بگذارید قبل از طرح موضوع گزارش، در همین ابتدا به 16 سال قبل برگردیم، زمانی که در سال 1387 رئیس‌جمهور وقت، پای فیلم‌های ویدئویی را به جشنواره فجر باز کرد.

دوباره به دی‌ماه 1403 برگردیم. روز گذشته انجمن تهیه‌کنندگان سینما موضع‌گیری نسبت به حضور فیلم‌های ویدئویی در این رویداد فرهنگی داشتند. موضع‌گیری‌ای که بیشتر شبیه هشداری به عوامل جشنواره است. آن‌ها گفته‌اند: «شنیده شده که امسال خارج از ضوابط آیین‌نامه، جشنواره فیلم فجر فیلم‌های دارای پروانه ساخت ویدئویی را نیز نمایش می‌دهد. این امر می‌تواند به جایگاه جشنواره و اهمیت فیلم سینمایی لطمه وارد سازد. مقرر شد در صورت بروز چنین خطایی، انجمن موضع‌گیری کند.»

سال ۱۳۸۷ مجید شاه‌حسینی که در آن زمان دبیر بیست و هفتمین دوره جشنواره بود. با نگاه دولت آن زمان، این فیلم‌ها را در جشنواره پذیرفت. در همان سال اول از اجرای این طرح، سیمرغ بهترین فیلم ویدئویی به علیرضا توانا برای «زینب» تعلق گرفت؛ اما در سال بعد هیچ‌کدام از آثار ویدئویی نتوانست داوران را برای اهدای سیمرغ راضی کند و تنها دو دیپلم افتخار برای فیلم «افسانه ۹۸» و «دویدن میان ابرها» به ترتیب به کارگردان و نویسنده فیلم‌نامه پیشکش شد و شاید این موضوع، یعنی کیفیت پایین آثار باعث شد تا حضور فیلم‌های ویدئویی در جشنواره به سال سوم نکشد. به زبانی دیگر، نمایش فیلم‌هایی که پروانه ساخت ویدئویی برای آن‌ها صادر شده، بیشتر از دو سال در جشنواره فیلم فجر دوام نداشت و در همین مدت هم با اعتراض بسیاری از فیلم‌سازان روبه‌رو شد. تا جایی که فعالان حوزه فرهنگ و هنر حذف این آثار را از جشنواره بسیار کارشناسانه و منطقی دانستند.

حضور فیلم‌های ویدئویی در فجر، صدای فیلمسازان را درآورد

سال ۱۳۸۹ فیلم‌های ویدئویی از جشنواره کنار گذاشته شدند و این موضوع واکنش‌های طیف‌های مختلف سینمایی را تا سال‌ها به دنبال داشت. برای مثال در سال ۱۳۹۳ حجت‌الله ایوبی که به مدت سه سال هم رئیس سازمان سینمایی بود به این امر واکنش نشان داد. او گفته بود هنوز نمی‌توان گفت حذف فیلم‌های ویدئویی از جشنواره تصمیم درستی بوده یا خیر. اما کلیت ماجرا را مثبت می‌دانست؛ چون معتقد بود جشنواره فجر باید فرم و استانداردهای یک جشنواره حرفه‌ای را داشته باشد و به همین دلیل نمی‌توان آن را خیلی شلوغ کرد.

یا در جایی دیگر روح‌الله برادری که نامش با تهیه‌کنندگی آثاری چون «زاوالا»، «حمله به اچ ۳» و... گره‌خورده، گفته بود: «حذف این قسمت بسیار کار پسندیده و خوبی بوده است و من کاملاً با آن موافقم. همیشه فیلم‌های ویدئویی جایگاه مخصوص به خود را دارند و با فیلم‌های سینمایی در یک جشنواره به نمایش درنمی‌آیند. جشنواره فیلم فجر همیشه فرمت مخصوص به خود را دارد و نباید با حضور آثار دیگر آن را خدشه‌دار کرد.»

این تهیه‌کننده معتقد است که حضور فیلم‌های ویدئویی در جشنواره از اول تصمیم اشتباهی بوده و قرارگرفتن آن در کنار فیلم‌های سینمایی شرایط ناعادلانه‌ای را ایجاد می‌کند.

سعید سهیلی فیلمساز دیگری بود که به موضوع کنار گذاشته شدن فیلم‌های ویدئویی از جشنواره فجر واکنش نشان داد. به گفته او قراردادن فیلم‌های ویدئویی و سینمایی در کنار هم تأثیر منفی روی فیلم‌های ویدئویی داشت؛ چراکه زمانی که در جشنواره فجر، فیلم‌های سینمایی اکران می‌شود، کسی به سراغ فیلم‌های ویدئویی نمی‌رود.

سهیلی البته معتقد است برگزاری جشنواره‌ای مختص به فیلم‌های ویدئویی ضروری است، به دلیل اینکه این نوع آثار هم از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار است.

دیگر واکنش مربوط به مرتضی شایسته، تهیه‌کننده آثاری چون «هاوایی»، «بی‌صدا حلزون» و... است. او در سال ۱۳۹۰ گفته بود: «حذف بخش ویدئو از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر ابتکار بسیار خوبی بود؛ زیرا فیلم‌های ویدئویی با آثار سینمایی تناسب نداشتند و نمی‌شد در مورد هر دوی آن‌ها در جشنواره فیلم فجر قضاوت کرد.»

جشنواره فیلم فجر را تخصصی نگه دارید

فیلم‌های ویدئویی عموماً به آثاری گفته می‌شود که برای تلویزیون، نمایش خانگی یا پخش آنلاین تولید و عرضه می‌شود. این فیلم‌ها معمولاً بودجه پایین‌تری نسبت به فیلم‌های سینمایی دارند. این تفاوت بودجه درواقع به معنای امکان استفاده از بازیگران مشهورتر، لوکیشن‌های بهتر، جلوه‌های ویژه پیشرفته‌تر، تجهیزات فیلم‌برداری باکیفیت‌تر و تیم‌های تولید بزرگ‌تر در آثار سینمایی است. درواقع این آثار از لحاظ فنی هم قابل‌مقایسه با فیلم‌های سینمایی نیستند و شاید به همین دلیل است که کنار هم قرارگرفتن این آثار، در جشنواره فجر صدای فیلمسازان را درمی‌آورد. البته حضور این آثار در جشنواره چهل و سوم فجر فعلاً در حد گمانه‌زنی است و باید منتظر ماند و دید که برگزارکنندگان این دوره از جشنواره چه تصمیمی خواهند گرفت. اما این موضوع باید در نظر گرفته شود که نمایش آثاری باکیفیت پایین در جشنواره، می‌تواند تخصصی بودن مهم‌ترین رویداد سینمایی ایران را زیر سؤال ببرد.