


دغدغه خیلی از شاغلها این است که بتوانند همزمان با کار، به تحصیل خود نیز برسند تا شاید اینگونه هم شرایط برای رفتن به رتبههای بالاتر در محل کارشان فراهم شود و هم از لحاظ حقوقی، وضعیتشان بهتر شود. اما رفتن به دانشگاه و همزمان شاغل بودن، کار خیلی آسانی هم نیست. از یک طرف باید به زمان کلاسهای دانشگاه برسند تا واحدشان حذف نشود و از طرف دیگر به وظایفی که در محل کار دارند، رسیدگی کنند. همین موضوع باعث میشود تا خیلی از شاغلها عطای گرفتن مدرک تحصیلی را به لقایش ببخشند و بیخیال درس خواندن در دوران پول درآوردنشان شوند. البته نظام آموزش عالی کشور هم تلاش کرده تا اندازه خودش شرایط تحصیل را برای شاغلها فراهم کند؛ تا جایی که دو زیرنظام علمی کاربردی و پیام نور، اصلاً به همین خاطر شکل گرفتهاند. اما اینها هم شرایط خاص خود را دارند که رعایت نکردن آنها نهایتاً مشروطی را برای دانشجوی شاغل به همراه میآورد. با این حال به نظر میرسد موسساتی هم هستند که شرایط را عملاً برای شاغلانی که هنوز به دنبال گرفتن مدرک تحصیلی بالاتر هستند، هموار میکنند. موسسهای که طبق اطلاعات سایتش، عمری دهساله دارد و سوژه گزارش امروز ماست و هدفش را تسهیل تحصیل برای شاغلان گذاشته و به گفته کارشناسانش در ازای دریافت پول، تقریباً همه بخشهای تحصیلی را برای مخاطبانش هموار میکند. تنها شرطش هم این است که به دنبال گرفتن مدرک تحصیلی باشید. البته قصه چگونگی رسیدن ما به این موسسه هم در جای خودش جالب است. موسسهای که اسمش را از یک تماس تلفنی پیدا کردیم!
هنوز چند دقیقهای از رسیدنم به روزنامه نگذشته که شماره یکی از همکارانم روی صفحه نمایش گوشیام میافتد. به محض اینکه جواب تلفن را میدهم، با لحنی پرسشگر میگوید موسسهای با او تماس گرفته و اعلام کرده در ازای گرفتن چند میلیون تومان به راحتی میتواند مدرک تحصیلی بگیرد و حتی پشتیبانی موسسه هم به گونهای است که خیالش از مشروط نشدن راحت باشد. همین چند جمله کافی بود تا در جواب بگویم زودتر بیا روزنامه تا مفصل گپ بزنیم. ساعت حوالی ۳ بعدازظهر بود که به روزنامه میرسد و با وجود اینکه هنوز نفسش چاق نشده، صندلی را عقب میکشد و درست روبهروی من مینشیند. بعد از چند ثانیهای با همان شور و هیجان پشت تلفن، صحبتش را اینگونه شروع میکند: «برخلاف حرفهایی که میزدی که از ثبتنام جا بمونم یا تحصیل شرایط خودش را دارد، الان میشود با پرداخت پول به راحتی مدرک تحصیلی از واحدهای علمی کاربردی و موسسات غیرانتفاعی گرفت! حتی روند ثبتنام سازمان سنجش هم نیاز نیست و صفر تا صد کار را خود موسسه انجام میدهد!» من که از صحبتهایش گیج شدهام، میپرسم: «کدام موسسه؟ اصلاً چطور پیدایش کردی؟» و تازه شروع کرد به روایت کردن رسیدنش به موسسه ه.ف.ر.
