

ناعمه اصفهانیان: جادور جالیت، روزنامهنگار و پژوهشگر آرژانتینی، در مقالهای که به بررسی عوامل پشتِ تغییر چشمگیر در سیاست خارجی آرژانتین پرداخته، میپرسد چه عواملی باعث شدهاند آرژانتین برخلاف سایر کشورهای آمریکای لاتین که اغلب حمایت از فلسطین را در سیاست خارجی خود ترجیح میدهند، به یک حامی تندوتیز اسرائیل تبدیل شود؟ قابلذکر است که این گزارش، موضع «وقایع اسرائیلیه» محسوب نمیشود و صرفاً برای اطلاع از چگونگی موضعگیریهای کشور آرژانتین نسبت به رژیم صهیونیستی منتشر میشود.
انتخابات آرژانتین در سایۀ جنگ غزه
همزمان با حمله حماس به اسرائیل در اکتبر گذشته، آرژانتینیها در حال شرکت در دور نخست انتخابات ریاستجمهوری بودند. تقریباً تمام نامزدهای انتخاباتی حمایت خود را از اسرائیل اعلام و حمله حماس را محکوم کردند. در هیچیک از اظهارات آنها نامی از غزه یا مردم فلسطینی برده نشد. حمایت از اسرائیل موضعی غالب در میان نامزدهای ریاستجمهوری آرژانتین بود و با روی کار آمدن دولت خاویر میلی، سیاست خارجی این کشور بیش از پیش به سمت اسرائیل متمایل شد. بااینحال، برخی رسانههای عربی بهاشتباه، آرژانتین را در چهارچوب یک بلوک همگن و حامی فلسطین در آمریکای لاتین توصیف کردند، برداشتی که با واقعیت سیاستگذاریهای بوینسآیرس همخوانی نداشت.
حامی فلسطین یا متحد اسرائیل؟
در آغاز جنگ اسرائیل علیه غزه، شبکه الجزیره بیانیههای رسمی را منتشر کرد که نشاندهنده حمایت گسترده کشورهای آمریکای لاتین از فلسطین بود. همزمان، نشریه نیوعرب این پرسش را مطرح کرد که «چرا آمریکای لاتین تا این حد طرفدار فلسطین است؟» و در پاسخ، عواملی مانند استقلال فزاینده منطقه از ایالات متحده، نفوذ جنبشهای چپ و حضور گسترده جوامع عرب در این کشورها را در تغییر توازن سیاستها مؤثر دانست.
چرخش سیاستها در آمریکای لاتین
فرناندو برانکولی، تحلیلگر سیاسی برزیلی، بر پیچیدگی این حمایت تأکید میکند و سه عامل کلیدی را در تعیین مواضع کشورهای آمریکای لاتین در قبال فلسطین و اسرائیل برمیشمرد؛ ایدئولوژی سیاسی، سیاستهای مهاجرتی (دیاسپورا) و همکاریهای امنیتی. او با اشاره به اقدامات برخی کشورها توضیح میدهد که بولیوی از منظر مخالفت ایدئولوژیک با عملیات نظامی اسرائیل در غزه اقدام میکند، شیلی تحتتأثیر جامعه فلسطینیان خود در سیاست خارجیاش تغییر ایجاد کرده و اختلافات اخیر کلمبیا با اسرائیل نیز بیانگر تنشهای امنیتی و تفاوتهای ایدئولوژیک است.
از همسویی با فلسطین تا اتحاد با اسرائیل
آرژانتین در سال ۲۰۱۰، در دوران ریاستجمهوری کریستینا فرناندز دی کرشنر، فلسطین را بهعنوان یک کشور مستقل به رسمیت شناخت. سیاستهای چپگرایانه دولت او که بر اصول پرونیسم استوار بود، در راستای تغییرات سیاسی وسیعتر آمریکای لاتین قرار داشت. موج دولتهای چپگرا در اوایل دهه ۲۰۰۰، منطقه را به سمت استقلال از ایالات متحده سوق داد و حمایت از فلسطین را در اولویت بسیاری از کشورها قرار داد.
بااینحال، ظهور دولتهای راستگرا و محافظهکار در آمریکای لاتین، این روند را معکوس کرد. در سالهای اخیر، سیاستمدارانی مانند بولسونارو در برزیل و ماکری در آرژانتین، همسویی آشکاری با اسرائیل نشان دادهاند.
نقش دیاسپورا در روابط آرژانتین و اسرائیل
برخلاف بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین، شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد جامعه یهودی یا لابی اسرائیل نقش تعیینکنندهای در سیاست خارجی آرژانتین داشتهاند. این کشور برای مدتها سیاست بیطرفی را در قبال اسرائیل و فلسطین دنبال میکرد و از راهحل دو کشوری حمایت داشت.
