد از برق خود را به مراکز داده اختصاص نمیدهند حتی در شرایطی که شبکههای برق توسعه نیافتهاند. تفاوت سرور داده و مراکز داده بین کشورها در حدود 100 هزار برابر و بیشتر است. طبق آمار بانک جهانی، میانگین جهانی 9200 سرور به ازای هر یک میلیون نفر وجود دارد. این تعداد به دلیل وجود دوسوم از مراکز داده جهان در آمریکا و درصد قابل توجهی از مراکز داده در ویرجینیای شمالی تغییر یافته است. تنها معدودی از کشورها از جمله دانمارک، سوئیس، هلند، ایرلند، سنگاپور، و بلیز با تراکم سرور بیش از 100 هزار سرور به ازای هر یک میلیون نفر، تغییر گستردهتری را در این رقم ایجاد کردهاند. اما این اختلاف بیش از حد بزرگ است به طوری که نمیتوان آنها را تنها به این انحراف نسبت داد.
بیش از 12 کشور با کمتر از 10 سرور به ازای هر یک میلیون نفر، 40 کشور با کمتر از 100 سرور به ازای هر یک میلیون نفر و میانگین کمتر از 1000 سرور به ازای هر نفر وجود دارند. غولهای اقتصادی چین و هند با وجود چند دهه پیشرفت اقتصادی قوی، کمتر از میانگین جهانی باقی ماندهاند. استقرار سرورهای بیشتر و ساخت مراکز داده جدید باید اولویت اصلی بیشتر کشورها در زیرساخت دیجیتال و استراتژی اقتصادی دیجیتال باشد. دادههای IDCA نشان میدهد که حداقل حدود 3000 سرور به ازای هر یک میلیون نفر، هدف اولیه ارزشمندی برای هر کشوری برای دستیابی به اهداف حتی متوسط اقتصاد دیجیتال است.
3. 10 درصد سرعت بالای اینترنت در بیش از 30 کشور
شکافها در دسترسی و سرعت اینترنت نسبت به سرورها بیشتر است اما تا حد زیادی مانع از رشد میشود بهطوری که اگر مردم نتوانند به اینترنت دسترسی داشته باشند یا با پهنای باند قابل استفاده کار کنند، هیچ شانسی برای بهبود اقتصادی در قرن 21 نخواهند داشت. طبق گزارش اتحادیه بین المللی مخابرات، شاخص آمادگی دیجیتال IDCA بیش از 140 کشور را نشان میدهد که حداقل 10 درصد از جمعیت را به خود اختصاص دادهاند. میانگین جهانی آن حدود 70 درصد اعلام شده است. سرعت متوسط اینترنت زیر یک مگابایت تا حدود 30 مگابایت در ثانیه متغیر است. این محدوده 30 برابر یا بیشتر بزرگی دارد. بیش از 30 کشور تنها حدود 10 درصد از سرعت کشورهای برتر را ارائه میدهند.
4. میانگین 100 درصدی دسترسی سیار به شبکههای تلفن همراه در دنیا
دسترسیهای سیار، دادهها را در حوزههای کلیدی زیرساخت دیجیتال فراهم میکنند. از این رو، میانگین جهانی دسترسیهای سیار تلفن همراه از 100 درصد فراتر رفته است بهطوری که بیش از یک اشتراک برای هر نفر وجود دارد. براساس دادههای اتحادیه بینالمللی مخابرات و مجمع جهانی اقتصاد، تقریبا 100 کشور بیش از یک اشتراک تلفن همراه برای هر نفر دارند که دسترسیهای سیار در 15 کشور به 150 درصد یا بالاتر میرسد. بیش از 40 کشور با نرخ اشتراک 50 درصدی یا کمتر اشتراک تلفن همراه وجود دارند که حدود 10 درصد از جمعیت دنیا را تشکیل میدهند.
متن کامل گزارش ندا اظهری، مترجم را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.