شماره موسسه را روی گوشی دیدم؛ با وجود اینکه با خودم شرط بسته بودم که جزو شمارههای تبلیغاتی که این روزها تماسهایشان کلافهکننده شده، است، اما خودم با شماره تماس گرفتم که همان ابتدا هم نام موسسه ه.ف. ر با صدای اپراتور به گوشم خورد. چند ثانیهای طول کشید تا با زدن شماره یک به کارشناسی وصل شوم که در بخش هدایت تحصیلی و جذب دانشجو برای دانشگاهها فعال است. خانمی پشت خط جوابم را میدهد و شرایط گرفتن مدرک تحصیلی را برایم توضیح میدهد. شرایطی که مهمترینش پرداخت شهریه به جای دانشگاه به این موسسه بود! اما قسمت جالبش این است که تضمین قبولی و فارغالتحصیلی از دانشگاه را هم داد و همین هم برای من شاغل، وسوسهکننده بود. حرفهایش به اینجا که میرسد، از آنجایی که قبلاً مدرک تحصیلی نامعتبر برخی از چهرههای مطرح کشور سروصدای زیادی به پا کرده بود و حالا به نظر میرسد این موسسه هم جزو موسسات شبههدار در حوزه صدور مدرک محسوب میشود، شماره موسسه را گرفتم تا در جریان کم و کیف گرفتن مدرک تحصیلی دانشگاهی تضمینشده(!) قرار بگیرم.
یک روز بعد از مکالمهای که با همکارم داشتم، به شماره موبایل یکی از کارشناسان با نام مستعار اسفندیاری که در تماس اول به همکارم داده بود، زنگ میزنم و بعد از سومین بوق، دختری که به نظر میرسد جزو متولدان دهه ۸۰ باشد، پاسخم را میدهد.
«اسفندیاری هستم، چطور میتوانم کمکتان کنم؟»
شمارهتان را از یکی از دوستان گرفتم برای ثبتنام در دانشگاه. میخوام جزئیات و نحوه پذیرش را بدونم.
«شرایط بسته به رشته و مقطع متفاوت است. اما ما از مقطع کاردانی تا دکتری را تحت پوشش قرار میدهیم و تنها کافی است رشته و مقطع تحصیلیتان را بگویید تا بتوانم بهتر راهنماییتان کنم.»
برایم جالب است که همه مقاطع را پوشش میدهند؛ اما سوالم را اینگونه میپرسم: برای تحصیل در مقطع کارشناسی در رشتهای مثل خبرنگاری یا روابط عمومی چه کار باید کنم؟
«ما شما را به یکی از واحدهای علمی کاربردی یا موسسه غیرانتفاعی معرفی میکنیم. این هم بگویم که کل هزینه پرداختی برای گرفتن مدرک کارشناسی با مدت تحصیل ۲ سال، ۵۰ میلیون تومان میشود.»
این هزینه جدا از شهریهای است که باید به دانشگاه پرداخت کنم؟
«نه. همه مبلغ همین است برای گرفتن مدرک کارشناسی یعنی از کاردانی به کارشناسی به صورت کلی ۵۰ میلیون تومان برای دو سال باید هزینه کنید. یعنی هر ترم حدود ۱۳ میلیون تومان برای داوطلب میشود. مسئله دیگر این است که داوطلب با پرداخت این پول نیازی به پرداخت شهریه متغیر دانشگاه ندارد و عملاً تمام هزینههای تحصیل شامل همین مبلغ پرداختی میشود.»
همه شهریه را باید یکجا پرداخت کرد؟
«نه. ما شرایط خاصی هم برای شاغلین داریم. بهطوریکه باید ۵۰ درصد شهریه را یکجا پرداخت کنید و ۵۰ درصد دیگر را هم در قالب ۴ فقره چک. دلیلش این است که ما ترم اول کل شهریه را با دانشگاه تسویه میکنیم و عملاً یکجا شهریه دانشجو را به واحد دانشگاهی میپردازیم. یعنی واحد دانشگاهی در جا هزینه تحصیل را دریافت میکند و ما هم نمیتوانیم خیلی در گرفتن این مبلغ تعلل کنیم. »
یادم هست آخرین باری که سایتشان را دیدم، نوشته بود بیش از ۹ هزار نفر این موسسه را برای ادامه مسیر تحصیلیشان انتخاب کردهاند. همین هم بهانهای شد تا سوال بعدیم را درباره روند ثبتنام بپرسم. بعد از پایان صحبتهای اسفندیاری، میپرسم: «روند ثبتنام در دانشگاه از طریق موسسه شما دنبال میشود؟»
«بله. اما شما باید تنها ۱۵۰ هزار تومان بابت ثبتنام در سنجش پرداخت کنید و این هزینه جدا خواهد بود. »
اما مهلت ثبتنام در سایت سنجش تمام شده، چطور میخواهید دوباره روند ثبتنام را انجام دهید؟
«بله، مهلت ثبتنام در سنجش تمام شده، اما هنوز کارشناسی ناپیوسته برای پذیرش بهمنماه را داریم و تا ۱۳ بهمنماه هم این امکان وجود دارد که ثبتنام را برای این مقطع انجام دهیم. البته تمام این مراحل را خودمان انجام میدهیم و اصلاً نیازی نیست داوطلب کاری برای تکمیل ثبتنامش انجام دهد و تنها باید هزینه آن را پرداخت کند.»
