«فرهیختگان» گزارش می‌دهد
حانیه قاسمیانسخنرانی رادیکال ترامپ در داووس ۲۰۲۵ تنها یک لحظه نمایشی سیاسی نیست، بلکه یک زمین‌لرزه ایدئولوژیک است که در بنیاد‌های نظم جهانی طنین شکاف انداخته است. مجمع جهانی داووس به‌عنوان یکی از مجامع و نهاد‌ها از ده‌ها نهادی که بر ارزش‌های سرمایه‌داری جهانی و ارزش‌های برآمده از غرب و آمریکای پس از جنگ جهانی دوم ساخته شده است حالا در خود با یک تناقض روبه‌روست. مهم‌ترین پرسش و مسئله در فروم داووس در سال 2025 ترامپ است؛ او که چند روز قبل در کاخ سفید تحلیف شده حالا با یک سخنرانی مجازی تمام بنیان‌هایی که داووس روی آن بنا شده را به سخره می‌گیرد. هر کدام از جملات ترامپ، در کنار شعار‌های انتخاباتی و فرمان‌های اجرایی‌اش، زلزله‌ای در میان متحدان این کشور است.
داووس که فروم اقتصادی‌ای بود که الیت‌ها و نخبگان و سرمایه‌داران جهانی را دور هم جمع می‌کرد، امسال مجمعی بود که قرار بود برای مواجهه «جهان آزاد» با ترامپیسم و گسترش آن راهکار ارائه دهد. این نگرانی از ظهور دوباره - والبته رادیکال‌تر - ترامپیسم در میان سخنان متحدان اروپایی، خلیجی و اوکراینی آمریکا واضح‌تر دیده می‌شد.
مصاحبه‌ی ظریف در داووس ۲۰۲۵
محمدجواد ظریف، معاون رئیس‌جمهور در مصاحبه‌ای با فرید زکریا، یکی از چهره‌های رسانه‌ای شناخته‌شده در اردوگاه دموکرات‌ها به بیان مواضع رسمی دولت ایران درباره مقاومت، فلسطین و روابط ایران و غرب پرداخت. ظریف روشن ساخت که حمایت بی‌وقفه ایران از حقوق مردم منطقه و مردم فلسطین بر مبنای قدرت نرم است نه منافع تجاری. او تأکید کرد که ریشه مشکلات منطقه در دخالت ایران نیست، بلکه در اشغال و نسل‌کشی‌ای است که توسط اسرائیل ادامه دارد. روایت ظریف از دوره ترامپ برخلاف مواضع و روایت منسجمش از حمایت ایران از مقاومت قدری تقلیل‌گرایانه است. اینکه فقط لابی‌های صهیونیستی یا افراد خاصی در پشت‌پرده اقدامات را هدایت کنند، واقعیت آمریکا و ترامپ را به‌طور کامل منعکس نمی‌کند. موضع خوشبینانه او نسبت به توافق با آمریکایی که ترامپ در کاخ سفید آن است و حتی رهبران کشورهای اروپایی از آن ابراز نگرانی کردند، جای تأمل و بازنگری دارد.
ترامپ در داووس علیه متحدان!
ترامپ از ایالات‌متحده‌ای حرف می‌زند که قرار است نقش خود را به‌عنوان تضمین‌کننده امنیت و ثبات اقتصادی برای متحدانش کنار بگذارد و همراه با تهدید به اعمال تعرفه‌های سنگین تحولی عمیق در روابط دیپلماتیک و تجاری میان آمریکا و متحدانش ایجاد کند. رادیکالیسم موضع ترامپ تنها سیاسی نیست بلکه اقتصادی است. تغییر ناگهانی در سیاست تجاری ایالات‌متحده می‌تواند زنجیره‌های تأمین را مختل کرده بازار‌ها را آسیب‌پذیر کند و منجر به درد اقتصادی قابل‌توجهی شود.
تهدید امنیتی متحدان
ترامپ در بخش دیگری از سخنرانی خود در داووس خواستار افزایش هزینه‌های دفاعی کشورهای ناتو به ۵ درصد تولید ناخالص داخلی شد و تأکید کرد وابستگی به حمایت نظامی آمریکا برای این کشور «ناعادلانه» بوده است. این خواسته، کشورهایی مانند آلمان و فرانسه را وارد بحران مالی بی‌سابقه‌ای خواهد کرد. این کشور‌ها که به‌طور مشترک ۴۵درصد از هزینه‌های دفاعی اتحادیه اروپا را پرداخت می‌کنند، در حال حاضر با مشکلات اقتصادی داخلی مانند افزایش تورم و نیاز به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و بهداشت و درمان روبه‌رو هستند.
معضل نفت
درخواست‌های ترامپ برای کاهش قیمت نفت احتمالاً به نتیجه مطلوب نمی‌رسند. کاهش شدید قیمت نفت می‌تواند اقتصاد‌های وابسته به انرژی را در سراسر جهان بی‌ثبات کند. در میان اقتصاد‌های بزرگ نفتی که هنوز به فروش نفت متکی هستند نام کشورهای متحد آمریکا در منطقه خاورمیانه در صدر است. به‌عنوان مثال عربستان سعودی و امارات متحده عربی به‌شدت به درآمد‌های نفتی برای حفظ ثبات داخلی و حمایت از اقتصاد‌های خود وابسته‌اند. کشورهایی که تا پیش از این حافظ منافع امریکا در منطقه بودند احتمالاً و در صورت عملی شدن تهدید کاهش قیمت نفت مجبور شوند به روسیه و چین نزدیک‌تر شوند.
اروپا بدون اتحاد با آمریکا چه می‌کند؟
اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا، تغییرات قابل‌توجهی در اولویت‌های اروپا نشان داد و بر لزوم خوداتکایی بیشتر به‌ویژه در سیاست‌های دفاعی و اقتصادی تأکید کرد. فون در لاین در بخشی از سخنرانی خود بر لزوم تقویت اتحاد تجاری اروپا با هند و چین تأکید کرد که تأکیدی کاملاً معنی‌دار برای اروپا و آمریکا بود. در سال 2023، حجم تجارت اتحادیه اروپا با چین به 705 میلیارد یورو رسید و با هند این رقم بیش از 100 میلیارد یورو بود. این آمار‌ها تنها بیانگر حجم تجاری نیستند بلکه نشان‌دهنده حرکت استراتژیک فزاینده اروپا به سمت اقتصاد‌های آسیایی‌اند.
فراخوان زلنسکی برای خودکفایی بیشتر دفاعی در اروپا همچنین به تغییرات ژئوپلیتیکی گسترده‌تری اشاره دارد که به سمت خوداتکایی منطقه‌ای بیشتر حرکت می‌کند، زیرا اروپا به این درک می‌رسد که بقای آن و ثبات آن ممکن است به اتکای کمتر به ایالات متحده در آینده وابسته باشد. حتی زلنسکی نیز دریافته است که دیگر نمی‌تواند از ایالات‌متحده چک سفید امضای تسلیحات نظامی دریافت کند.
متن کامل گزارش حانیه قاسمیان، خبرنگار گروه جهانشهر را در روزنامه فرهیختگان بخوانید
