کالبدشکافی حیفا
در این گزارش بنا داریم تا خلاصه پرونده بندر راهبردی حیفا از ابتدای قرن بیستم تاکنون را زیر ذره‌بین ببریم و ضمن بررسی جایگاه آن در اقتصاد رژیم و منطقه، گریزی نیز به حضور چینی‌ها در برنامۀ توسعۀ این بندر بزنیم.
  • ۱۴۰۳-۱۱-۱۰ - ۱۲:۳۲
  • 00
کالبدشکافی حیفا
‌حیفا در منظومۀ اقتصادی اسرائیل چه جایگاهی دارد؟
‌حیفا در منظومۀ اقتصادی اسرائیل چه جایگاهی دارد؟

سید علی مدد زیدی: اگر قریب به هزار و دویست، سیصد کیلومتر از تهران به سمت غرب و مقداری شمال، با خط‌کش، خطی رسم کنیم؛ احتمالاً مقابل نام حیفا خطمان به انتها می‌رسد. جایی که قلب تپنده این روز‌های رژیم است، قلبی که رژیم اسرائیل، از روی سیاست منافع مشترک ساختن با باقی ملل، به‌سان شرکت سهامی عامی، دست کشور‌های مختلفی را در آن بند کرده که اگر روزی سربی آتشی به جانش افتاد، تنها متضرر این واقعه رژیم نباشد.

1327 و تولد طفلی نامشروع

با تأسیس رژیم اسرائیل در سال 1327 شمسی و تفویض امور از سوی قیمومیت به سران رژیم جدید، بندر حیفا به یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد این نوزاد نامشروع تبدیل شد. سرمایه‌گذاری‌های عمده‌ای در زیرساخت‌های بندر به انجام رسید تا فرایند تجارت و صادرات در این بندر تقویت شود. البته غیر از تجارت، حیفا به یکی از مبادی اصلی ورود مهاجران یهودی نیز تبدیل شد که از سراسر جهان به فلسطین می‌آمدند و طبعاً یکی از راه‌های سهل ورودشان به این سرزمین جدید دریا بود.  در دهه‌های پس از تأسیس، بندر حیفا به‌عنوان قلب تپنده صادرات و واردات رژیم، شاهد رشد چشمگیری در حمل‌ونقل کالا بود. صنایع مرتبط با نفت، کشتی‌سازی و تولیدات شیمیایی در اطراف بندر رشد کردند. این بندر به نقطه اتصالی بین اروپا، آسیا و آفریقا تبدیل شد و همچنین توسعۀ شبکه‌های ریلی و جاده‌ای در این دوره نیز به تقویت جایگاه بندر حیفا در تجارت بین‌المللی کمک کردند.

حیفا سر IMEC
حال با چنین سبقه‌ای پروپیمان فرض کنید که اگر رژیم و شرکایش بخواهند با یک خط کریدوری، هم با خط کریدوری چین و نقش حیاتی ایران در آن مقابله کنند و هم یک شاهراه اقتصادی در منطقه با محوریت رژیم اسرائیل ایجاد کنند، مگر می‌شود پای حیفا در میان نباشد؟! حیفا به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بنادر مدیترانه، نقشی حیاتی در کریدور آیمک ایفا می‌کند.

  چین و بندر خلیج
این‌همه کلمه به هم‌بافتیم تا به اینجا برسیم که این هم از خاصیت این شرقی‌های چشم‌بادامی است که همۀ تخم‌مرغ‌هایشان را در یک سبد نمی‌گذارند، هم با بیل و کلنگ به جان غرب تا شرق آسیا می‌افتند تا رؤیای جادۀ ابریشم را دوباره زنده کنند و هم برای روز مبادا نقشه می‌ریزند که اگر پروندۀ کریدوری خودشان به سرانجام نرسید، دستشان در پوست گردو نماند و لااقل در کریدور مدیترانه - هند سهمی داشته باشند. همه چیز از 2013 میلادی شروع شد که رژیم قرارداد همکاری زیرساختی را با چین امضا کرد که در طی آن به شرکت‌های چینی در ساخت و بهره‌برداری از دو بندر جدید در حیفا حق مشارکت می‌داد.
گروه بندر بین‌المللی شانگهای (SIPG) به‌عنوان مجری وارد میدان شد. از همان بدو ورود، فشار‌ها روی حضور چینی‌ها آغاز گشت. عده‌ای نقل‌قول کردند که ناوگان دریایی ایالات متحده گفته است که با حضور چینی‌ها در حیفا دیگر در این بندر پهلو نخواهند گرفت. عدۀ دیگر حضور چین را زمینۀ نفوذ ایران تلقی کردند و در کنار همۀ این موارد، رؤسای بنادر دیگر نیز مشغول زیرآب‌زدن شدند. اما با تمام این ماجرا‌ها، پروژۀ بندر جدید حیفا تمام شد و بندر خلیج در 2021 به بهره‌برداری رسید. با شروع کار بندر خلیج، ظرفیت بالایی در فرایند تجارت رژیم به وجود آمد به‌طوری‌که بر اساس رتبه‌بندی بنادر در سال 2022، بندر حیفا از رتبه 196 در سال 2021 به رتبه 56 رسید، درحالی‌که بنادر اشدود در همین سال در جایگاه 297 ثابت ماندند. همچنین به لحاظ ظرفیت تجاری، در سال 2023 ظرفیت نقل‌وانتقال بندر خلیج 830 هزار کانتینر و بندر قدیمی حیفا 700 هزار کانتینر اعلام شد. اما با تمام این‌ها موج انتقادات نسبت به حضور چینی‌ها فروکش نکرد و درنهایت نیز در 2023 با حضور جدی گروه آدانی در شرکت بندر حیفا و خریداری آن، اوضاع با حضور یک رقیب آسیایی دیگر به مراتب برای چینی‌ها سخت‌تر از قبل شد.