اگر معدل مقطع پایینتر، بالا باشد، تفاوتی در میزان رقم پرداختی به موسسه دارد؟
«نه. این مسئله برای مقطع ارشد و دکتری است که برای فرد به عنوان استعدادهای درخشان یک تخفیفی قائل میشویم. یعنی بهطور مثال امروز برای دکتری، اگر فرد جزو استعدادهای درخشان بوده و معدلش ۱۸ تا ۱۹ باشد و رزومهاش هم تکمیل باشد، بعد از اینکه ثبتنامش را انجام میدهیم، حدود ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومان تخفیف شامل حالش میشود، در حالی که مبلغ ورودی به مقاطع دکتری حدود ۳۱۰ میلیون تومان است. »
امکان ثبتنام در پردیس دانشگاههای دولتی مثل تهران و شریف هم دارید؟
«نه. برخی موسسات هم در پردیس دانشگاههایی مانند تهران، محلی را اجاره میکنند و به داوطلب مدرک معادل میدهند و این مدرک را هم به اسم مدرک دانشگاهی ارائه میدهند. ما اینجا طرف قراردادمان تنها دانشگاههای علمی کاربردی و موسسات غیرانتفاعی هستند.»
در بین صحبتهایش خبری از ثبتنام در دانشگاه پیام نور نیست. قبل از اینکه به این کارشناس زنگ بزنم هم اطلاعیهای از دانشگاه پیام نور در آذرماه دیده بودم که به نقل از سرپرست مرکز امور بینالمللش عنوان کرده بود این دانشگاه در هر ۳ مقطع تحصیلی، تنها از طریق مبادی قانونی یا همان سازمان سنجش کشور اقدام به جذب دانشجو میکند. اطلاعیهای که به صراحت اعلام میکرد داوطلبان نباید گول موسسات آموزشی خصوصی را برای رسیدن به صندلیهای این دانشگاه بخورند. همین مسئله را بهانهای میکنم و میپرسم: «با وجود اینکه هدفتان این است که تحصیل را برای شاغلین راحت کنید، چرا اسم دانشگاه پیام نور در لیست دانشگاههایی که نام بردید نیست؟»
«پیام نور امکان جذب نداریم. البته ما خودمان واحد رسمی ثبتنام دانشگاه پیام نور بینالملل بودیم اما امروز این دانشگاه سختگیرانه عمل میکند و ما هم به همین دلیل قراردادمان را با این دانشگاه فسخ کردیم. دلیلش هم این است که چون مخاطبان ما اکثراً افراد سرشلوغی هستند و زمانی برای درس خواندن ندارند، الان امکان معرفی داوطلب به این دانشگاه را نداریم. این را هم باید بگویم که هنوز هم در مرکز مطالعات پیام نور در خیابان اقدیسه دورههای مختلفی مانند MBA را برگزار میکنیم.»
از آنجایی که اسفندیاری گزارش ما، در ظاهر اطلاعات مهمی از آموزش عالی کشور دارد، وقتی از او درباره جایگاه دانشگاه علمی کاربردی و موسسه غیرانتفاعی میپرسم و میگویم اگر خودتان جای من باشید، بین علمی کاربردی و موسسه غیرانتفاعی کدام را برای تحصیل انتخاب میکنید، پاسخ جالبی میدهد. البته جالبتر اینجاست که این موسسه به اذعان اطلاعات خود سایتش، با بیش از ۵۰ دانشگاه معتبر و موسسه آموزش عالی هم قرارداد دارد.
«رنکینگ موسسات غیرانتفاعی و دانشگاه علمی کاربردی یکی است. البته در برخی از دانشگاهها رشتههای ما محدود است و از طرف دیگر برخی از زیرنظامها هم نیاز به کنکور دارند، اما اگر میخواهید بدون کنکور وارد دانشگاه شوید، باید از طریق علمی کاربردی و موسسات غیرانتفاعی کار را جلو ببریم.»
