![](https://farhikhtegandaily.com/static/themes/theme2023/img/leadPrefix.png)
![دانشگاه آزاد قطب فناوری کوانتومی کشور میشود](https://farhikhtegandaily.com/images/upload/files/2025/01/1737788140کوانتوم.jpg?v=1737789188)
![](https://farhikhtegandaily.com//images/author/thumb_1023.png?v=1737789188)
فناوری کوانتومی از فناوریهای نوظهوری است که به دلیل پتانسیل عمیق آن در دگرگون کردن ساختارهای حکمرانی، امنیت ملی و روابط بینالمللی مورد توجه ویژه قرار گرفته است. به همین دلیل است که سالهای اخیر، تعداد زیادی از دانشگاهها در سراسر جهان وارد حوزه فناوری کوانتومی شدهاند و به پیشرفتهایی در زمینههایی مانند محاسبات کوانتومی، رمزنگاری کوانتومی و سنجش کوانتومی کمک کردهاند. دانشگاههایی که اکنون درگیر تحقیقات فناوری کوانتومی هستند. مؤسسات پیشرو در کشورهایی مانند ایالات متحده، کانادا، آلمان، بریتانیا، استرالیا و چین مراکز تحقیقاتی کوانتومی اختصاصی ایجاد کردهاند، در حالی که بسیاری دیگر نیز مشارکتهای قابل توجهی دارند.
یکی از مراکزی که این روزها به عنوان مرکز تحقیقات مهم دانشگاهی در این حوزه شناخته میشود، مرکز تحقیقات فناوریهای کوانتومی است که در دانشگاه آزاد واحد علوموتحقیقات تشکیل شده و این روزها به عنوان قطب مهم رایانش کوانتوم کشور شناخته میشود. در این گزارش با شهرام سلیمانی، رئیس مرکز تحقیقات فناوریهای کوانتومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوموتحقیقات به گفتوگو نشسته و از اهمیت فناوری کوانتومی و فعالیتهای این مرکز تحقیقات در این حوزه پرداختیم که در ادامه از نظر میگذرانید.
اهمیت فناوری کوانتومی بر کسی پوشیده نیست و برخی کارشناسان پیشبینی میکنند پس از هوش مصنوعی، دهه آتی دهه کوانتوم خواهد بود. کوانتوم چگونه و در چه ابعادی میتواند بر جریان زندگی بشر تأثیر گذارد؟
علم کوانتوم سابقه بیش از صد سال دارد، اما ورود به بحث فناوریهای کوانتومی به صورت جدی، در چند دهه اخیر اتفاق افتاده و کشورها به سمت آن حرکت کردهاند. این فناوری مانند سایر فناوریهای نوظهور، دارای پیامدهای مثبت و منفی در زندگی بشر است. این پیامدها در جنبههای پزشکی، نظامی، مواد جدید و سایر موارد به طرز فکر دولتمردان و سیاستگذاران آن کشور برمیگردد که به سمت پیامدهای مثبت یا منفی این علم و فناوری حرکت کنند. البته با توجه به پتانسیل و توانایی این فناوری، دیدگاه دولتمردان همانطور که خدمتتان عرض کردم عامل مهمی است که این فناوری را به چه سمتی پیش ببرند.
برای توضیح بیشتر یک مثال بگوییم؛ فناوریهای هستهای را میتوان در قالب پزشکی هستهای پیش برد یا میتوان با آن یک بمب اتم ساخت. این پیامدهای مثبت یا منفی برای فناوریهای کوانتومی نیز قابل تعبیر است.
اسناد کوانتوم تجمیع و به یک سند واحد تبدیل شود
سند کوانتوم در حال آمادهسازی در شورای عالی انقلاب فرهنگی است. این سند از دیدگاه شما باید چه مواردی را لحاظ کند و نقشه راه پیشروی این فناوری در داخل چگونه باید طراحی شود؟
مرکز تحقیقات ما افتخار همکاری در تدوین این سند را داشته است. البته این نکته را بگوییم که سند کوانتوم توسط چند ارگان دیگر مانند ستاد کل نیروهای مسلح، وزارت ارتباطات و مخابرات و... نیز تهیه شده است. به نظرم مهمترین گامی که میتوان برداشت تجمیع این اسناد و تبدیل به یک سند واحد است که میتواند مسیر را هدفمندتر کند. مواردی که در سند شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین شده بر اساس نیازسنجی کشور بوده و بهنظر من سند خوبی است؛ اما یکی از نکات مهمی که در اینگونه اسناد برای فناوریهای نوظهور باید لحاظ شود بهروز کردن سالانه آن است. نباید مانند دیگر اسناد، این سند تهیه شود و برود تا 5 سال آینده و هیچ بهروزرسانیای در آن صورت نگیرد! قطعاً اگر در اینگونه اسناد، نقشه راه، سال به سال بهروز نشود به شکست منجر خواهد شد. چرا؟ چون ذات این فناوری به این صورت است که هر روز در دنیا شاهد پیشرفت و تغییرات شگرف تکنولوژیکی آن هستیم. بنابراین اینگونه اسناد برای این فناوریهای نوظهور نیز باید سالیانه بهروزرسانی شود و میزان بودجه اختصاص داده شده به هر بخش نیز باتوجه به میزان دستیابی محققان دنیا به هدف مورد نیاز تغییر پیدا کند.
