«آتش‌بس» در حداقلی‌ترین حالت یعنی رژیم‌صهیونیستی به اهدافی نرسیده است که در ابتدای جنگ ترسیم کرده بود؛ چراکه اگر چنین می‌بود، اساساً نباید حماسی وجود می‌داشت که با آن توافقی شکل بگیرد. اما هم حماس همچنان پابرجاست و هم تمام اسرای صهیونیست احتمالاً در غزه نگهداری می‌شوند.

آتش‌بس یک‌بار دیگر نشان داد مقاومتی هرچند کوچک و مردمی، توان ایستادگی دربرابر یک رژیم و متحدان ناتویی‌اش را دارد. اما پس از این چه خواهد شد؟ حماس چگونه زین‌پس می‌تواند با دشمن مبارزه کند و اینکه آیا برای این گروه سلاحی باقی مانده است؟ برای درک این موضوع باید به گذشته بازگشت و این سؤال را پاسخ داد که حماس چگونه نیاز‌های تسلیحاتی خودش را تا پیش از 7 اکتبر تأمین می‌کرد؟ در این گزارش نگاهی به برخی مسیر‌هایی می‌اندازیم که حماس از طریق آن توانسته به تسلیحات دسترسی پیدا کند. به‌طور حتم این گروه مسیر‌های بسیار گسترده‌تری از آنچه در این متن آمده است در اختیار دارد که شاید هیچ‌زمانی افشا نشود. 

در دنیا هیچ گروهی به اندازه حماس در غزه، در محاصره نبوده است. نوار غزه از دوطرف توسط اسرائیل محاصره شده است و درعین‌حال از سمت مصر در محاصره قرار دارد. از مسیر دریای مدیترانه نیز نیروی دریایی اسرائیل در محدوده 12 مایلی دریایی به‌طور دائم مشغول گشت‌زنی است و حرکت مردم را کنترل می‌کند. 

در چنین وضعیتی که غزه از زمین، دریا و آسمان در محاصره کامل قرار دارد، حماس توانسته با داشتن حجم قابل‌توجهی از سلاح‌های سبک، ازجمله راکت و موشک دستساز، خمپاره‌ها و سایر مواد منفجره در زرادخانه خود دشمن صهیونیستی را غافلگیر کند. علاوه بر این در اختیار داشتن موشک‌های هدایت‌شونده ضدتانک و موشک‌های ضدهوایی دوش پرتاب، این گروه را در زمره مجهزترین ارتش‌های چریکی جهان قرار داده است. به نوشته وب‌سایت The Cipher Brief- که متمرکز بر مسائل مرتبط با اطلاعات، امنیت ملی و بین‌المللی است- حماس تعداد زیادی موشک‌های ضدتانک هدایت لیزری ساخت روسیه به نام کورنت را جمع‌آوری کرده است. اما این تسلیحات گوناگون چگونه به دست حماس رسیده‌اند؟ 

۱- تا پیش از سال 2007 که رژیم‌صهیونیستی شدیدترین شکل محاصره را بر غزه تحمیل کرد، مقاومت برای ساخت راکت از موادی همچون کود و پودر قند استفاده می‌کرد که به قدرت مواد منفجره نظامی نیستند، اما رژیم با محدود کردن شدید واردات کالا‌ها، ازجمله تجهیزات الکترونیکی و رایانه‌ای با کاربرد دوگانه این موضوع را محدود کرد تا حماس برای دستیابی به تسلیحات، خلاقیت جدیدی به خرج دهد. 

۲- برای سال‌ها اعتقاد تحلیلگران بر این بوده که بخش زیادی از تسلیحات از مسیر‌های زیرزمینی (شبکه تونل) و قاچاق به دست حماس رسیده است. رسانه‌ها به دلیل پیچیدگی‌های مسیر انتقال سلاح چنین ادعا می‌کردند که حماس از مسیر تونل‌های زیرزمینی سلاح‌هایی از ایران و سوریه دریافت کرده است. مصر البته مدعی است بیشترین قاچاق از طریق دریا انجام می‌شود و محموله‌های مخفی مایل‌ها دورتر از سواحل غزه ر‌ها می‌شوند؛ سواحلی که تحت‌کنترل اسرائیل است. 

این موضوع پس از آن قوت گرفت که اولین‌بار به سال 2008 حماس از موشک‌های ساخت خارج ازجمله کاتیوشا را در جنگ علیه اسرائیل استفاده کرد. البته شگفتی بزرگ‌تر در جنگ سال 2012 رخ داد؛ زمانی که مقاومت فلسطینی از موشک‌های دوربرد فجر-5 ساخت ایران استفاده کرد. سه‌سال بعد در فوریه 2015 اران زهار در مقاله‌ای با عنوان «تسلیح بازیگران غیردولتی در نوار غزه و شبه‌جزیره سینا» ادعا کرد که تاجران و قاچاقچیان اسلحه که روابط دیرینه‌ای با گروه‌های فلسطینی دارند، سلاح‌های ایرانی را از طریق سودان، مصر و صحرای سینا به غزه قاچاق کرده‌اند.

