کاهش تراز دریای خزر جدی شد
زینب مرزوقیبررسی تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های آماری نوسانات تراز دریای خزر نشان می‌دهند تراز دریا از سال 1374 تاکنون وارد مرحله پس‌روی شده و حدود 1.5 متر کاهش یافته است. نرخ پس‌روی و کاهش سطح تراز دریای خزر بین سال‌های 1396-1374 حدود 6.8 سانتیمتر در سال محاسبه شده است. نکته تلخ ماجرا این است که کاهش تراز دریای خزر در سرنوشت تالاب‌های ساحلی این دریا مانند تالاب انزلی، تالاب میانکاله و خلیج گرگان نیز تأثیر مستقیمی دارد.
براساس پیش‌بینی‌های بدبینانه ممکن است طی دو دهه آینده تراز آب دریای خزر تا ۱۸ متر کاهش یابد و این کاهش می‌تواند به خشک شدن یک‌چهارم از این پهنه آبی منجر شود. اگر روند کاهش تراز آب ادامه پیدا کند، تالاب‌های میانکاله و خلیج گرگان به‌طور کامل خشک خواهند شد.
البته ردپای منحوس خشکی و تأثیرات کاهش تراز دریای خزر بر تراز میانکاله و خلیج گرگان از چند سال گذشته مشهود است و آنطور که فعالان زیست‌محیطی محلی می‌گویند؛ امسال کاهش تراز میانکاله و خلیج گرگان جدی‌تر شده است و دراین بین اما به اعتقاد برخی فعالان محیط‌زیستی این کاهش تراز به کاهش بارش‌های جوی بستگی دارد و عده‌ای دیگر از فعالان زیست‌محیطی میانکاله مانند حر منصوری، معتقدند که ارتفاع آب پایین آمده است و این ماجرا ربطی به بارش‌ها ندارد. همچنین محیط‌زیستی‌ها براین باورند که حل مشکل دریای خزر و به دنبال آن میانکاله، خلیج گرگان و تالاب انزلی یک پروژه درازمدت است و لازمه جلوگیری از کاهش تراز دریای خزر، مذاکره با روسیه است. مسئولان سازمان محیط زیست اما در پاسخ به «فرهیختگان» می‌گویند که سهم روسیه و رودخانه ولگا در تأمین آب دریای خزر، قابل‌توجه نیست و مقصر اصلی کاهش تراز دریای خزر تبخیر آب این دریاچه و تغییرات اقلیمی است.
منصوری، فعال زیست‌محیطی میانکاله: تراز میانکاله همراه با تراز دریای خزر کاهش پیدا می‌کند
منصوری، فعال زیست‌محیطی میانکاله در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «میان دریای خزر و تالاب میانکاله ارتباطی وجود دارد که تحت‌تأثیر جریان‌های تراز خزر است. هرچه تراز خزر پایین‌تر بیاید، تراز میانکاله هم پایین‌تر می‌آید. طی سال گذشته این کاهش تراز بسیار جدی بوده است و به نظر می‌رسد این روند همچنان تشدید می‌شود. بیش از ۱۰ سال است که تراز در حال کاهش است و این کاهش در حدود ۱۲ تا ۱۷ یا ۱۸ سانتیمتر است. امسال به نظر می‌رسد که این کاهش تراز، بزرگ‌ترین کاهش بوده است.»
برای احیای خزر، میانکاله و تالاب انزلی باید با روس‌ها وارد مذاکره شویم
منصوری همچنین درباره راه‌حل پیشنهادی برای احیای میانکاله و خلیج گرگان ادامه داد: «درخصوص راه‌حل‌ها باید گفت به نظر من، مذاکره ضروری است. دلیل اصلی کاهش تراز تأمین آب خزر از طریق رودخانه ولگا در روسیه است که بیش از ۸۰ درصد حقابه خزر را تأمین می‌کند. بنابراین با کاهش ورودی آب از ولگا از طریق کانال‌ها و رودخانه‌ها کاهش تراز خزر آغاز شده است.