شورای عالی انقلاب فرهنگی، ستاد کل نیروهای مسلح و سایر ارگانها، طبق نیازمندیهای خود، سند کوانتوم را تدوین کردهاند. در اینجا ما باید به یک مسیر و نتیجهگیری واحد برسیم تا آنها به یک سند واحد تبدیل شوند. به طور مثال ما در رایانش کوانتومی در بسترهای اصلی کامپیوترهای کوانتومی باید به یک نتیجه واحد برسیم و بدانیم در کدامیک و یا چند بستر میتوانیم این کامپیوتر را در کشور طبق زیرساختها استقرار دهیم. به فرض اگر ستادکل نیروهای مسلح قصد حرکت به سمت کامپیوترهای کوانتومی ابررسانا را دارد و یا وزارت ارتباطات و مخابرات میخواهد به سمت کامپیوتر کوانتومی فوتونیک قدم بردارد و یا دانشگاه آزاد به سمت ساخت کامپیوتر کوانتومی یون بهدامافتاده رفته است، باید برای ارتقای تمام اینها به یک نقشه راه واحد برسیم و بدانیم زیرساخت و نیازمندی کشور کدام است. طبق این سند باید به یک نتیجه واحد برسیم که در عمل برای پیاده کردن این اسناد و نقشه راه بتوانیم یک همافزایی مشترک داشته باشیم.
برای توسعه فناوری کوانتوم بودجهای به دانشگاهها نرسید
از کمک دولتمردان صحبت کردید. این کمک به چه صورت بوده است؟
منظور از کمک، تأمین زیرساخت مورد نیاز برای نیل به اهداف نقشه راه هر مرکز دانشگاهی است. اگر یک کفه ترازو را افراد علمی و محققان دانشگاه بگذاریم، این وظیفه ماست که کار را از لحاظ علمی پیش ببریم، اما کفه دیگر ترازو به تأمین زیرساخت مورد نیاز برمیگردد که لازمه آن، بودجه کافی و مورد نیاز و حمایت قاطع مسئولان است که البته اینجا جای گله وجود دارد. من به عنوان یک عضو کوچک دانشگاهی از مسئولان کشور در این حوزه گلایهمندم، چون آنطور که نیاز کشور در این حوزه را درک میکنیم، بودجه خاصی در راه توسعه مسیر این فناوری به دانشگاهها اختصاص داده نشده است و اگر به همین منوال پیش برود، متأسفانه خسارتهای جبرانناپذیری را به امنیت کشور و زیرساخت کشور در آینده نزدیک وارد خواهد کرد.
دانشگاه آزاد قطب فناوری کوانتومی کشور میشود
به دانشگاه آزاد بپردازیم؛ کمک دولتمردان به دانشگاه آزاد نسبت به دانشگاههای دیگر چقدر بوده است؟ این دانشگاه چگونه میتواند جایگاه خود را نسبت به این فناوری ارتقا دهد؟
قبل از اینکه به این بحث ورود کنم، باید عرض کنم که دکتر طهرانچی، رئیس محترم دانشگاه آزاد، از متخصصان این حوزه بوده و در مسیر آماده کردن زیرساخت فناوریهای کوانتومی، اقدامات خوب و سنجیدهای انجام دادهاند. از تأسیس دانشکدگان علوم همگرا و کوانتومی که در دستور کار قرار دادند تا تأسیس مراکز تحقیقاتی این حوزه و تجهیز این مراکز. زیرساخت مورد نیاز خوبی نیز به لطف خداوند و تمهیدات ایشان، مخصوصاً در واحد علوموتحقیقات، استقرار پیدا کرده است. اما ادامه مسیر برای کسب جایگاههای برتر دنیا و رفع نیازهای کشور، نیازمند تمهیدات ویژهتری است.
در حال حاضر، دانشگاه آزاد جایگاه خوبی در رایانش کوانتومی در سطح خاورمیانه دارد، اما اگر بخواهیم این جایگاه را حفظ کنیم و از کشورهای حوزه خلیج فارس و همسایه شمالی خودمان عقب نیفتیم، قطعاً ورود دولتمردان کشور و فراهم کردن ادامه پیشرفت زیرساخت فراهمشده ضروری است تا بتوانند به دانشگاه آزاد که پتانسیلهای زیادی در این حوزه دارد، کمک کنند. در ادامه خواهم گفت دانشگاه آزاد چه جایگاهی را کسب کرده است. حالا باید بتوانیم مسیری که آغاز کردیم ادامه داده و جایگاه و دستاوردهایمان را ارتقا دهیم و به قطب فناوری کوانتومی کشور تبدیل شویم. از بابت سؤال اول که گفتید دولت چقدر به دانشگاه آزاد کمک کرده، باید گفت اقداماتی در این زمینه صورت گرفته، ولی کافی نیست و این مجموعه دانشگاه، همانطور که پیشتر گفتم، از پتانسیل بالایی برخوردار است و نیازمند توجه بیشتر در این مسیر است. ولی جای خوشحالی است که عرض کنم این دانشگاه تمامقد ایستاده است و حمایت خوبی از محققان این حوزه را انجام میدهد.
متن کامل گزارش سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.
![](https://farhikhtegandaily.com/static/themes/theme2023/img/sardabir.png)