![](https://farhikhtegandaily.com/static/themes/theme2023/img/leadPrefix.png)
![سامانه «جان» وزارت علوم حال و روز خوشی ندارد](https://farhikhtegandaily.com/images/upload/files/2025/01/1738132366وزارت-علوم.jpg?v=1738132390)
![](https://farhikhtegandaily.com//images/author/thumb_1017.png?v=1738132390)
سامانه «جان» یا همان جریان اقتصاد نوین که هدف اصلی آن راهاندازی بازار دیجیتال برای فروش محصولات دانشبنیان واجد شرایط تجاریسازی و قیمتگذاری بود را باید تنها پلتفرم تخصصی برای فروش دستاوردهای فناورانه کشور به حساب آورد.
این سامانه ماحصل همکاری معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم، سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران و هاب بینالمللی فناوری و نوآوری ایران است. سامانه «جان» ۳ بخش خرید سفارشی، تولید بر اساس ایده شما و فروش ویژه محصولات فناوری را پیش روی مخاطبان قرار میدهد تا از این طریق خریداران بر حسب نیاز خود اقدام به خرید محصول مورد نظر خود کرده و حتی امکان خرید محصول سفارشی هم داشته باشند، آیتمی که طبیعتاً به کار بسیاری از کاربران این سامانه خواهد خورد.
اما واقعیت ماجرا آن است که هرچند «جان» توانسته تا حدی شرایط را برای فعالان این عرصه سامان ببخشد، اما هنوز راه زیادی تا تبدیل شدن به مرجع فروش محصولات دانشبنیانی کشور پیش رو دارد. اتفاقی که شاید یکی از دلایل آن را باید تغییرات صورتگرفته بین دو دولت سیزدهم و چهاردهم دانست و به همین دلیل میطلبد تا مسئولان امروز وزارت علوم توجه جدیتری به این حوزه داشته باشند.
جریان اقتصاد نوین از چه زمانی جان گرفت؟
با وجود اینکه سامانه جان بهصورت رسمی ۲۱ خرداد ماه امسال رونمایی و آغاز به کار کرد، اما جریان اقتصاد نوین از ماهها قبل در اکوسیستم علم و فناوری کشور شکل گرفته بود. به عبارت دقیقتر، دیماه سال گذشته بود که اولین بار علیرضا زراسوند، مدیرکل سابق دفتر پشتیبانی امور فناوری و نوآوری از آغاز به کار آزمایشی این سامانه صحبت کرده بود.
سامانهای که در آن برهه به گفته همین مقام مسئول، هزار و ۴۵۲ شرکت و ۳ هزار و ۲۰ محصول از سوی این شرکتها در خود جای داده بود. رقمی که در ۴ بهمن ماه همان سال به ۵ هزار و ۲ محصول فناورانه توسط هزار و ۹۸۱ شرکت مستقر در پارکهای علم و فناوری رسید.
این سامانه بالاخره ۲۱ خرداد ماه سال ۱۴۰۳، طی مراسمی با حضور وزیر علوم وقت و معاونان در محل این وزارتخانه بهصورت رسمی رونمایی شد. همین فاصله زمانی از بهمن ۱۴۰۲ تا خرداد ۱۴۰۳ هم فرصتی را در اختیار متولیان قرار داد تا بتوانند سهم ۸۷ درصد از پارکهای علم و فناوری کشور که معادل ۴۶ پارک میشود، در این سامانه حضور عضو کرده و در مجموع ۷ هزار و ۱۱۱ محصول از ۲ هزار و ۲۵۷ شرکت در آن به ثبت رسید. رقمی که نشان از رشد ۱۳۵ درصدی تعداد محصولات از دی ۱۴۰۲ تا خرداد ۱۴۰۳ دارد.
هنوز در حال تکمیل!
با وجود اینکه ۹ ماه از راهاندازی رسمی «جان» میگذرد، اما به نظر میرسد هنوز این سامانه تا تبدیل شدن به پلتفرم کامل در عرصه خرید محصولات دانشبنیان از سوی مشتریان جای کار دارد؛ چراکه ۸ آبان ماه امسال، محمدنبی شهیکیتاش، معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم در حاشیه نشست یکروزه رؤسای پارکهای علم و فناوری، از تکمیل درگاه الکترونیکی فروش این سامانه تا ۳ ماه آینده صحبت کرده بود. اتفاقی که در صورت تحقق میتواند این سامانه را به پلتفرمهای مطرحی که امروز برای خرید دیگر محصولات وجود دارد، در عرصه دانشبنیانی تبدیل کند.
