جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی در گفت‌وگو با فرهیختگان پاسخ داد
عطیه همتیصبح سرد 30 دی 1395، در قلب پایتخت ایران زبانه‌های آتش ساختمان پلاسکو را در بر گرفتند. ساختمانی که روزگاری نمادی از پیشرفت و مدرنیته بود، به یکباره به کانونی از وحشت، اضطراب و نهایتاً اندوه بدل شد. در کمتر از چهار ساعت، این بنای تاریخی فروریخت و نه تنها ده‌ها نفر از جان‌گذشتگان و امدادگران در زیر آوار باقی ماندند، بلکه جای خالی آن تا سال‌ها در خاطره جمعی ملت ایران حک شد و باوجود احداث ساختمانی ایمن با نمای یادبود آتش‌نشانان از دست رفته، دیگر این پلاسکو آن پلاسکو نشد. این حادثه زنگ خطری بود که بی‌توجهی به ایمنی و مدیریت بحران می‌تواند چه پیامد‌های جبران‌ناپذیری داشته باشد. در این گزارش در گفت‌وگو با جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش نشانی استان تهران به تحلیل دقیق جنبه‌های مختلف این تراژدی، از دلایل وقوع تا تغییراتی که پس از آن اعمال شد، پرداختیم. هدف نه تنها بازخوانی یک رویداد تلخ، بلکه ارائه درسی ماندگار برای ساختن آینده‌ای ایمن‌تر است.
حادثه پلاسکو در ساعت 7:59 صبح روز پنج‌شنبه، 30 دی ماه 1395 و با وقوع یک آتش‌سوزی در طبقات بالای این ساختمان آغاز شد. ساختمان پلاسکو که در سال 1341 به عنوان اولین نماد مدرنیزاسیون معماری شهری در ایران به بهره‌برداری رسیده بود، به عنوان مرکز تجاری و فروش مواد مشتعل مانند پلاستیک و پارچه مورد استفاده قرار می‌گرفت. در همان دقایق اولیه یعنی دو دقیقه بعد از اعلام به آتش‌نشانی، نیرو‌های آتش‌نشانی به محل رسیدند و وارد عمل شدند، اما گستردگی آتش و وجود مواد اشتعال‌زا به سرعت شرایط را بحرانی کرد و درنهایت، در ساعت 11:33، ساختمان به طور کامل فروریخت.
دلایل مختلفی باعث وقوع این حادثه شد.
اولین دلیل فرسودگی بیش از اندازه ساختمان است. با گذشت بیش از پنج دهه از ساخت این بنا، عدم رسیدگی به سازه و سیستم‌های داخلی آن، به‌وضوح قابل مشاهده بود. گزارش‌هایی مبنی بر هشدار‌های قبلی درباره شرایط خطرناک ساختمان وجود دارد، اما اقدام جدی در این زمینه هیچ‌گاه صورت نگرفته بود. همچنین ساختمان فاقد سیستم‌های اطفای حریق مدرن مانند اسپرینکلر‌ها و سیستم‌های هشدار حریق بود و وجود مقادیر زیادی مواد اشتعال‌زا در انبار‌ها و فروشگاه‌های ساختمان به گستردگی آتش‌سوزی دامن زد.
در ادامه هم به نظر می‌رسد نبود نردبان‌های بلند برای دسترسی به طبقات بالا و کمبود تجهیزات تنفسی مناسب برای آتش‌نشانان و ازدحام بیش از اندازه جمعیت، روند امدادرسانی را مختل کرده است.
