![](https://farhikhtegandaily.com/static/themes/theme2023/img/leadPrefix.png)
![حوزه و دانشگاه یک گام به جلو](https://farhikhtegandaily.com/images/upload/files/2025/01/1736926895دکتر-طهرانچی.jpg?v=1737516445)
فرهیختگان: فروردینماه 1400 دانشگاه آزاد اسلامی و مرکز مدیریت حوزههای علمیه، تفاهمنامه همکاری امضا کردند تا گام دیگری برای تقویت ارتباط حوزه و دانشگاه برداشته شود. توسعه همکاریهای علمی، آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و تربیتی، اجتماعی، رسانهای، ارتباطات بینالمللی و مدیریتی دو مجموعه، بهرهمندی متقابل از تواناییها، ظرفیتها و امکانات یکدیگر و بهرهمندی متقابل در ایجاد توسعه ارتباطات و تعمیق مناسبات علمی و فرهنگی بین معاونان، مدیران و اعضای هیئت علمی دانشگاه و حوزه در سطح کشور از جمله اهداف این تفاهمنامه بوده است.
حالا پس از گذشته حدود 3 سال از آن ایام، نشست هماندیشی عملیاتیسازی این تفاهمنامه با حضور مدیران و معاونان دو مجموعه به میزبانی دانشگاه آزاد برگزار شده تا ضمن بررسی تجربیات مسیر طیشده برای ادامه فعالیتهای مشترک در زمینههای جدید بحث و تبادل نظر شود. «فرهیختگان» در گزارش پیشرو بخشی از سخنان مهمان این نشست را مرور کرده که در ادامه از نظر میگذرانید.
سند 2030 جزئی از انقلاب پنجم صنعتی است
دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در نشست هماندیشی عملیاتیسازی تفاهمنامه مرکز مدیریت حوزههای علمیه و دانشگاه آزاد که روز گذشته در سازمان مرکزی برگزار شد، با بیان اینکه غرب با فناوری و علم سبک زندگی ما را به دست گرفته است، گفت: «در سال 2001 اتفاقی افتاد که هرچه جلو میرویم بیشتر آن را میفهمیم.
رئیسجمهور وقت ایالات متحده در جمع 80 نفر از اعضای دولت، مسئولان بنیاد ملی علم آمریکا و مقامات دولتی و نظامی این کشور، مسیر جدید علم در غرب را با عنوان NBIC اعلام کرد. در آن زمان گمان کردیم این صرفاً یک نگرش علمی است اما به این فکر نکردیم که چرا این نگرش را در بالاترین سطح دولت این کشور اعلام کردهاند.»
وی خاطرنشان کرد: «آن زمان، همزمان در ایران نیز فعالیتهای مختلفی در حوزه نانو و بایو انجام شد که منجر به نگارش مقاله رژه علمی ایران در مجلات غربی شد. غرب به دنبال جغرافیای جدید علم در جهان است. کشورهایی مثل روسیه نیز این را متوجه شدهاند و مثلاً روسیه یکی از انستیتوهای هستهای خود را به یک انستیتوی فعالیت در حوزه NBIC تبدیل کرد.»
رئیس دانشگاه آزاد ادامه داد: «ما در گذشته میگفتیم با بخشهایی از علم غربی مانند تسخیر طبیعت که در علوم پایه و مهندسی آن وجود دارد، مشکلی نداریم و تفاوت نظر و مشکل ما در علوم انسانی است، اما غرب NBIC را جهشی پس از مجموعهای از پیشرفتهای انقلابی میدانست. NBIC به عنوان یک فرارشتهای ایجاد شد و نگاه رشتهمحور را کنار گذاشت. غربیها در این نگاه جدید اعلام کردند اگر ما تا امروز روی طبیعت کار میکردیم، از این پس میخواهیم روی یک موجود منحصربهفرد در طبیعت، یعنی انسان فعالیت کنیم. آنها طبیعت را با نگاه تسخیر و سلطه دنبال میکردند و امروز برای انسان نیز چنین نگاهی دارند و به دنبال سازماندهی طبیعت انسان و تسلط بر او هستند و نه انسانشناسی.»
وی با بیان اینکه از سال 2015 برای مرحله پنجم انقلاب صنعتی دورخیز کردند و انسان را دال مرکزی این تحول خود قرار دادند، تصریح کرد: «در این تحول، فناوری بر فرهنگ و علم تقدم دارد. ما میخواستیم علوم انسانی را دریابیم اما امروز من نسبت به اتفاقاتی که در علوم پایه میافتد نیز هشدار میدهم.
غرب به صورت خیلی جدی در حال تغییر بنیانها برای رسیدن به اهداف انقلاب صنعتی پنجم یعنی حیات انسانی ماشینآلات است. تسلط بر انسان و دستکاری او یکی از اهداف آنهاست که برای آن شعاری نیز انتخاب کردهاند که عبارت است از «انسان و ماشین باهم خواهند رقصید.» چنین نگاهی به دنبال بازتعریف تمامی ارکان زندگی است.»