این موضوع تنها در صحبتهای این مقام مسئول خلاصه نمیشود، بلکه جعفر احمدی، رئیس پارک استان قزوین نیز معتقد است: «این سامانه هنوز در مرحله استقرار قرار دارد و نتوانسته آنطور که باید کارکرد اصلی خود را نشان دهد.» این اظهارنظرها نشان میدهد سامانه هنوز نتوانسته آنطور که باید جای خود را در عرصه فروش محصولات دانشبنیان بر بستر دیجیتال باز کند.
چرا «جان» بین دانشبنیانها جان نگرفت؟
یکی از موضوعات قابل توجه درباره سامانه «جان» آن است که طبق آخرین آمار اعلامی، ۷ هزار و ۱۱۱ محصول در این سامانه به ثبت رسیده بود، آن هم در حالی که بر اساس آخرین آمار ارائه شده از سوی معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم دولت سیزدهم در مرداد ماه امسال در اجلاس سراسری رؤسای دانشگاهها، مراکز پژوهشی و فناوری کشور، در مجموع ۹ هزار و ۹۸۰ شرکت دانشبنیان در پارکهای علم و فناوری کشور مستقر هستند. موضوعی که نشان میدهد این سامانه آنطور که باید نتوانسته جای خود را در بین این شرکتها باز کند.
بهنام طالبی، رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف درباره این سامانه به «فرهیختگان» میگوید: «ایده راهاندازی این سامانه ایده بسیار خوبی بوده و هست. مسلماً برخی ایدههایی که نوآورانه محسوب شده و میتواند به نوعی ساختارشکنی هم کند، باید به آن زمان داده شود چرا که در ابتدا طبیعتاً با چالشهایی روبهرو خواهد بود. از سوی دیگر این سامانه با تغییرات دولت سیزدهم همراه بود و آن هم جزو برنامههایی بود که در دولت قبل شروع شده بود، نیاز به گذشت زمان دارد.»
یوسف عباسپور گیلانده، رئیس پارک علم و فناوری استان اردبیل نیز درباره چرایی عدم استقبال دانشبنیان مستقر در پارکها از وجود چنین سامانهای میگوید: «از همان ابتدای راهاندازی سامانه جان، شرکتهایمان را ترغیب کردیم که محصولاتشان را در آن سامانه ثبت کنند، اما چون برخی سامانههای موازی هم در کشور داشتیم، عملاً خیلی شرکتها به این سمت نرفتند. بعضاً میبینیم چند شرکت با یکدیگر جمع شدهاند و یک سامانهای را راهاندازی کردهاند، به همین دلیل معتقدم برای جان باید ترغیب بیشتری صورت بگیرد.»
برخی رؤسای پارکهای علم و فناوری هم نگاه متفاوتی به این سامانه داشته و معتقدند هنوز نتوانسته آنطور که باید جای خود را در بین شرکتها پیدا کند. علیرضا نصیری، رئیس پارک علم و فناوری استان هرمزگان یکی از همان روسا است که میگوید: «اولین اقدامی که باید در این سامانه صورت میگرفت، آن بود که به سامانههای مرتبط با وزارت صنعت، معدن و تجارت وصل شود. اتفاقی که باعث میشد تا ورود محصولاتی که از سوی شرکتهای دانشبنیان تولید میشود، از طریق اتصال بین دو سامانه منع واردات شود، اما تصور میکنم این سامانه هنوز در مراحل اولیه قرار دارد. یعنی استان خودمان، هنوز بهرهبرداری لازم را نتوانسته از این سامانه داشته باشد.»
امیرحسن امیری، رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه فردوسی مشهد با وجود اینکه فعالیت چنین سامانهای را برای رویتپذیری محصولات شرکتهای دانشبنیان و فناور امری ضروری میداند، اما عدم آشنایی کامل شرکتهای دانشبنیان را به دلیل تبلیغات و کار فرهنگی کمی که نسبت به این سامانه صورت گرفته، دلیلی برای اثرگذاری نسبتا پایین آن در اکوسیستم علم و فناوری معرفی میکند.
