مسخ‌شدگان دنیای فناوری

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، کودکان امروزی برخلاف کودکان دیروز و سال‌های قبل، بچگی نمی‌کنند. دیگر کمتر می‌توان شاهد سر و صدای کودکانه آنها در کوچه و خیابان بود. گوشی‌های هوشمند امروزی جای بسیاری از اسباب‌بازی‌ها را برای کودکان پر کرده و دیگر مجالی برای سر و کله زدن با هم‌سن و‌ سال‌هایشان پیدا نمی‌کنند.  دیگر خبری از بازی‌های لی‌لی، قایم‌باشک، گرگم به هوا و خیلی از تفریحات دوران کودکی نیست؛ انگار که فناوری‌های جدید کودکان‌مان را به کلی مسخ کرده‌‌اند. دکتر یاسمن اسماعیل‌افجه، روانشناس بالینی پیرامون تاثیرات استفاده از گوشی‌های هوشمند بر کودکان و نوجوانان به نکات مهمی اشاره کرده است که در ادامه می‌خوانید.

کودکان و نوجوانان امروزی به آرامی قبل نیستند؛ سریع عصبانی می‌شوند و پرخاش می‌کنند. گاهی دچار افسردگی می‌شوند و در خود فرو می‌روند کمتر با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند. استفاده از گوشی‌های موبایل توسط کودکان و نوجوانان تاثیر بسزایی روی این گروه سنی به جا می‌گذارد. دکتر افجه معتقد است کودکان و نوجوانان اغلب به دنبال ابتلا به مشکلات عصبی ناشی از استفاده طولانی‌مدت از گوشی‌های موبایل تحریک‌پذیر می‌شوند و همین امر باعث بروز خشم در آنها می‌شود.

 انزوای نوجوانی

نوجوانی و بلوغ دوران مهم و حساسی است. نوجوانان معمولا در دوران بلوغ درون‌گراتر هستند و با استفاده مداوم از گوشی، این انزوا بیشتر می‌شود. اعتمادبه‌نفس نوجوان رفته‌رفته کاهش می‌یابد و درون‌گرایی به اوج خود می‌رسد. آنها در سنینی هستند که باید در معرض آموزش آداب اجتماعی قرار گیرند و روابط اجتماعی و فردی خود را افزایش دهند تا وجوه شخصیتی و روابط اجتماعی خود را تقویت کنند. این روانشناس می‌گوید: «زمانی که استفاده از گوشی، جایگزین روابط اجتماعی فرد شده و روابط نوجوان با افراد واقعی کمتر شود، مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی را به خوبی فرا نمی‌گیرد.»

کودک و نوجوان با استفاده از گوشی درمعرض حجم بالایی از اطلاعات مختلف قرار می‌گیرد که در کنار اطلاعات مثبت و مفیدی که می‌تواند به دست آورد، ممکن است در معرض اطلاعاتی چون پورنوگرافی نیز قرار بگیرد که تبعات زیادی به دنبال دارد. آنها با مشاهده تصادفی تصاویر و فیلم‌های غیراخلاقی در معرض بلوغ زودرس و بیماری‌های جنسی قرار می‌گیرند. در این شرایط که فیلتری وجود ندارد، افرادی که آزاردهنده جنسی هستند، سریع‌تر می‌توانند طعمه‌های خود را پیدا کنند و در این میان، کودک نیز به دلیل ناآگاهی، خود را به راحتی در معرض این افراد قرار می‌دهد. افجه از دیگر عوارض استفاده مستمر از گوشی‌های هوشمند در کودکان و نوجوانان به کاهش خلاقیت در آنها اشاره کرد و گفت: «با استفاده از گوشی، کنجکاوی فرد کاهش می‌یابد و آنقدر در اینترنت و دنیای مجازی غرق می‌شود که مجالی برای ابراز کنجکاوی و کشف اطراف باقی نمی‌ماند. کودکانی که در سنین پایین زمان زیادی را به بازی با گوشی اختصاص می‌دهند، نسبت به دیگر کودکان دیرتر حرف‌زدن را می‌آموزند و دچار تاخیر در رشد گفتاری می‌شوند.»

