

فرهیختگان: جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی روز گذشته به مرحله آخر خود رسید و با معرفی 24 برگزیده از میان 661 اثر به کار خود پایان داد. جشنوارهای که به همت مرکز فرهنگی دانشگاهی امامخمینی و انقلاب اسلامی با همکاری معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری برگزار شد و مطالعات انقلاب اسلامی و اندیشههای امامین انقلاب را در 4 حوزه رساله دکتری، کتاب، پایاننامه و طرح پژوهشی مدنظر قرار داد.
در آیین اختتامیه این جشنواره که دکتر طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، وحید شالچی معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، فرزاد جهانبین معاون فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد، کیهان برزگر مدیرگروه علوم سیاسی و روابط بینالملل دانشگاه آزاد واحد علوموتحقیقات و حبیبالله گلمحمدی، رئیس مرکز فرهنگی دانشگاهی امام خمینی، هیئت داوران و جمعی از اساتید و برگزیدگان حضور داشتند، از برگزیدگان تقدیر به عمل آمد. «فرهیختگان» بخشهایی از آیین اختتامیه این جشنواره را گزارش کرده و در حاشیه آن با سه تن از برگزیدگان هم گفتوگو داشته که در ادامه از نظر میگذرانید.
دانشگاهها باید زاینده مشاهدهگر و نظریهساز باشند
دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در مراسم اختتامیه «دومین جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی» که صبح دیروز در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد برگزار شد، ضمن گرامیداشت دهه مبارک فجر و تبریک اعیاد شعبانیه، یاد و خاطره امام خمینی(ره) معمار کبیر انقلاب اسلامی و شهدای انقلاب و شهدای مقاومت را گرامی داشت. دکتر طهرانچی در این مراسم درباره نقش دانشگاه در نظریهپردازی علوم اجتماعی، گفت: «در خصوص دانشگاه توجه به این نکته لازم است که دانشگاه یا مولد است و یا مقلد. دانشگاهی که مقلد است، فقط گوش است و قدرت فراگیری خوبی دارد ولی قدرت مشاهده ندارد. واقعیت این است که از ابتدا دانشگاه در ایران به عنوان یک دانشگاه مقلد وارد شد.»
وی ادامه داد: «دانشگاههایی که در غرب بنا گذاشته شد، دانشگاههای مشاهدهگر است و با پدیدههای اجتماعی رشد میکند. وقتی میگوییم علم جامعهشناسی، به معنی علمی است که جامعه با آن رشد کرده و توانسته گزارهها را به نظریه تبدیل کند.»
رئیس دانشگاه آزاد با بیان اینکه در دانشگاههای مقلد رابطه بین دانشگاه و زیستبوم قطع است، اظهار داشت: «اگر لازم باشد کاری در دانشگاه صورت بگیرد، این است که ما باید بتوانیم دانشگاهی مشاهدهگر و نظریهپرداز داشته باشیم. وقتی در دانشگاه نظریه داشته باشیم، نظریه به شما اجازه میدهد که در شناخت پدیده از جوانب مختلف عمل کنید و بعد پیشبینی انجام دهید. درحقیقت کاری که علم انجام میدهد، پیشبینیپذیری است و از مشکلات پیشگیری میکند.»
وی با اشاره به برگزاری جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی گفت: «این جشنواره که به همت معاونتهای فرهنگی دانشگاه آزاد و وزارت علوم برگزار شده، کار مفیدی است که جای قدردانی دارد که کمک کردند بحث کتاب انقلاب اسلامی را به عنوان یک گزاره در دانشگاه داشته باشیم. اما توجه به یک نکته در این زمینه بسیار حائز اهمیت است که درواقع برگزار کردن این قبیل جشنوارهها توسط معاونتهای فرهنگی نشان میدهد هنوز این قوام در خود دانشگاه پیدا نشده است که به عنوان یک جوهره علمی به مسئله نگاه کنیم و هنوز به عنوان امر کناری به آن نگاه میشود.»
دکتر طهرانچی خاطرنشان کرد: «موضوع مهم این است که ما باید فرهنگ را به هسته اصلی دانشگاه برگردانیم. ما باید آموزشهای فرهنگی، پژوهشهای فرهنگی و کاربستهای فرهنگی داشته باشیم، چون با امر فرهنگی باید مطالعات و پژوهشهای فرهنگی صورت گیرد.»