دکتر طهرانچی با اشاره به اینکه درحالیکه ما در جامعه خود درگیر برخی مسائل مانند فیلترینگیم، غربیها به صورت جدی روی اهداف خود کار میکنند، گفت: «آنها به دنبال افزایش تابآوری جوامع با عبور از ارزشهای دینی هستند. اگر در گذشته علوم انسانی و اجتماعی خود را مبتنی بر نگاه توحیدی و اسلامی دنبال میکردیم، امروز در مورد خطر در علوم دیگر، نیاز به بحث نداشتیم.»
وی افزود: «ما گمان میکنیم سند 2030 یک مقوله فرهنگی است، درحالیکه این سند جزئی از انقلاب پنجم صنعتی است که المپیک پاریس نمادی از اجرای آن بود. غربیها به دنبال حاکمیت کامل بر انسانند و شعار آنها هم این است که «غذای جسم و روح شما در دست ماست.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه اتفاقات علمی 2001 همزمان با حوادث سیاسی و نظامی مانند حمله به برجهای دوقلو و لشکرکشی آمریکا به منطقه، به وقوع پیوست، گفت: «امروز نیز حوادث منطقه همان منطق را دارد و غربیها از گسترش سرزمینی صرف عبور کردهاند و به دنبال اهداف بزرگتری هستند.»
به گزارش روابط عمومی دانشگاه آزاد، دکتر طهرانچی تأکید کرد: «اگر امروز دانشگاه میخواهد سازنده یک جامعه نوآور، کارآمد، خلاق و فرهیخته باشد، باید یک وحدت عملی جدی با حوزههای علمیه داشته باشد. تئوری امام خمینی(ره) برای وحدت حوزه و دانشگاه یک تئوری تاکتیکی نبود. امام(ره) در برهه پس از انقلاب تصمیم گرفت به جای تکثیر دانشگاه، بحث وحدت آن با حوزه را پیش بکشد.»
وی در پایان خاطرنشان کرد: «ما نیازمند گزارههای علمی در این رابطهایم که از محکمات شروع میشود. ما تنها به حقیقت علم نیاز نداریم، بلکه به ماهیت معلوم و سیاست علم نیز نیازمندیم. ما باید برای هزاره سوم عزم خود را جزمتر کنیم که اگر غفلت کنیم، آیندگان ما را نخواهند بخشید.»
همافزایی با دانشگاهها در مسیر تحول نظام علمی
علیرضا اعرافی، مدیر حوزههای علمیه سراسر کشور، در نشست هماندیشی عملیاتیسازی تفاهمنامه مرکز مدیریت حوزههای علمیه و دانشگاه آزاد طی سخنانی گفت: «بدون تردید، نظام علمی کشورمان، چه دانشگاه و حوزه، در دهههای اخیر و در پرتو انقلاب اسلامی، ترقیات زیادی را تجربه کرده است.
کشور ایران، علیرغم جنگ و تحریم و فشارها، گامهای بزرگی برداشته و این به برکت انقلاب اسلامی و رهبریهای امامین انقلاب بوده است.»او اضافه کرد: «متأسفانه نسل جدید ما، دستاوردهای کشور در حوزههای سیاسی، اجتماعی و سایر بخشها را به دلیل تنگناها و همچنین فشارهای فرهنگی و معرفتی کمتر میبینند.
این در حالی است که اگر منصفانه و با دید علمی نگاه کنیم، شاخصهای زیادی وجود دارد که نشاندهنده ترقیات بزرگ علمی است.»اعرافی با بیان اینکه یکی از این شاخصهای کلان، دانشگاه آزاد است، اظهار کرد: «ممکن است کسی در مورد دانشگاه آزاد، ۵ یا حتی ۱۰ نقد نیز داشته باشد، اما در کل باید گفت این دانشگاه نهال بزرگی است و با ارقام و اعداد کمی که جهتگیریهای کیفی زیادی، بهویژه در دوره اخیر، داشته است. این نیمه پر لیوان است و دهها شاخص و سنجهای که حکایتگر رشد، تحول و پیشرفت در قلمروهای علمی، فناوری و دانشگاهی است.»