بالاخره تضمینتون برای اینکه پولم تو موسسهتون از بین نمیره و دستم به مدرک تحصیلی میرسه، چیه؟
«وقتی از طریق موسسه ما به دانشگاه میروی، عملا مانند دیگر دانشجوها میشوی؛ هیچ تفاوتی بین شما و بقیه دانشجوها نیست. ما تنها به عنوان وکیل تحصیلی، 80 درصد مسیر تحصیلی را برای افراد آسان میکنیم. یعنی اگر در رشتهای نیاز به پیشنیاز داشته باشد، اون رو براتون حذف میکنیم یا اگه درسی هم سخت باشه، اون رو خودمون برای شما برمیداریم. توی امتحانات هم کمک میکنیم. یکی دیگه از کارهامون هم اینکه 50 سوال جواب تست را در اختیار دانشجو میذاریم تضمین قبولی 12 نمره پایان ترمه. 8 نمره کلاسی هم بهصورت استادمحور برمیداریم و دانشجو با معدل بالای 17 فارغالتحصیل میشه. یعنی تفاوت موسسه ما با دانشجوی معمولی ارائه این خدماته. افرادی که از طریق موسسه ما به دانشگاه میرن یک دانشجوی عادی هستند که تنها بهصورت آنلاین تحصیل کرده و ما تو پروسه کمک تحصیلیشون کمک میکنیم.»
بعد از اینکه پول رو دادم به موسسه، چه مدارکی بهم میدین؟
«ما یک سندی بین موسسه و داوطلب بهعنوان سند ثبتنام پر میکنیم. از اونجایی که اکثر داوطلبان ما نیز تهران نیستن، مجبوریم برای عمده داوطلبان بهصورت آنلاین این قرارداد رو بفرستیم. شما هم میتونین هم بهصورت حضوری بیاین موسسه. آدرس موسسه هم تو سایت هست. یا اگه زمان ندارین ما بهصورت آنلاین براتون میفرستیم.»
چون کارتون جذب داوطلب برای دانشگاههاست، یعنی از وزارت علوم مجوز دارین؟
«نه. ما یک شرکت خصوصی هستیم که هیچ ارتباطی به وزارت علوم نداره و ماموریتمون جذب داوطلب برای دانشگاههای سطح کشوره. نگاه کنین ما مثلا از کردستان داوطلبی را داریم که طبیعتا باید تو همین استان تحصیل کنه، به همین دلیل ما هم تلاش میکنیم تا تو یکی از واحدهای همین استان کارهای ثبتنامش رو انجام بدیم. البته شعبههای ما تنها تو تهران هستن و بقیه کارها رو بهصورت آنلاین دنبال میکنیم.»
صحبتهاش به اینجا که میرسه، ترجیح میدم از شرایط موسسه برای تحصیل تو مقطع کارشناسی ارشد و حتی برای شاغلان پسر هم بپرسم. دلیل سوالم ادعاییه که تو سایت موسسه درباره تحصیل 3 هزار نفر دانشجوی ارشد و دکتری شده. مقطعی که انگار تحصیلش شرایط راحتتری هم داره. سوالم را با این جمله میپرسم که برادرم تو رشته کامپیوتر تحصیل میکنه و یک ترم دیگه از تحصیلش تو مقطع کارشناسی مونده، اگه بخواد از طریق موسسه شما برای ارشد اقدام کنه، شرایطش چطوره؟
«اول باید اینو بگم که اگه برادر شما مشمول به خدمت باشه که اصلا نمیتونیم ثبتنامش کنیم. داوطلب پسر یا باید کارت پایان خدمت داشته باشه یا معافیت تحصیلی، در غیر این صورت عملا امکان ثبتنام نداریم. »
هنوز یک ترم از تحصیلش مونده.