تاریخچه بیطرفی
در سال ۱۹۴۷، آرژانتین در رأیگیری سازمان ملل درباره قطعنامه ۱۸۱ (طرح تقسیم فلسطین) شرکت نکرد. مورخ ایگناسیو کلیچ اشاره میکند که حتی در آن زمان، دولت خوان پرون در مواجهه با تلاشهای لابیگری از سوی هر دو طرف -عربها و یهودیان- موضع بیطرفی اتخاذ کرد.
در دهههای بعد، آرژانتین در برخی تصمیمات حساس سازمان ملل، مانند قطعنامه ۳۳۷۹ که صهیونیسم را نوعی نژادپرستی میدانست، رأی ممتنع داد. همچنین، بهرسمیتشناختن فلسطین در سال ۲۰۱۰ بیشتر ناشی از روندهای سیاسی داخلی و منطقهای بود تا تأثیر گروههای لابیگری.
نقش محدود لابی یهودی در آرژانتین
یهودیان کمتر از یک درصد از جمعیت آرژانتین را تشکیل میدهند و طیف گستردهای از دیدگاهها را در برمیگیرند. به همین دلیل، آنها الزاماً از لابی اسرائیل پیروی نمیکنند. این تنوع دیدگاهها در واکنشهای مختلف بهحکم قضایی اخیر درباره حمله تروریستی سال ۱۹۹۴ به انجمن متقابل اسرائیلی آرژانتین (AMIA) مشهود بود. خورخه الباوم، رئیس فراخوان یهودی آرژانتین، این حکم را بخشی از همسویی ژئوپلیتیکی دولت آرژانتین با اسرائیل و ایالات متحده دانست. در مقابل، خورخه کنوبلوویتس، رئیس هیئت انجمنهای اسرائیلی آرژانتینی (DAIA)، از تصمیم دادگاه استقبال کرد و آن را گامی در جهت روشنشدن نقش ادعایی آنها برای ایران در فعالیتهای تروریستی دانست.
آنچه در تحولات اخیر سیاست خارجی آرژانتین مشهود است، نه تأثیر دیاسپورا، بلکه دو عامل کلیدی دیگر است.
1. ایدئولوژی سیاسی: دولتهای راستگرا مانند دولت خاویر میلی همسویی آشکاری با اسرائیل نشان دادهاند.
2. همکاریهای امنیتی: روابط دفاعی و اطلاعاتی میان آرژانتین و اسرائیل نقش مهمی در تغییر موضع آرژانتین ایفا کرده است.
روابط امنیتی دوطرف
اولین نشانههای همکاری نظامی میان آرژانتین و اسرائیل به دهه 1970 و اوایل 1980 بازمیگردد. به گزارش روزنامه اسرائیلی هاآرتص، در آگوست 1978 سه ژنرال اسرائیلی از آرژانتین بازدید کردند و تا سال 1981، این کشور حدود 17 درصد از تسلیحات خود را از اسرائیل خریداری کرده بود.
پس از دو حمله تروریستی بزرگ به سفارت اسرائیل در سال 1992 و انجمن متقابل اسرائیلی آرژانتین (AMIA) در 1994، دولتهای آرژانتین و اسرائیل همکاریهای امنیتی خود را گسترش دادند. در این دوره، روابط اطلاعاتی میان بوینسآیرس، تلآویو و لنگلی تقویت شد و یک روایت مشترک در مورد نقش ادعایی ایران و حزبالله در حملات تروریستی شکل گرفت.
در دولتهای مختلف، همکاری امنیتی میان آرژانتین و اسرائیل ابعاد گستردهتری به خود گرفت. در دوره دولت کریستینا فرناندز دی کرشنر، قراردادهایی با شرکت اسرائیلی Elbit Systems برای ارتقای تجهیزات نظامی مانند تانکها منعقد شد. همچنین، اسرائیل نقش مهمی در برنامههای آموزشی برای نیروهای نظامی آرژانتین ایفا کرد. در دوران دولت ماکری نیز همکاری امنیتی به ابعاد جدیدی رسید. در سال 2016، اسرائیل پیشنهاد کمک به آرژانتین برای غربالگری پناهندگان سوری را ارائه داد. در سال 2017، آرژانتین خرید چهار قایق گشتی اسرائیلی و تجهیزات نظارتی به ارزش 84 میلیون دلار را اعلام کرد.
وابستگی ایدئولوژیک و دگماتیسم دولت میلی
این روابط نزدیک امنیتی، همزمان با وابستگی ایدئولوژیک دولت میلی به اسرائیل تقویت میشود. میلی در یکی از سخنرانیهای خود به اعضای کابینهاش اشاره کرد که در دولت او «کبوترها، شاهینها و طالبان» وجود دارند و خود و پاتریشیا بولریچ را بهعنوان نمایندگان گروه طالبان معرفی کرد. این اشاره نمادین به سیاست خارجی دگماتیک دولت میلی، او را در کنار دیگر دولتهای راست افراطی در سراسر جهان قرار میدهد.
این وابستگی به اسرائیل، همزمان با حفظ موضع رسمی بهرسمیتشناختن کشور فلسطین در سطح داخلی، نشاندهنده سیاست خارجی متناقض آرژانتین است.