مدیر حوزههای علمیه سراسر کشور در ادامه با تأکید بر اینکه در حوزه نیز ما شاهد پیشرفتها و تحولات زیادی بودیم، خاطرنشان کرد: «نظام علمی کشور به معنای عام و جامع، در یک جهت کاستیهایی دارد که به نظر میرسد با تعامل، همافزایی، جدیت و کار بیشتر باید آن را دنبال کنیم. محور اصلی این نکاتی که در آن ضعف وجود دارد و اگر بخواهد ترمیم شود، باید به آن توجه کرد، رویکرد کلان مبتنی بر تمدن نوین اسلامی است.»اعرافی بیان کرد: «اگر به صدر اسلام برگردیم، از یک نقطههای معمولی، جهان اسلام با عرض عریض و گستره وسیعی که داشت، هستههای اولیه آن در دهههای اول پایهریزی و سپس به یک تمدن بزرگ جهانی تبدیل شد. غربیها نیز طبعا در ادوار قبل و بعد از رنسانس این مسیر را طی کردند و ما معتقدیم که انقلاب اسلامی پدیدهای نو و جدید است که با همت ملت ایران شکل گرفت.»
او بیان کرد: «موتور اصلی که پیام را گرفت و موج را آفرید، متن ملت بود که تا الان نیز پای این کار بزرگ ایستادهاند. به نظر میآید ما و شما و مجموعه نظام علمی ما یک کاستی داریم که باید جبران شود. در تقویت رویکرد تمدن نوین اسلامی که هم ریشهدار بوده و هم با تطور زمان، تحول پیدا میکند، ضعف داریم. یعنی در فرهنگسازی آن، ابزارها، شیوهها و روشهای آن ضعف داریم. حرکتهای ما اگر در این مسیر قرار بگیرد، میتواند مؤثر باشد.»مدیر حوزههای علمیه سراسر کشور عنوان کرد: «ذیل این محور اصلی باید چند نکته بیان کنم. نکته اول رویکرد عمیق فلسفی و معرفتی است که باید در تاروپود علوم و دانشها باشد.
ما دنبال یک رشته هوش مصنوعی هستیم و ۸ ماده ویژه درسی برای آن طراحی کردیم که دوستان در حال دنبال کردن آناند. رویکرد کلان تمدنی جای خود است، اما وقتی بخواهد ریز شود، اولین نکته این است که نگاه فلسفی جامع در همه رشتههای ما مورد نیاز است.»مدیر حوزههای علمیه کشور، با اشاره به اهمیت این رویکرد در تربیت جامعه نخبگانی، آن را به عنوان یکی از ارکان تحول در نظام علمی برشمرد و ادامه داد: «ترکیب این نگاه معنوی و تربیتی با سایر علوم، میتواند به الگویی شبیه به تمدن قرنهای یازدهم و دوازدهم اصفهان منجر شود که در آن، حوزه جامع و بینظیری در فلسفه، فقه، معماری و شهرسازی وجود داشته است.»
اعرافی در ادامه گفت: «رویکرد عمیق معرفتی و فلسفی مزاحم اینها نیست، بلکه نقشه و جایگاه را تغییر میدهد و میتواند به تحولات بیشتری در درون اینها کمک کرده و الگوهای جدیدی برای دنیا خلق کند و این چیزی است که بدون حوزه و دانشگاه امکانپذیر نیست؛ یعنی جامعه نخبگانی ما باید آن را دنبال کنند.»
او در معرفی رویکرد دوم توضیح داد: «نکته دوم رویکرد معنوی، تربیتی، انسانی و الهی است؛ این رویکرد بر اساس رویکرد اول بوده و باید بیشتر به آن بپردازیم. ما با سامانه سبک دانشاندوزی و دانشوری خود، تاروپود انسانی، تربیتی و اخلاقی باید داشته باشیم. این چیزی است که نیاز به کار سنگین و اساسی دارد و همان چیزی است که در حوزههای ما وجود داشته است.»
او با بیان اینکه رویکرد سوم، رویکرد انقلابی است، خاطرنشان کرد: «معنای انقلابی این است که راه را با سرعت طی میکند. همان کاری که دانشمندان ما در حوزه هستهای انجام دادند. نکته چهارم نیز رویکرد بینالمللی است؛ از ۱۵ سال قبل که کارهای جامعه المصطفی پایهریزی میشد، به وزرای علوم گفتم ایران باید ۲ میلیون دانشجوی غیرایرانی داشته باشد.
ما در جامعه المصطفی حدود ۷۰ هزار فارغالتحصیل داریم؛ این افراد زبان فارسی آموختهاند و منطق اسلامی و ایرانی میدانند، اما یک کار حوزوی است. دانشگاهها باید میلیونی به این موضوع فکر کنند و این نفوذ فکری و معنوی در دنیا به دنبال دارد.»اعرافی در پایان گفت: «حوزههای علمیه در تلاشند تا با حفظ سنن اصیل و توجه به تحولات روز، به سمت پاسخگویی به نیازهای مطرحشده حرکت کنند و با همافزایی و همکاری با دانشگاهها، به ویژه دانشگاه آزاد، گامهای اساسی را بردارند.»
گزارش کامل را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.
![](https://farhikhtegandaily.com/static/themes/theme2023/img/sardabir.png)