مهدی الیاسی در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
فرهیختگان: مهدی الیاسی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی و دبیر کمیته حکمرانی انجمن مدیریت فناوری و نوآوری ایران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اشاره به سه رسالت این مجموعه گفت: «انجمن مدیریت فناوری و نوآوری در سال‌های اخیر تلاش داشته تا سه رسالت را به‌طور موازی انجام دهد. رسالت اول علمی، آموزشی و توانمندسازی دانشجویان است. یک رسالت، کمک و پشتیبانی حاکمیت است؛ انجمن همیشه رابطه خوبی با وزارت علوم، شورای‌عالی عتف، معاونت علمی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت دفاع و دیگر نهاد‌های حاکمیتی فعال در این حوزه داشته است. بسیاری از مدیران این نهاد‌ها فارغ‌التحصیلان این رشته و از اعضای انجمن هستند. رسالت سوم نیز تعامل با بخش خصوصی و شرکت‌هاست.»
او با بیان اینکه در جریان برگزاری کنفرانس ملی و بین‌المللی مدیریت فناوری و نوآوری، تلاش کرده‌ایم که هر سه محور علمی، صنعتی و سیاست‌گذاری را پوشش دهیم، ادامه داد: «در بخش علمی، مقالات و پژوهش‌های مرتبط ارائه می‌شود. در بخش صنعت، جایزه مدیریت فناوری و نوآوری داریم که در یک روز جداگانه برگزار می‌شود. برنامه کمیته حکمرانی نیز در راستای تعامل انجمن با حاکمیت تعریف می‌شود. کمیته دو برنامه ثابت دارد؛ یکی دوسالانه برگزار می‌شود و دیگری سالانه. یکی از این برنامه‌ها «کارآفرینی سیاستی» است که سال گذشته به چهره‌هایی همچون دکتر صاحب‌کار، دکتر دهبیدی‌پور، مهندس صفاری‌نیا و دکتر نیری اهدا شد. هدف این جایزه تجلیل از افراد تأثیرگذار است.»
الیاسی با اشاره به اهمیت برنامه‌های سیاستی و امکان تکثیر و تبدیل آن‌ها به مدل و الگو تصریح کرد: «در این سال‌ها تعداد زیادی قانون و دستورالعمل نوشته شده اما چیزی که در عمل بر مبنای این مصوبات کار می‌کند، برنامه‌ها هستند. منظورمان از برنامه‌های سیاستی این است که دستگاهی در سطح یک وزارتخانه یا معاونت علمی، یک مسئله را تشخیص می‌دهد و برای حل آن راهکار‌های مختلف را در نظر می‌گیرد و یک مدل خلاقانه بر بستر قوانین موجود و ظرفیت‌های حاکمیتی طراحی و اجرا می‌کند و بازخورد می‌گیرد و آن را اصلاح می‌کند. خوشبختانه، این برنامه‌ها در سال‌های اخیر رشد قابل‌توجهی داشته است و دستگاه‌ها یاد گرفتند به‌جای تفکر کلان برنامه‌محور فکر کنند.»
دبیر کمیته حکمرانی انجمن مدیریت فناوری و نوآوری ایران در تشریح روند شناسایی و داوری برنامه‌های سیاستی حوزه علم‌وفناوری اظهار کرد: «در سال گذشته و امسال، چندین برنامه موفق شناسایی و معرفی شدند. مدل این کار هم کاملاً علمی است. یک کمیته علمی برنامه‌های اجرا شده توسط دستگاه‌ها را بررسی می‌کند که در این دوره 60 برنامه را شامل شد. پس از آن یک لیست محدودتری آماده می‌شود و توسط یک کمیته داوران که امسال با مشارکت 35 نفر تشکیل شد، برنامه‌ها ارزیابی شده و 5 برنامه انتخاب شد. برنامه تولید بار اول از معاونت علمی، برنامه «توسعه مهارت و کارآفرینی» وزارت علوم، برنامه صندوق نفت، برنامه «جهش تولید» صندوق نوآوری، و برنامه‌ای از وزارت صنعت درباره رفع تعهدات ارزی منتخبان امسال بودند. این برنامه‌ها امیدبخشند. در وضعیتی که برخی از مردم چندان امیدوار نیستند مردم و صاحبنظران بدانند الگو‌های موفقی هم هست اما کشور به افزایش تعداد این‌گونه طرح‌ها نیاز دارد. ویژه مورد اهمیت برنامه‌ها این است که روی مسائل جزئی ما متمرکز می‌شوند و موردبه‌مورد آن‌ها را حل می‌کنند.»
الیاسی با بیان اینکه کیفیت سندنویسی و قانون‌گذاری ما جامعیت خوبی دارد و از این حیث تفاوت چندانی با اسناد بین‌المللی نداریم، ادامه داد: «خلأ اجرایی ما به برنامه‌های سیاستی برمی‌گردد. محور‌هایی که در اسناد مهمند باید به موضوعات قابل مدیریت تفکیک شوند. برنامه هفتم تعداد زیادی موضوع دارد که همه آن‌ها را نمی‌شود باهم پیش برد. برنامه‌های سیاستی یک موضوع یا مسئله را هدف می‌گیرند و روی آن متمرکز می‌شوند. وقتی تعداد برنامه‌های سیاستی موفق زیاد می‌شود، راندمان عملکرد آن هم بالا می‌رود. اگر معاونت علمی به نسبت در زیست بوم شناخته شده است، به‌خاطر برنامه‌های آن مثل تولید بار اول و بازگشت نخبگان است.»