چگونه می‌شد از این حادثه پیشگیری کرد؟
بررسی کارشناسان نشان می‌دهد که می‌شد با رعایت چند اقدام پیشگیرانه از وقوع این فاجعه جلوگیری کرد. به طورکلی اجرای بازدید‌های دوره‌ای از ساختمان‌های فرسوده و تجاری، الزام به نصب سیستم‌های هشدار و اطفای حریق در تمامی ساختمان‌های بلندمرتبه، برگزاری دورههای آموزشی برای کسبه و ساکنان ساختمان‌های مشابه، قوی‌تر کردن تجهیزات آتش‌نشانی و آموزش آتش‌نشانان برای مواقع بحرانی و درنهایت اعمال جریمه‌ها و محدودیت‌های جدی برای ساختمان‌هایی که استاندارد‌های ایمنی را رعایت نمی‌کنند، ازجمله مواردی است که تا حدود زیادی می‌تواند مانع از وقوع این حوادث شود. اما در گفت‌وگو با جلال ملکی متوجه شدیم خیلی از این موارد پیش از این بازگو و انجام شده بود، اما عدم همکاری کسبه و جدی نگرفتن این موارد، این اتفاق سهمگین را رقم زد.
آتش‌نشانی آماده بحران نبود
سخنگوی آتش‌نشانی درباره شرایط، امکانات و تجهیزات آتش‌نشانی در زمان حادثه پلاسکو و بعد از آن می‌گوید: «میانگین سالانه زمان رسیدن آتش‌نشانی تهران به محل حادثه، 4 دقیقه و 15 ثانیه است که این زمان نسبت به بسیاری از کشور‌های توسعه‌یافته دنیا زمان بسیار خوب و قابل قبولی است. در رابطه با حادثه پلاسکو به دلیل نزدیکی مکان حادثه به ایستگاه آتش‌نشانی، آتش‌نشانان زیر 2 دقیقه به محل رسیدند و در رابطه با تجهیزات باید بگویم ما نه در آن زمان و نه حالا کمبود نداریم و برای هر نوع حریقی آمادگی داریم، اما به طور کلی نکته مهم این است که بدانیم سازمان آتش‌نشانی برای مواقع بحرانی تعبیه نشده است. درواقع پلاسکو تا زمان حریق تا حدودی تحت کنترل بود، اما بعد از تخریب یک بحران تلقی می‌شد و در این مواقع حتی کاری از دست آتش‌نشانی هم برنمی‌آید.»
او ادامه می‌دهد: «در آن حادثه به سرعت 5 دستگاه نردبان و بالابر، 15 ایستگاه آتش‌نشانی به همراه 250 آتش‌نشان به محل اعزام شدند، اما شرایط ساختمان تبدیل به بحران شده بود و کاری نمی‌شد کرد. بعد از حادثه باوجود شرایط بد روحی روانی، سازمان آتش‌نشانی به سرعت به دنبال رفع نواقص احتمالی برآمد. در همان سال 21 دستگاه نردبان به تجهیزات اضافه شد. خرید خودرو‌های جدید، استخدام نیرو و دورههای آموزشی متناوب انجام شد.
در کل ما به لحاظ تجهیزات و سخت‌افزاری شرایط خوبی داریم، فقط نیازمند همکاری بیشتر مردمیم. در همه جای دنیا دولت‌ها مردم را دخیل می‌کنند و ایمنی ساختمان‌ها را به خودشان واگذار می‌کنند. در 10 سال اخیر هم کشور ما به همین شکل درآمده. درواقع اگر ساختمان‌ها از آتش‌نشانی پایان کار و تأییدیه نگیرند و کار‌های ایمنی را انجام ندهند، نمی‌توانند مجوز نهایی را بگیرند، به همین دلیل ساختمان‌های جدید همگی ایمنی لازم را دارند. مشکل اصلی، ساختمان‌های قدیمی است که بار‌ها توسط آتش‌نشانی اخطار گرفتند، اما چون آتش‌نشانی قدرت اجرایی ندارد و کسی آن را جدی نمی‌گیرد، کاری پیش نمی‌رود؛ مانند همین پلاسکو.»
متن کامل گفت‌وگوی فرهیختگان با جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی را در روزنامه فرهیختگان بخوانید
مطالب پیشنهادی