وی در ادامه با تأکید بر اینکه انقلاب اسلامی یک امر دفعتاً و حادثهای نبوده و نیست، گفت: «انقلاب اسلامی پاسخ یک ملت تاریخدار با چندهزار سال سابقه حکمرانی، به پدیده جدید حضور مردم در نظام دولت است. اگر به تاریخ نگاه کنیم، مشاهده میکنیم در منطقه ما همواره دو نوع حکمرانی پادشاهی یا خلافت وجود داشته است. ادبیات خلافت و پادشاهی به نوعی با هم فرق داشته، اما تمامیت این دو امر یکی است. مردم بزرگ ایران از 120 سال پیش میخواستند پاسخی برای خروج از حکمرانی بخش پادشاهان به یک حکومت مردممحوری که با زیستبوم، فرهنگ و پیشینه این منطقه و مردم بخواند، بدهند.»
دکتر طهرانچی ادامه داد: «مردم به دنبال پیدا کردن راهحل بودند. انقلاب اسلامی درواقع یک امر نخبگانی- مردمی بود. این نشان از شعور بالای مردم و همچنین همراه بودن بخش نخبگان با مردم دارد، به طوری که ما همراهی کامل روحانیت با مردم را نیز مشاهده میکنیم و بخش نخبگانی نیز به آن اضافه میشود.»
رئیس دانشگاه آزاد خاطرنشان کرد: «تلاش مردم در این زمینه یک دوره 58 تا 60 ساله را درپی داشت و میتوان گفت این حرکت از سال 1342 شروع میشود، شکل دوام و قوام یافتهای پیدا میکند و با نظریه ولایت فقیه و مردمسالاری دینی در سال 1357 به یک قانون اساسی و منشور ایجاد دولت تبدیل میشود.»
وی ادامه داد: «باید این رشدیافتگی را در مقابل این موضوع قرار دهیم که نظام سلطه و استعمار هنوز در منطقه ما دو راهحل بیشتر پیش روی کسی نمیگذارد. این دو راهحل عبارتند از استبداد یا آشوب. مثال این امر نیز در برخورد نظام سلطه با حرکت اخوان در مصر قابل مشاهده است. درواقع غرب در منطقه ما هیچ فرمول بومی که حضور مردم را تضمین کند، ندارد.»
انقلاب اسلامی خلق دولت توسط یک اندیشه باسابقه بود
دکتر طهرانچی تصریح کرد: ««نه» مردم بزرگ، بااندیشه، فرهنگدار و عالم ایران در سال 1357 تنها یک «نه» به رژیم پهلوی نبود بلکه این «نه» به رژیم پادشاهی چندصدساله در مواجهه با پدیدههای جهانی نیز بود. حرکت مردم در آن زمان با یک سابقه نخبگانی و دارای بیشتر از صد سال تفکر جلو آمد و بروز آن قانون اساسی کشور، یعنی خلق دولت توسط یک اندیشه. خلق دولت توسط یک اندیشه توانست یک دوره 40 ساله را کامل پشت سر گذاشته و دوره دوم تحت عنوان گام دوم انقلاب اسلامی را پیش روی خود دارد. این یک دستاورد و موفقیت برای ملت بافرهنگ و باریشه ایران است.»
وی با تأکید بر اینکه ما باید در زمینه انقلاب اسلامی و حرکتهایی که ایجاد شد، گزارههای خود را به نظریه تبدیل کنیم، گفت: «درست است که ما یک نظریه دال مرکزی با نام مردمسالاری دینی داریم اما نظریههای دیگری باید بسط و گسترش پیدا کند تا بتواند گزارههایی را تولید کند که این گزارهها بین گزارههای مردم و گزارههای حکمرانی تعارض ایجاد نکند.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: «در مورد تقابل، توجه به این مثال لازم است که در گزاره پایان یافتن رژیم شاهنشاهی 2500 ساله، تقابلی وجود داشت. این تقابل در زمانی بود که رژیم پهلوی دوم سال 2537 را اعلام میکند که به دنبال آن برگزاری کارناوال و جشن فرهنگ و هنر شیراز اتفاق میافتد و میخواهند این جریان را قوام دهند اما مردم در مواجهه با دنیای جدید راهحل دیگری ارائه میدهند و آن انقلاب اسلامی است که از درون انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی خلق شد و از درون جمهوری اسلامی، یک نظریه مبتنی بر نظریه مردمسالاری دینی به وجود آمد. اینجا تقابل به وجود میآید.»