او با اشاره به چهارچوب شناسایی یک برنامه سیاستی تشریح کرد: «ابتدا مسئله‌محور نگاه می‌کنیم و بررسی می‌کنیم که چه مسئله‌ای مطرح بوده که دستگاه آن را هدف گرفته و چه ابتکاراتی را به کار برده است. برای برنامه باید یک روش منسجم تعریف شود، به این معنا که گروه مخاطب و خدمات آن به‌وضوح مشخص باشد و در نهایت، اثربخشی و کارایی آن‌ها اندازه‌گیری شود. این برنامه‌ها باید چندین دوره اجرایی را پشت سر گذاشته باشند. برای اینکه یک برنامه به‌عنوان برنامه برتر انتخاب شود، باید حداقل دو تا سه سال به‌صورت مستمر اجرا شده باشد.»
دبیر کمیته حکمرانی انجمن مدیریت فناوری و نوآوری ایران در خصوص نتایج و اهداف انجمن در برگزاری این جایزه توضیح داد: «معرفی تجربیات برتر نخستین هدفی است که به دنبال آنیم. در انجمن هم رشته مدیریت فناوری داریم و هم سیاست‌گذاری و می‌خواهیم محققان و دانشجویان این رشته‌ها بدانند چه تجربیات برتر و موفقی در ایران وجود دارد؛ از آن‌ها درس بگیرند و تجربیات را مشاهده کنند. همچنین دستگاه‌های دولتی نیز از دیدن این تجربیات الگو بگیرند. بیشتر تبادل اطلاعات، اشتراک اطلاعات و الگوسازی مدنظر ماست.»
او در تشریح مسیر پیش‌روی تبدیل برنامه‌های سیاستی موفق به الگو اظهار کرد: «در نظر داریم کتابی منتشر کنیم که هم مدل برنامه‌های سیاستی را توضیح دهد و هم نکات برجسته، مشترکات و ویژگی‌های این 10 برنامه را تشریح کنیم.» الیاسی با اظهار امیدواری نسبت به تکثیر برنامه‌های سیاستی موفق خاطر نشان کرد: «افراد نقشی تعیین‌کننده در موفقیت یا شکست برنامه‌ها دارند و این موضوع قابل حذف نیست. اما اگر افراد بتوانند یک موضوع را به فرهنگ تبدیل کنند، ماندگار خواهد شد. البته برخی برنامه‌ها بسته به تیم یا گروه اجرایی تکثیر می‌شوند و برخی دیگر دچار رکود می‌شوند که این امر طبیعی است با این حال، پررنگ شدن برنامه‌ها و تقدیر از نمونه‌های موفق موجب درک اهمیت آن توسط مقامات بالادستی می‌شود. برنامه در سطح مدیرکل برگزار می‌شود اما وقتی یک جامعه علمی ۳۵ نفره از داوران برجسته که در دانشگاه‌ها سیاست‌گذاری علم‌وفناوری تدریس می‌کنند، به یک برنامه رأی می‌دهند، هم روسای دستگاه‌ها اهمیت آن را متوجه می‌شوند و هم باعث می‌شود تا برنامه دیده شود و درمورد آن پژوهش شود و قالب آن از یک شخص یا مجری خارج شده و به یک مطالبه عمومی و هویت دستگاه تبدیل شود.»
دبیر کمیته حکمرانی انجمن مدیریت فناوری و نوآوری ایران درباره ارزیابی کیفیت برنامه‌های سیاستی مورد بررسی در فرایند داوری جایزه امسال گفت: «برنامه‌های بررسی‌شده همگی اثربخشی لازم را داشته‌اند ولی مسائل کشور به چند برنامه محدود نمی‌شوند. در حوزه علم‌وفناوری کشور باید برنامه‌های متنوع و بلندمدت داشته باشیم. در توسعه کشور انباشت تجربه، یادگیری از تجربه‌ها و استمرار مورد اهمیت است. هیچ تمدنی به‌صورت ناگهانی خلق نشده و همه پیشرفت‌ها از طریق همین ابتکارات مستمر حاصل شده‌اند. خوشبختانه با هدایت بزرگان نظام در حوزه علم‌وفناوری نوعی انسجام و تداوم در کشور بوده است.»
الیاسی استمرار را مهم‌ترین چالش برنامه‌های سیاستی عنوان کرد و افزود: «بسیاری از برنامه‌های سیاستی با وجود کیفیت بالا تداوم ندارند. معمولاً به افراد خاص وابسته‌اند؛ به‌گونه‌ای که با کنار رفتن آن‌ها برنامه‌ها نیز متوقف می‌شوند. چالش دیگر این است که برخی برنامه‌های سیاستی موفق، لزوماً اولویت‌های اصلی کشور در آن دوره زمانی نیستند. برنامه‌های خوبی که منطبق بر چالش اصلی نیستند، ممکن است مسئله‌ای را هم حل کنند که چالش اصلی را حل نمی‌کنند.»
دبیر کمیته حکمرانی انجمن مدیریت فناوری و نوآوری ایران درخصوص مهم‌ترین تغییر یا اتفاق دوره بعدی این جایزه گفت: «امسال تلاش کردیم تا فرایند انتخاب برنامه‌ها داوطلب محور و بر مبنای فراخوان باشد، اما این رویکرد موفقیت کامل نداشت و کمیته علمی همچنان برنامه‌ها را رصد و انتخاب کرد. برای دوره آینده این موضوع را به شکل جدی‌تر دنبال خواهیم کرد. یک شرط اساسی برای موفقیت یک برنامه این است که در جامعه علمی دیده شود. کسی که کار خوبی انجام می‌دهد باید بتواند آن را ترویج کرده و به اشتراک بگذارد. در استان‌ها و شهرستان‌ها نیز ممکن است فعالیت‌های خوبی انجام شود که کمیته علمی از آن بی‌خبر باشد.»