«با این حساب از الان باید برای ارشد ثبتنام کنه تا بعد از گرفتن مدرک کارشناسی، بتونه بهسرعت وارد مقطع کارشناسی ارشد بشه. اینم بگم که تو حالت عادی داوطلب باید 2 یا حتی 3 سال پشت کنکور برای رسیدن به مقطع کارشناسی ارشد بمونه که طبیعتا تو همین بازه باید برن خدمت سربازی. اما ما میتونیم برادر شما رو بدون آزمون در مقطع کارشناسی ارشد ثبتنام کنیم. »
شهریه مقطع کارشناسی ارشد برای رشته کامپیوتر چقدره؟
«برای مقطع کارشناسی ارشد در رشته کامپیوتر ترمی60 میلیون تومان هزینهش میشه. اینم بگم که ما برای این مقطع هم در تمام دوره، پشتیبانی تحصیلی را دنبال میکنیم تا جایی که پایاننامه هم با ما است یعنی ما برای پایاننامه همراه دانشجو میمونیم تا مشکلی پیدا کنه. کل پروسه تحصیلش هم بهصورت آنلاین دنبال میشه و حتی شرکت در امتحانات هم بهصورت آنلاین انجام میشه.»
تو مقطع کارشناسی ارشد کدوم دانشگاهها رو میشه انتخاب کرد؟
«روند انتخاب دانشگاه هم بستگی به ظرفیتی داره که ما بعد از ثبتنام دانشجو پیدا میکنیم. صفر تا صد کار را خودمون انجام میدیم و تلاشمون را هم میکنیم تا در دانشگاهی که مدنظر داوطلب است، بتونیم کار ثبتنام رو انجام بدیم؛ اما اگه به هر دلیلی این اتفاق نیفتد، مجبوریم خودمون واحد دانشگاهی رو انتخاب کنیم.»
جدا از بحث تحصیل، سوالی ذهنم را درگیر کرده بود. اینکه چطور اینقدر هدفمند مجموعه به کسی زنگ زده که چند روز قبلش در سایت سنجش ثبتنام کرده! قبلتر هم اعتراضهایی به سازمان سنجش درمورد همین موضوع یعنی فروش اطلاعات داوطلبان شده. این تجربه نزدیک نشون میده اون اعتراضات بیدلیل هم نبوده (دلم رو به دریا میزنم از خودش میپرسم).
«ما یک تماس تبلیغاتی داریم. یعنی یکسری شمارهها را در اینجا داریم و پیامها هم بهصورت رندوم به شمارهها وصل میشه. با این حال در جریان کلی چگونگی رسیدن به این شمارهها نیستم!»
پیشبینیام درست از آب در میاد. اسفندیاری به سوالم مشکوک میشه و تلاش میکنه تا بهنوعی مکالمه رو خاتمه بده: «ما 200 نفر در واحد پشتیبانی هستیم که هر کدام شاید نزدیک به هزار و 500 نفر را پشتیبانی میکنیم. برای همین خیلی سرمون شلوغه. اگه سوال دیگهای نداری، هر وقت خواستی حضوری بیا برای عقد قرارداد.» صحبتمون با گفتن این جمله که پس حضوری برای عقد قرارداد سری به شعبهتون میزنم، تموم میشه.
تلفن را که قطع میکنم، یکسری سؤال همینطور در ذهنم رژه میروند. اول اینکه یک مؤسسه خصوصی چطور میتواند خارج از روند پذیرش، دانشجو ثبتنام کند؟ سؤال بعدی اینکه بر چه اساسی و چطور میتواند تضمین دهد که معدل دانشجو کمتر از 17 نمیشود؟ مگر چه تضمینی از واحدهای طرف قرارداد دارد که میتواند ادعا کند معدل دانشجو کمتر از 17 نمیشود؟ یا اینکه 50 میلیون تومانی که قرار است برای گرفتن مدرک کارشناسی پرداخت شود، بر چه اصول و منطقی محاسبه شده است؟ آن هم در شرایطی که این مبلغ خیلی بیشتر از شهریه عمده دانشگاههای شهریهپرداز است. چطور روی این مؤسسات، فعالیتها و پولهایی که رد و بدل میشود، نظارت صورت میگیرید؟ اگر بخواهم این مسئله را از زاویه دیگهای هم نگاه کنم، باز این سؤال پیش میآید که اگر بخشی از این پول را سهم دانشگاه بدانیم و بخشی هم سهم مؤسسه، این احتمال وجود دارد که ذینفعان دیگری هم این میان باشند؟ واقعاً سازمان سنجش، اطلاعات داوطلبان مثل شماره تلفنشان را در اختیار مؤسساتی از این دست قرار میدهد؟ سؤال آخر هم اینکه وزارت علوم در این شرایط، چطور میتواند به کیفیت مدرک دانشگاههای زیرنظرش، نظارت کرده و آنها را تأیید کند؟