لزوم توجه بیشتر دانشگاهیان به نظریهپردازی
دکتر طهرانچی تأکید کرد: «لازم است که دانشگاهیان در این زمینه بیشتر کار کنند. کتاب به عنوان مظهر گزارههایی که بروندادهای علمی را ترویج و تحکیم میکند، باید بتواند در حوزههای مختلف به یک نظریه قوی برسد. ما در دنیای رو به جلویی هستیم که وقتی از یک مقطع وارد مقطع بعد میشویم، باید در آن حوزه شروع به نظریهپردازی کنیم.»
رئیس دانشگاه آزاد خاطرنشان کرد: «مجموعه مسائلی که پیش روی نخبگان علمی بعد از سال 1357 به وجود آمد شامل راهحل علمی و گزارههای علمی و نظریههای علمی مبتنی بر پدیده اجتماعی قوامدار بود. پدیدهای که 120 سال است زنده است، که 75 سال آن تا بهمن 1357 است و پس از بهمن 57 به دوره دوم خود که دولتسازی است، وارد شده است.»
انقلاب اسلامی نتیجه تقابل و تعارض تمدنهاست
وی با بیان اینکه اگر ملت ما یک ملت تمدنی نبود، این خروجی از آن ظاهر نمیشد، گفت: «این امر درواقع یک تقابل و تعارض تمدنهاست. تمدن غرب یکسری پاسخها و نظریات و گزارههایی دارد و مردم ما در منطقه یک نوع دیگر از نظریات، گزارهها و پاسخها را دارند. شما میبینید نظریه مردم- دولت در کشور عراق هم ظهور و بروز پیدا میکند. خود حماس در غزه توانسته بود با یک نظریه براساس رأی مردم، مدیریت غزه را به دست بگیرد. این یعنی اینکه انقلاب اسلامی ما فقط خاص ایران نمانده و دارد خودش را تکثیر میکند.»
دکتر طهرانچی افزود: «کشتارهای خونین نظام سلطه ازجمله سه بار لشکرکشی ایالات متحده آمریکا به افغانستان و عراق، جنگ داعش و تحولات پس از هفتم اکتبر، یک مقابله با تفکر راهحلی است که دارد برای مردمسالاری دینی افقهای جدیدی بازمیکند. این درواقع یک تقابل تمدنی است و این تقابل بدون شک در حال ساخته شدن و رشد کردن است. ما تازه در ابتدای راهیم.»
تأثیرگذاری منوط به پرداختن به نظریههای انقلاب اسلامی است
وی تأکید کرد: «ما برای اینکه مؤثر باشیم، امنیت داشته باشیم، اقتصاد پویا داشته باشیم و بتوانیم بزرگی این ملت را نمایندگی کنیم، باید در دانشگاهها آنچنان که حق مطلب است، به نظریههای انقلاب اسلامی بپردازیم.»
دکتر طهرانچی با بیان اینکه مردم با انقلاب اسلامی یک نظم نوین اجتماعی را به دنیای معاصر هدیه داده و آن را مطرح کردند، اظهار داشت: «در این نظم نوین جهانی، مردم میتوانند باورهای دینی، حکمرانی، پیشرفت و سعادت را توأمان داشته باشند. دانشگاهها باید در این زمینه تلاش کنند تا زاینده، مشاهدهگر و نظریهساز باشند.»
رئیس دانشگاه آزاد ابراز امیدواری کرد: «انشاءالله بتوانیم جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی را به محلی برای ارائه نظریههای قوامدهنده انقلاب اسلامی در همه شئون تبدیل کنیم. انشاءالله این حرکت بتواند در دانشگاههای ما یک جریان شکوفایی را راه بیندازد.»
متن کامل این گزارش را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.