براساس ادعای نویسنده مقاله، در آستانه عملیات لبه حفاظتی1، حماس و دیگر گروه‌های شبه‌نظامی در غزه بیش از 10 هزار موشک کوتاه، میان‌برد و دوربرد در اختیار داشتند که بسیاری از آن‌ها توسط ایران تأمین شده بود. ایران همچنین موشک‌های پیشرفته ضدتانک، موشک‌های ضدهوایی، خمپاره‌های 120 میلی‌متری استاندارد و مواد منفجره باکیفیت را به حماس داده است. 

۳- اما پس از عملیات طوفان‌الاقصی، بسیاری از تصورات پیشین مخدوش شد و مشخص شد مقاومت از جایی تسلیحات مورد نیازش را تأمین می‌کند که تحلیلگران فکرش را هم نمی‌کردند. بهمن سال گذشته ماریا ابی‌حبیب و شیر فرنکل در گزارشی برای نیویورک‌تامیز به نقل از کارشناسان تسلیحات و اطلاعات اسرائیل و غرب نوشتند که بخش قابل‌توجهی از «موشک‌ها و تسلیحات ضدتانک» حماس، از «هزاران مهماتی بوده که اسرائیل بر سر غزه ریخته است.»

نیویورک‌تایمز به نقل از کارشناسان سلاح نوشت که «تقریباً 10 درصد مهمات معمولاً منفجر نمی‌شوند»، اما در مورد اسرائیل این رقم می‌تواند «تا 15 درصد» هم باشد، زیرا برخی تسلیحات مورد استفاده رژیم متعلق به ده‌ها سال پیش است. با محاسبه سال‌ها بمباران غزه، به‌طور حتم هزاران تن مهمات منفجرنشده می‌تواند در اختیار مقاومت قرار گیرد. به‌عنوان نمونه تنها یک بمب 750 پوندی (340 کیلوگرمی) می‌تواند به صد‌ها موشک یا راکت تبدیل شود. نیویورک‌تایمز به نقل از یکی از مقامات نظامی غربی گفت به‌نظر می‌رسد اکثر مواد منفجره‌ای که حماس در جنگ خود با اسرائیل استفاده می‌کند با مهمات منفجرنشده توسط اسرائیل ساخته شده است.

یکی از نمونه‌ها تله‌ای انفجاری ‌بود که 10 سرباز اسرائیلی را در دسامبر 2024 کشت. در کتاب «واقعیت‌های جهان» که توسط سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) منتشر شده آمده است حماس از طریق «قاچاق یا تولید داخلی» به تسلیحات خود دست می‌یابد و «حمایت نظامی محدودی» از ایران دریافت می‌کند. 

۴- بخش دیگری از تسلیحات موردنیاز حماس از انبار‌های مهمات ارتش اسرائیل تأمین شده است. به‌عبارتی حماس اعضای خود را با مسلسل و تفنگ‌هایی مسلح کرده که در پایگاه‌های ارتش اسرائیل مفقود شده بودند. کارشناسان براساس ویدئو‌های حماس و بقایای کشف‌شده موشک‌ها از سوی رژیم‌صهیونیستی گفته‌اند برخی سلاح‌ها مانند مواد منفجره ضدتانک، کلاهک‌های آرپی‌جی، نارنجک‌های ترموباریک و دستگاه‌های دستساز با تغییر کاربری سلاح‌های اسرائیلی ساخته شده‌اند. 

۵- نویسندگان نیویورک‌تایمز مدعی‌اند عملیات 7 اکتبر، زرادخانه تکه‌تکه‌ای را به نمایش در آورده است که حماس به هم پیوند‌ زده بود. آن‌ها به‌جز پهپاد‌های تهاجمی ساخت ایران به موشک‌انداز‌های ساخت کره‌شمالی اشاره کرده‌اند. روزنامه اسپانیایی El País اما دایره تسلیحاتی را که حماس از آن استفاده کرده بسیار بیشتر از این دو کشور می‌داند. این روزنامه بر پایه تحقیقات اخیر در زمینه سلاح‌های مورد استفاده حماس نوشته «برخی» از این تسلیحات در «چین، روسیه و بلغارستان» ساخته شده‌اند. بااین‌حال مشخص نیست آیا دولت‌های این کشور‌ها به‌طور فعال تسلیحات حماس را تأمین می‌کنند یا از بازار سیاه به‌دست آمده‌اند. 