امپراتوری و جنگ اول
در اوایل قرن بیستم، چرخ بندر حیفا مثل باقی قطعات شرق میانه و نزدیک زیر پرچم امپراتوری عثمانی می‌چرخید. این بندر کوچک با امکاناتی اولیه به حد وسعش در رفت‌وآمد‌های تجاری امپراتوری نقش ایفا می‌کرد تا اینکه با آغاز جنگ جهانی اول، اهمیت استراتژیک حیفا به دلیل موقعیت جغرافیایی و همسایه بودنش با ناموس ژئوپلیتیک انگلیس یعنی کانال سوئز، افزایش یافت. نهایتاً نیز نیرو‌های انگلیسی هنگامی که جنگ نفس‌های آخر خودش را می‌کشید، به‌صورت رسمی کنترل این شهر و بندر آن را به‌دست گرفتند و این نقطه همان زمانی است که حیفا به‌عنوان یک بازیگر جدی وارد زمین نزاع قدرت در آسیا شد.

  دوران مدرن
با ورود به دهۀ نود میلادی، بندر حیفا دیگر آن بندر ساده و کم‌اهمیت ابتدای قرن نبود و حالا برای اقتصاد این حکومت تازه‌تأسیس حکم یک تکیه‌گاه استراتژیک را داشت. خصوصی‌سازی برخی بخش‌های بندر و ورود فناوری‌های نوین، کارایی و ظرفیت آن را افزایش داد. در همین زمان، با فعال‌تر شدن باقی بنادر رژیم، بندر حیفا به رقابت با بنادر دیگر رژیم اسرائیل مانند بندر اشدود، ایلات و عسقلان پرداخت، اما حتی باوجود این رقابت، باز از موقعیت استراتژیک و حیاتی حیفا برای رژیم عبری کاسته نشد و تا همین حالا، حیفا یکی از قطب‌های اصلی تجارت رژیم و منطقه به شمار می‌آید.

 از مدیترانه تا هند
کریدور آیمک مسیری است که از بندر حیفا آغاز می‌شود و علاوه بر ایجاد یک شبکۀ زیرساختی برای حمل‌ونقل تجاری و اقتصادی رژیم، پس از مایل‌ها سفر خاکی و آبی به هند منتهی می‌شود. طبعاً به دلیل عوارض طبیعی متنوع مسیر، شما در برنامۀ این کریدور هم پروژۀ جاده‌کشی و ایجاد خطوط ریلی می‌بینید و هم پروژۀ توسعۀ بنادر که هدف آن تسهیل حمل‌ونقل کالا و کاهش زمان در این مسیر چند هزار مایلی است. اکنون با این توصیفات روشن می‌شود که بندر حیفا به‌عنوان نقطه آغازین این کریدور، چه نقش کلیدی‌ای را در تضمین کارایی و پویایی آن ایفا می‌کند.

قیمومیت ملکه
پس از پایان جنگ جهانی اول، حیفا تحت قیمومیت انگلیس قرار گرفت. انگلیس که در پی تکمیل پازل سلطه‌اش در منطقه بود، پروژه‌های بزرگی را برای توسعه بندر حیفا آغاز کرد. به‌عنوان مثال در دهۀ سی میلادی از کرکوک عراق تا حیفا خط لوله کشید تا نفت خام عراق را به بندر برساند و سپس پس از تصفیه در پالایشگاه‌های بندر، آماده قرارگرفتن در خط تجارت بشود. همچنین، مضاف بر این مورد، ملکه و اعوانش برای ساخت اسکله‌ها و مدرن‌سازی بندر تمهیدات فراوانی در نظر گرفتند که باعث شد حیفا به مرکز تجاری مهمی در مدیترانه تبدیل شود.

