اکوسیستم علم و فناوری کشور در سال‌های اخیر شاهد طراحی مدل‌های مختلف و متنوعی از برنامه‌های سیاستی بوده که البته میزان به نتیجه‌رسیدن همه آن‌ها به یک شکل و اندازه نبوده است. تبدیل شدن برنامه‌های موفق به الگو و تقدیر از طراحان این برنامه‌ها هدفی است که کمیته حکمرانی انجمن مدیریت فناوری و نوآوری برای رسیدن به آن «جایزه برنامه سیاستی برتر علم، فناوری و نوآوری» را طراحی کرده است. در این جایزه برنامه‌های منسجم در حوزه علم، پژوهش، اقتصاد دانش‌بنیان، تجاری‌سازی، تأمین مالی، شبکه‌سازی و منابع انسانی که در قالب یک اقدام برای حل کردن یک چالش یا نیاز عملیاتی شدند مورد قضاوت داوران قرار گرفتند. برای معرفی برترین‌ها کمیته علمی جایزه با در نظر گرفتن معیار‌های مختلفی مثل هدفمندی، انسجام، کارایی، اثربخشی، پایش و ارزیابی برنامه‌های دستگاه‌های فعال در حوزه علم و فناوری بررسی کرده و به 20 برنامه منتخب رسیده است.

 

تولید بار اول اقلام فناورانه راهبردی، برنامه ماشین‌سازی، تسهیلات نظام وظیفه، مرکز شتاب‌دهی نوآوری از معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، سامانه نظام ایده‌ها و نیاز‌ها (نان)، بورس صنعت و مشاغل معاونت آموزشی، نمایه‌سازی نشریات کشور و ارتقای مرجعیت علمی ایران، طرح توسعه و ارتقای زیست بوم نوآوری استان‌ها و ایجاد بسته دروس مهارتی – اشتغال‌پذیری در برنامه‌های درسی دانشجویان از شورای عالی عتف و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان برنامه‌های سیاستی منتخب انتخاب شدند. از پارک فناوری پردیس، فن‌بازار ملی و المپیک فناوری، از بنیاد ملی نخبگان طرح شهید احمدی‌روشن، از صندوق نوآوری و شکوفایی بسته کرونا و برنامه رشد و جهش تولید و از بنیاد ملی علم ایران، برنامه حمایت از علوم و فناوری نوظهور در بین برنامه‌های منتخب قرار گرفت. نوآوری در ابزار‌های مالی حوزه نفت و گاز (صندوق پژوهش و فناوری نفت) و برنامه 10 قلم کالای اساسی صنعت نفت از وزارت نفت، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری‌های دفاعی از وزارت دفاع و پیشتیبانی نیرو‌های مسلح و تسهیل رفع تعهد ارزی صادرکنندگان دانش‌بنیان و صنایع پیشرفته و طرح‌های پیشرفت با تمرکز بر هوش مصنوعی 2 طرح منتخب از وزارت صنعت، معدن و تجارت بودند که اطلاعات آن‌ها برای ارزیابی در اختیار داوران قرار گرفته است. درنهایت با نظر 35 نفر از اساتید صاحب‌نظر حوزه سیاست‌گذاری، 5 برنامه برتر از مجموع این 20 برنامه منتخب، تعیین شدند که همزمان با پایان هجدهمین کنفرانس ملی و چهاردهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت فناوری و نوآوری پنجشنبه گذشته در پژوهشگاه نیرو مورد تقدیر قرار گرفتند.

برنامه تولید بار اول کالا‌های فناورانه و در قالب ماده 10 قانون جهش تولید دانش‌بنیان به تصویب مجلس و شورای نگهبان رسیده و آیین‌نامه اجرایی آن توسط دولت ابلاغ شد. دبیرخانه تولید بار اول از سال 98 کار خود را آغاز کرد اما در سال ۱۴۰۱ قانون جهش تولید دانش‌بنیان و دستورالعمل کارگروه تولید بار اول رسماً تصویب شد و امکان اجرای طرح تولید بار اول تا سقف ۵۰۰ برابر معاملات متوسط، درحوزه انرژی و در سایرحوزه‌ها ۲۵۰ برابر اعلام شد. در سال ۱۴۰۲ سقف هر ابلاغیه در حوزه انرژی به ۷۲۵ میلیارد تومان و در حوزه‌های غیرانرژی به 362.5 میلیارد تومان افزایش یافت. تصویب بیش از 140 طرح (80 قرارداد قطعی) با ارزشی بالغ بر 250 میلیون دلار و کاهش 30 تا 60 درصدی هزینه تأمین از داخل در اقلام فناورانه راهبردی بخشی از نتایج این برنامه سیاستی بوده است.

شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی در جلسات ۹۵۴ و ۹۵۹ برای نخستین بار مصوب کرد که در کنار بسته دروس عمومی، پایه، اصلی تخصصی و دروس اختیاری یک بسته جدید تحت عنوان دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری با تمرکز ویژه روی اشتغال دانش‌آموختگان و کسب مهارت شغلی آن‌ها، به دانشجویان ارائه شود. برهمین اساس برای هر رشته تحصیلی بین ۳ تا ۱۵ واحد (دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری) پیش‌بینی شده است. این دروس شامل ۵ عنوان درسی می‌شود؛ درس یک واحدی کاربینی، درس 2 واحدی کارآموزی، درس 8 واحد کارورزی، درس کارآفرینی و درس مهارت‌های نرم شغلی که ارائه آن از امسال در دستورکار دانشگاه‌ها قرار گرفته است.

بسته جهش با هدف تأمین نقدینگی برای افزایش تولید محصولات دانش‌بنیان طراحی شد. در این برنامه شرکت‌های دانش‌بنیان برای تأمین هزینه‌های جاری (سرمایه در گردش)، تولید (از قبیل مواد اولیه، دستمزد، برون‌سپاری و...) و کسری نقدینگی مورد نیاز اجرای قرارداد‌های مرتبط با محصولات/ خدمات دانش‌بنیان خود امکان استفاده از تسهیلات بسته با نرخ مصوب شورای پول و اعتبار داشتند. تسهیلات بسته «جهش» با بازپرداخت حداکثر ۱۲ ماهه تا سقف ۱۰۰ میلیارد تومان از طریق بانک‌های عامل صندوق نوآوری و شکوفایی پرداخت شده و به شرکت‌هایی ارائه می‌شود که شرایط تعیین‌شده در این برنامه ازجمله فروش کل بیشتر از ۵ میلیارد تومان و کمتر از ۵۰۰ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۲، داشتن برنامه عملیاتی مشخص برای رشد تولیدات دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۳ داشته باشند.

رفع تعهد ارزی صادرکنندگان دانش‌بنیان و صنایع پیشرفته نتیجه همکاری مشترک وزارت صمت، معاونت علمی و بانک مرکزی به حساب می‌آید. براساس مصوبه بیست‌ویکمین جلسه کارگروه بازگشت ارز حاصل از واردات و صادرات، شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند برای تسهیل در روند صادرات محصولات خود، اقدام کنند. مطابق این مصوبه میزان تعهد بازگشت ارز صادراتی به شرکت‌‌‌های دانش‌‌بنیان از 100درصد به 80 درصد کاهش و مهلت بازگشت ارز حاصل از صادرات مطابق با نتیجه ارزیابی به 8 ،12 و 15 ماه افزایش یافته است تا شرکت‌ها فرصت بیشتری برای مدیریت درآمد ارزی خود داشته باشند. در این برنامه 163 کد تعرفه دانش‌بنیان و فناوری راهبردی به منظور تسهیل رفع تعهد ارزی صادرکننده از مرداد 1403 شناسایی شد.

صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی صنعت نفت از بهمن‌ماه سال 98 مجوز فعالیت گرفته تا به‌صورت تخصصی تسهیلگر فعالیت دانش‌بنیان‌ها در حوزه نفت و انرژی باشد. این صندوق با نوآوری‌های مختلفی در ابزار‌های مالی نظیر تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان از طریق اوراق گواهی سپرده سرمایه‌گذاری خاص بانکی، استفاده از ابزار برات‌کار الکترونیکی شبکه بانکی برای مدیریت نقدینگی شرکت‌های دانش‌بنیان، اجرای طرح سرمایه‌گذاری توان (ضمانت شرکت‌ها برای اخذ تسهیلات سرمایه‌گذای مبتنی بر اعتبار به عنوان یک ابزار مالی برای شرکت‌های دارای وام مصوب) و ترهین مطالبات قراردادی شرکت‌های تابعه به ارزش 720 میلیارد تومان تلاش کرده تا امکان ظهور و بروز بیشتری برای فعالان اکوسیستم فناوری و نوآوری در حوزه نفت و گاز فراهم کند.