 نقش موثر والدین

با توجه به سلطه دنیای فناوری در زندگی امروز، به‌طور قطع، والدین با شیوه تربیتی مناسب می‌توانند نقش بسزایی در کنترل استفاده از گوشی در کودکان و نوجوانان داشته باشند. معمولا شیوه فرزندپروری به سه شکل سختگیرانه، مستبدانه و مقتدرانه انجام می‌شود. در روش سختگیرانه فرزندپروری، معمولا والدین قانونی برای تربیت فرزند خود ندارند و کودک هر کاری را انجام می‌دهد؛ به‌عنوان مثال، هر زمان که بخواهد از گوشی استفاده می‌کند و قوانین سختگیرانه‌ای برای استفاده از این فناوری در خانه وجود ندارد. در روش تربیتی مستبدانه، والدین محدودیت‌هایی را بر سر راه کودک قرار می‌دهند تا او نتواند آزادانه هر کاری را انجام دهد اما باز هم کودک راهی پیدا می‌کند؛ به‌عنوان مثال، به هر طریقی سعی می‌کند تا گوشی را در اختیار گیرد. در روش مقتدرانه، در کنار قوانینی که والدین برای تربیت فرزندشان وضع می‌کنند، قوانین انعطاف‌پذیر هم وجود دارد؛ یعنی قوانین تربیتی نه خیلی سختگیرانه و نه خیلی آسان است. وقتی حرف از گوشی‌های هوشمند و تاثیر آن روی کودکان و نوجوانان به میان می‌آید، والدین برای کنترل هرچه بهتر فرزندان خود باید یک‌سری قوانین را اجرا کنند؛ به‌عنوان مثال، استفاده از گوشی باید ساعت خاصی داشته باشد و این‌گونه نباشد که کودک هر زمان که خواست بتواند به آن دسترسی پیدا کند. علاوه‌بر این، والدین باید روی اپلیکیشن‌هایی که کودکان روی گوشی نصب می‌کنند نظارت داشته باشند.

 الگوبرداری از والدین

از نکات مهمی که حائزاهمیت است می‌توان به الگوبرداری فرزندان از والدین اشاره کرد که می‌تواند بیشترین و مهم‌ترین بخش تربیتی باشد. به‌عنوان مثال، زمانی که کودک شاهد آن است که والدین هنگام غذا خوردن از گوشی استفاده می‌کنند، این رفتار را یاد می‌گیرد. بنابراین، بهترین راهکاری که در این میان می‌توان داشت، بالا بردن میزان ارتباط بین اعضای خانواده است به‌طوری که وقتی دور هم جمع می‌شوند، میزان استفاده از گوشی را کاهش دهند، با یکدیگر گفتمان داشته باشند و از سوی دیگر، اوقات فراغت و آخر هفته‌ها را با هم بگذرانند و به نوعی، زمان را به‌گونه‌ای مدیریت کنند که کودکان و نوجوانان مجالی برای پناه بردن به گوشی نداشته باشند.

 فیلترشکن‌ها تهدیدی برای فرزندان ما

گهگاه شاهد اعمال فیلترینگ روی برخی سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها هستیم که شاید در ظاهر اتفاق چندان مهمی نباشد اما از آنجایی که افراد ازجمله کودکان و نوجوانان هم ممکن است مخاطب این شبکه‌ها و اپلیکیشن‌های فیلترشده باشند، برای ورود و بهره بردن از قابلیت‌های آنها از فیلترشکن‌ها استفاده می‌کنند. با ورود به فیلترشکن‌ها و فعال کردن آنها، اطلاعاتی چون سایت‌های پورنوگرافی به راحتی در اختیار کودکان قرار می‌گیرد و به راحتی هنگام جست‌وجو در موتورهای جست‌وجو، به‌طور اتفاقی با این موضوعات روبه‌رو می‌شوند. مواجهه با این مسائل موجب ترشح بیشتر هورمون‌های جنسی در این کودکان و نوجوانان شده و چون آگاهی زیادی از آن ندارند، در معرض سوءاستفاده‌های جنسی قرار می‌گیرند. قرار گرفتن در معرض این سوءاستفاده‌ها، خطر حاملگی‌های ناخواسته و ابتلا به بیماری‌های جنسی را برای کودکان و نوجوانان به دنبال دارد.

 

* نویسنده : ندا اظهری روزنامه‌نگار