  2023
بر اساس گزارش‌ها، بندر حیفا سالانه حدود ۳۰ میلیون تن بار را جابه‌جا می‌کند که این نشان‌دهنده اهمیت استراتژیک آن در زنجیره تأمین و توزیع کالا‌ها در اسرائیل است. در 2023 میلادی کمافی‌السابق چراغ حیفا در چرخۀ اقتصادی رژیم با حضور کشور‌های مختلف روشن بود. اما در سیاهۀ فعل‌وانفعالات بندر در سال 2023 میلادی، نام دو کشور برجسته است. در این سال، شرکت‌های فولادی ترکیه قریب به 700 هزار تن میلگرد به رژیم عبری صادر کردند که بخش قابل‌توجهی از این محموله‌ها در بندر حیفا بارگیری شد. در کنار ترکیه، هندی‌ها نیز دستی بر آتش حیفا رساندند و در ژانویه ۲۰۲۳، کنسرسیومی به رهبری گروه آدانی هند، بندر حیفا را به مبلغ ۴ میلیارد شِکِل (معادل ۱. ۱۵ میلیارد دلار) خریداری کرد. البته همۀ این‌ها برای قبل از اکتبر 2023 است که احتمالاً هندی‌ها اگر می‌دانستند قرار است چرخ ایام، میلیارد، میلیارد دلارشان را به باد فنا بدهد، گذرشان هیچ‌وقت سمت حیفا نمی‌افتاد.

  نقش بندر حیفا در کریدور آیمک
به‌صورت تفصیلی‌تر اگر بخواهیم دل‌ورودۀ ماجرا را محضرتان بشکافیم، حیفا در این خط از چهار منظر محل توجه است.
1. توزیع کالا: بندر حیفا به‌عنوان یکی از بنادر اصلی، حکم دریچۀ گشادی برای ورود و خروج حجم عظیمی از کالا‌ها را برای رژیم دارد. باوجود تسهیلات پیشرفته کانتینری که برای اتصال به شبکه حمل‌ونقل تعبیه‌شده، بندر حیفا قادر است کالا‌ها را از کشتی‌های تجاری به شبکه حمل‌ونقل داخلی منتقل کند. ازاین‌رو این بندر به مرکز لجستیکی اصلی کریدور آیمک تبدیل‌شده است که می‌تواند کالا‌ها را با سرعت، مضاف بر مقاصد داخلی، به کشور‌های همسایه نیز منتقل کند.
2. خطوط ریلی آیمک: یکی از پروژه‌های مهم توسعه در این کریدور، بازسازی و تقویت خطوط ریلی حیفا به بیت‌شئان (یا به عربی بیسان) است که از طریق دره یزرعیل عبور می‌کند. این خط ریلی به‌طور مستقیم بندر حیفا را به شبکۀ ریلی داخلی متصل کرده و در یک گام بالاتر از این ظرفیت برخوردار است که از طریق متصل شدن به پل شیخ حسین و شهر اربد در شمال اردن، روی شن‌های داغ سرخ حجاز بخزد و به شبکۀ ریلی کشور‌های حاشیۀ خلیج‌فارس بپیوندد.
3. ارتباط با مناطق صنعتی رژیم: بندر حیفا از طریق کریدور آیمک به مناطق صنعتی مهمی مانند منطقۀ صنعتی خود بندر حیفا، بیت‌شئان و... متصل است. این ارتباط موجب شده که مواد اولیه و کالا‌های تولیدی به‌راحتی و با هزینه کمتری جابه‌جا شوند و خیلی سریع از بندر به کارخانه‌های شیمیایی و پتروشیمی که در نزدیکی بندر حیفا قرار دارند و بالعکس منتقل شوند.
4. تسهیل صادرات کشاورزی: ورای مواهب منطقه‌ای که این کریدور برای رژیم تأمین می‌کند، این خط تجاری به کشاورزان دره یزرعیل و مناطق اطراف این امکان را می‌دهد تا محصولات کشاورزی خود را سریع‌تر و با کیفیت بهتر به بندر حیفا منتقل کنند. این امر در صادرات محصولات تازه به بازار‌های اروپایی و سایر مناطق که به واردات محصولات کشاورزی بسیار نیازمندند، اهمیت ویژه‌ای دارد.

نظرات کاربران
تعداد نظرات کاربران : ۰