اگر ایران یا کشور‌های حاشیه دریای خزر به یک برنامه منسجم و جدی برای بازگرداندن تراز آب و در واقع برگرداندن حقابه خزر توافق نکنند و اقدامات جدی انجام ندهند، وضعیت همچنان ادامه خواهد داشت. در این صورت تمام تالاب‌های دریای خزر در ایران خشک می‌شوند و از بین می‌روند و محیط زیست آسیب می‌بیند.» منصوری همچنین عنوان کرد: «زمانی که انصاری مدیر سازمان محیط زیست به آذربایجان سفر می‌کرد، متنی آماده کردم و از ایشان دعوت کردم تا در حضور خود در آذربایجان، با رهبران کشور‌های حاشیه دریای خزر گفت‌وگو و مذاکره کند تا برنامه‌ای منسجم برای وضعیت پیش‌آمده تدوین شود.
اتفاقاً جواب مثبت گرفتم و ایشان در پاسخ اعلام کرد که فردا جلسه‌ای دارد و در سخنرانی خود، تمرکز زیادی روی همین مسئله آب خزر خواهد داشت. با این حال، نمی‌دانم در عمل چه تأثیری داشته است و باید از سازمان مربوطه پرسید که چه اقدامی انجام داده است. این مسئله یک موضوع میان‌مدت و درازمدت است و متأسفانه کسی توجه زیادی به آن نمی‌کند. من ۱۲ سال پیش هشدار دادم که کاهش تراز خزر و خشک شدن بخش غربی تالاب میانکاله می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند، ولی آن زمان جدی گرفته نشد. اکنون اما این مشکل بسیار جدی‌تر شده است.»
کاهش تراز آب میانکاله، زیستگاه‌های حیات وحش را تهدید می‌کند
وی ادامه داد: «درخصوص وضعیت تالاب میانکاله مهم‌ترین مشکل کاهش تراز آب است که زیستگاه‌های میانکاله را تهدید می‌کند. این روند به‌شدت تأثیرگذار است و کاهش تراز، کاهش تعداد پرندگان مهاجر را در پی دارد. هر ساله با کاهش وسعت آب در میانکاله تعداد کمتری پرنده به این تالاب می‌آید.
علاوه بر این ورودی پرندگان به دریای خزر به‌شدت محدود شده است و بسیاری از تالاب‌های حاشیه خزر از ورود پرندگان بی‌بهره شده‌اند. این مشکل به دلیل کاهش آب و کیفیت پایین آن به وجود آمده است. به‌عنوان مثال، زمانی که یک میلیون متر مکعب آب آلوده وارد تالابی می‌شد، ممکن بود تأثیر زیادی نداشته باشد اما امروز با کاهش عمق و وسعت آب، آلودگی‌ها بیشتر در کیفیت آب تأثیر می‌گذارند و زیستگاه‌ها دچار کاهش کیفیت می‌شوند. این مسئله بر حیات وحش و میزان پرندگان تأثیر می‌گذارد.»
مقصر کاهش تراز آب خزر را کمبود بارش‌ها ندانیم
منصوری معتقد است که این موضوع تنها مربوط به میانکاله نیست. بلکه تمام تالاب‌های حاشیه خزر از مشکل کاهش تراز رنج می‌برند. در حال حاضر، وضعیت تالاب انزلی نیز بسیار بد است و وضعیت میانکاله نیز خوب نیست. شرایط در حال بغرنج‌تر شدن است و این مشکل روز‌به‌روز جدی‌تر می‌شود. وی افزود: «به نظر من باید از سازمان‌ها خواسته شود که اقدامات لازم را انجام دهند.
چون وقتی گفته می‌شود که بارش‌ها کم است، برخی پاسخ می‌دهند که ما نمی‌توانیم کاری کنیم، چون بارش‌ها طبیعی است. اما اگر وضعیت روشن شود و مشکل دقیقاً شناسایی شود، می‌توان راهکار‌های مناسبی را برای رفع بحران ارائه داد.» منصوری عنوان کرد: «مشکل اصلی امروز، کاهش ورودی آب به دریای خزر است که باعث کاهش تراز خزر به زیر حد استاندارد خود، یعنی منفی ۲۸، شده است. این تراز حالا از ۲۹ نیز پایین‌تر رفته و وضعیت بسیار بحرانی است.»
گزارش کامل زینب مرزوقی، خبرنگار گروه نقد روز را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.
مطالب پیشنهادی