۶- باورش کمی سخت است، اما بخشی از تسلیحات مقاومت از طریق بریتانیا تأمین شده است. در سال 2019، کماندو‌های قسام صد‌ها مهمات را در دو کشتی نظامی بریتانیا- مربوط به جنگ جهانی اول- کشف کردند که یک‌قرن قبل در سواحل غزه غرق شده بودند. قسام به این کشف خود مفتخر بود که به آن اجازه می‌داد صد‌ها موشک جدید بسازد. 

۷- برای ساخت راکت و موشک نیاز به قطعات فلزی است. اسرائیل واردات انبوه مصالح ساختمانی را محدود کرده است که می‌تواند برای ساخت موشک و سایر تسلیحات استفاده شود، اما هر دور جدید حمله اسرائیل محله‌هایی از آوار برجا می‌گذارد که مقاومت می‌تواند از لوله، بتن و سایر مواد باارزش آنها برای ساخت سلاح استفاده کند. 

۸- بخش دیگری از تسلیحات حماس در کارگاه‌های محلی ساخته می‌شود که عمدتاً در زیر زمینند. در اکتبر 2023، یک منبع ناشناس نزدیک به حماس به رویترز گفت این گروه دارای «آکادمی نظامی» است که در آن «آموزش‌های تخصصی» به نیرو‌ها داده می‌شود. یکی از محققان از Caliber Obscura، (وب‌سایتی درباره تسلیحات در دست گروه‌های غیردولتی در خاورمیانه و شمال آفریقا) شیوه‌ای را که حماس سلاح‌هایش را می‌سازد «تا حدودی یک‌راز» خوانده و گفته «این گروه حداقل توانایی تولید مواد منفجره دستساز IED، راکت، پهپاد‌های انتحاری و راکت‌انداز را دارد.» حماس فناوری ساخت موشک‌های خود را از ایران فراگرفته و درطول سال‌ها با توجه به وضعیتش آن را بهبود بخشیده و برد تسلیحات خود را با دانش موشکی ایران افزایش داده است. اگرچه ایران جزئیاتی در این‌باره اعلام نکرده، سال 1399 سردار امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با اشاره به اینکه توان موشکی در غزه و لبنان، با «حمایت جمهوری اسلامی ایران» صورت گرفته، گفت تهران به «هم‌پیمانان و دوستان» خود در جبهه مقاومت، «به‌جای ماهی یا ماهی‌گیری، ساخت قلاب ماهی» را آموزش داده و آن‌ها الان «توانمندی و فناوری» تولید موشک را دارند. یکی از این تسلیحات، موشک «بدر-3» است. افرایم سنیه، معاون اسبق وزیر جنگ اسرائیل به این موشک اشاره کرده و گفته اگرچه طرح‌های این موشک‌ها ایرانی است، اما تولید آن‌ها کاملاً داخلی و توسط فلسطینیان انجام می‌شود. حماس از موشک بدر-3 در نبرد سیف القدس استفاده کرد. این موشک براساس مدل ایرانی «موشک قاسم» طراحی شده است. دوسال پیش حماس از پهپاد انتحاری خود که با نام «شهاب» تولید می‌شود، رونمایی کرد. گفته می‌شود این پهپاد کپی ابابیل-2 ایران است. 

۹- برای حماس البته خرید برخی چیز‌ها از بازار سیاه و قاچاق به غزه آسان‌تر است. یکی از این مسیر‌ها احتمالاً صحرای سینا است. ارزیابی‌های اطلاعاتی اسرائیل نشان می‌دهد سلاح‌هایی از درگیری‌های لیبی، اریتره و افغانستان در صحرای سینا کشف شده است.

۱۰-  انتشار تصویر لوح تقدیر ابوخالد محمد الضیف، فرمانده کتائب قسام از شهیدحاج ابومحمد (ابراهیم عقیل) در سال ۲۰۲۰ به دلیل «حمایت از مقاومت در فلسطین» به‌طور قطع ناشی از نقش فرمانده کل نیروی رضوان حزب‌الله در تجهیز حماس به تسلیحات پیشرفته بوده است. مقامات اسرائیلی مدعی‌اند عقیل به‌عنوان فرمانده کل نیرو‌های ویژه رضوان، «مسئول عملیات ضدتانک، مواد منفجره و پدافند هوایی حزب‌الله و سایر فعالیت‌ها» بوده است. اگرچه به دلیل مسائل امنیتی تا امروز به چگونگی عملکرد حزب‌الله در چهارچوب استراتژی ایران برای پر کردن دست مقاومت در فلسطین اشاره‌ای نشده، اما با توجه به «نقش حیاتی عقیل در عملیات نظامی حزب‌الله در سوریه» و مسئولیتش در حزب، او نقشی حیاتی در این پروسه داشته است. 

پی‌نوشت
1- عملیات لبه حفاظتی، جنگ نظامی بود که توسط اسرائیل در ۸ ژوئیه ۲۰۱۴ (تیر 1394) در نوار غزه آغاز شد.