سازوکارها را شفاف کنید
با وجود اینکه نمیتوان اهمیت وجود چنین سامانهای را در فضای اکوسیستم علم و فناوری نادیده گرفت، اما برای رسیدن به نقطه مطلوب اثرگذاری این سامانه، میطلبد تا مسئولان فعلی وزارت علوم دولت چهاردهم برخی چالشهای مرتبط با «جان» را از قبیل عدم فرهنگسازی درست، شفاف نبودن برخی سازوکارهای مرتبط به فروش و همچنین اتصال آن به سامانههای مرتبط با وزارت صمت را با جدیت بیشتری دنبال کنند.
عباسپور گیلاوند، رئیس پارک علم و فناوری استان اردبیل درباره چگونگی اثرگذاری بیشتر این سامانه میگوید: «هنوز برخی سازوکارها برای جان تعریف نشده است. به طوری که مشخص نیست سهم فروشنده و سهم پارک از فروش محصولات چگونه خواهد بود. اینها مواردی است که هنوز برای خود ما که میخواهیم شرکتهای دانشبنیان را به حضور در آن تشویق کنیم، نامشخص است.»
احسان ندائی اسکویی، رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه تحصیلات تکمیلی زنجان نیز عدم تمرکز برای انجام فعالیتهای تبلیغی پیرامون این سامانه را راهکاری برای دیده شدن بیشتر این سامانه معرفی میکند و میگوید: «بخش مشتریان باید در این سامانه بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. البته مشتریان صرفاً مشتریان بزرگ نیستند، بلکه حتی مشتریان خرد هم میتوانند باشند.
به همین دلیل اگر سامانه بخشی را داشته باشد تا شرکتهایی که محصولاتشان به اصطلاح به درد عامه مردم میخورد و جزو محصولات هایتک یا خاص مورد نیاز صنعت قرار نمیگیرد هم بتوانند در آن حضور جدی داشته باشند، شرایط بهتر خواهد شد.»
میتوان به «جان» امیدوار بود؟
با وجود اینکه از آغاز به کار آزمایشی این سامانه حدود یک سالی میگذرد و هنوز آنطور که باید شاهد اثرگذاری و حتی تکمیل بخشهای مختلف این سامانه نیستیم، به طوری که در زمان نوشتن این گزارش، هنوز امکان خرید از سامانه فراهم نبود؛ اما برخی از رؤسای پارکها به آینده این سامانه نگاه خوشبینانهای دارند.
به طوری که بهنام طالبی، رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف میگوید: «خوشبختانه در دولت فعلی هم این سامانه در دستور کار است و اگر پیگیری شود، قطعاً میتواند بسیار کمککننده باشد. با این حال همت نهادهای سیاستگذار و تصمیمگیر در این زمینه بسیار اثرگذار خواهد بود.»
جعفر احمدی، رئیس پارک علم و فناوری استان قزوین هم شبکهسازی که امروز به خاطر سامانه «جان» در حال شکلگیری است را به عنوان برگ برنده این سامانه در آینده معرفی کرده و میگوید: «معتقدم به دلیل محصولاتی که از سوی شرکتهای دانشبنیان ارائه شده و میشود و همچنین ارتباطی که این سامانه با وزارت صمت میتواند بگیرد، در آینده بتوانیم شاهد رشد خوبی حداقل در بحث فروش محصولات دانشبنیان در داخل کشور باشیم.»
سیدمجید اسماعیلزاده، رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه علم و صنعت هم شرط رسیدن به اثربخشی قابل قبول از سوی این سامانه در آینده را شکلگیری انسجام قابل قبول بین سامانه، معاونت علمی و فناوری ریاستجمهور و صندوق نوآوری و شکوفایی میداند و میگوید: «اگر روزی بتوانیم این مسئله را محقق کنیم، معتقدم بخش قابل توجهی از مشکلات را میتوانیم حل کنیم. یعنی در تعامل مستقیم صندوق با شرکتهای دانشبنیان و معاونت علمی با شرکتها، که تازه ۳۰ تا ۴۰ درصد ظرفیت واحدهای فناور را پوشش میدهد، میتوان امیدوار بود که چالشهای فعلی را میتوان از طریق این سامانه حل کرد، اما اگر این کار نکنیم، به نوعی جلوی سرعت توسعه و دانشبنیان شدن فعالیتها را گرفتهایم.»
گزارش کامل زهرا رمضانی، خبرنگار را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.
![](https://farhikhtegandaily.com/static/themes/theme2023/img/sardabir.png)