اردوغان به دنبال چیست؟
سعیده اسدی، خبرنگار: سقوط دولت سوریه در 8 دسامبر و تسلط گروه تروریستی هیئت تحریرالشام بر این کشور که با حمایت و همراهی ترکیه صورت گرفت، سبب تقویت نقش و نفوذ این کشور بر سوریه شده و درنتیجه این تغییر، همان‌طور که ترکیه روند تحولات سوریه را شکل داده است، تحولات سوریه نیز به‌نوبه خود سبب پویایی سیاست داخلی و منطقه‌ای این کشور شده و موقعیت منحصربه‌فردی را برای دولت اردوغان برای تأثیرگذاری بر آینده سوریه ایجاد کرده است. ترکیه با داشتن 822 کیلومتر مرز مشترک با سوریه و میزبانی از حدود 3.6 میلیون پناهنده سوری، درصدد تغییر پارادایم در سیاست‌های خود در سوریه است و در این راستا اولویتهای سیاسی – امنیتی، منطقه‌ای و اقتصادی این کشور متأثر از تحولات سوریه جدید پیگیری خواهد شد.
اولویتهای سیاسی – امنیتی
پیش از سقوط دولت اسد، اولویتهای سیاسی – امنیتی ترکیه معطوف به مبارزه و تضعیف ی.پ.گ (شاخه سوری پ.ک.ک)، حفظ امنیت مرز‌ها، ایجاد منطقه حائل، تسهیل بازگشت پناهندگان سوری و عادی‌سازی روابط با دولت سوریه بود، اما پس از 8 دسامبر و تسلط هیئت تحریرالشام بر این کشور، ترکیه با تجدیدنظر در برخی اولویتهای گفته‌شده، در پی ترسیم چهارچوب استراتژیک جدیدی دررابطه‌با تحولات سوریه برآمد. این اولویت‌ها را چنین می‌توان برشمرد:
- نقش‌آفرینی در تعیین آینده سوریه
ترکیه به دنبال ایفای نقش مهمی در تعیین آینده سیاسی سوریه است. این امر نیازمند مذاکره با سایر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی و یافتن راه‌حلی برای بحران سوریه است. این نقش‌آفرینی اهرم مهمی برای چانه‌زنی منطقه‌ای و همچنین سهولت پیگیری اولویت‌ها و سیاست‌های این کشور در راستای منافع ترکیه ایجاد می‌کند.
- حفظ تمامیت ارضی و جلوگیری از تجزیه سوریه
ترکیه درصدد ایجاد استراتژی جامع در راستای ایجاد ثبات در تمام سوریه است و از زمان سقوط دولت سوریه، مقامات ترکیه به‌طور مستمر تعهد خود را نسبت به حفظ تمامیت ارضی سوریه تکرار کرده‌اند؛ چراکه در حال حاضر تجزیه سوریه می‌تواند تهدیدی جدی برای ترکیه به‌ویژه از جانب کرد‌های این کشور باشد. رویکرد موافق هیئت تحریرالشام در مقابل نیرو‌های دموکراتیک سوریه (SDF) برای خودمختاری در شمال شرقی این کشور، با مخالفت سرسختانه ترکیه روبه‌روست و این کشور تلاش خواهد کرد به‌واسطه ارتش ملی سوریه (SNA)، مانع از تحقق این موضوع شود. یاشار گولر، وزیر دفاع ترکیه نیز دراین‌رابطه تأکید کرد مأموریت اصلی این کشور در سوریه، انهدام چیزی است که او سازمان تروریستی PKK/YPG خواند.
- مبارزه با تروریسم
ترکیه نگران تهدیدهای تروریستی از سوی گروههای مختلف در سوریه- به‌ویژه نیرو‌های کرد- است، همچنین به دنبال مقابله و مبارزه با این تهدیدهاست تا از این طریق دستاورد‌های گروههای تروریستی را که در شمال شرق سوریه حضور دارند و درنتیجه خلأ قدرت ایجادشده در بحران سوریه، قدرتمندتر شده‌اند، تضعیف کند. اولویت ترکیه اکنون برهم‌زدن تعادل و امنیت این گروه‌هاست که در سوریه پسا اسد در حال ایفای بازیگری فعال‌تری‌اند.
- بازگشت آوارگان سوری
ترکیه میزبان حدود چهار میلیون پناهنده و آواره سوری است و رویکرد این کشور پیش‌وپس از 8 دسامبر، بازگشت امن و داوطلبانه آن‌ها به کشورشان است. با توجه به همسویی رهبران جدید سوریه و دولت ترکیه، اولویت این کشور بیش از پیش مبتنی‌بر ایجاد شرایط مناسب و زمینه‌های لازم برای بازگشت این افراد به کشور خودشان است.
- حفظ امنیت مرز‌ها
رویکرد دیگر ترکیه، اولویت‌دادن به ثبات مرز‌هاست. این امر نیازمند ایجاد یک منطقه امن در مرز‌های سوریه و جلوگیری از نفوذ گروههای تروریستی به خاک ترکیه است. همچنین یک مرز امن تهدیدهای امنیتی را به حداقل می‌رساند و به مردم اجازه می‌دهد آزادانه و ایمن به کشور خود بازگردند.
اولویت منطقه‌ای
سقوط دولت اسد، کاهش نفوذ روسیه و ایران در این کشور و نقش مهم ترکیه در حمایت و تجهیز گروههای مسلح شورشی هیئت تحریرالشام، منجر به بازتعریف روابط منطقه‌ای ترکیه شده و این کشور فرصتی تاریخی برای افزایش وزن منطقه‌ای و پیشبرد منافع ژئواستراتژیک خود به دست آورده است. در چنین شرایطی آنکارا با به‌دست‌آوردن یک مزیت استراتژیک منطقه‌ای و تقویت محور ترکی – عربی، ضمن افزایش قدرت منطقه‌ای، اولویت را کسب برتری در مقابل رقبای منطقه‌ای قرار داده و بر تثبیت موقعیتش متمرکز شده تا از این طریق، ضمن کسب حمایت و همکاری کشور‌های عربی، دیپلماسی منطقه‌ای و بین‌المللی خود را دررابطه‌با تحولات سوریه پیگیری کند. همچنین در آخرین نشست خبری هفتگی وزارت دفاع ترکیه در سال جاری، زکی آکتورک، سخنگوی این وزارتخانه گفت: «همکاری دوجانبه با سوریه از نظر ثبات ملی و منطقه‌ای اولویت ترکیه است.» این نکته را باید در نظر داشت که ثبات در منطقه برای منافع ترکیه ضروری است و این کشور از این طریق می‌تواند در راستای منافع خود به اتحاد‌های دیپلماتیک و استراتژیکی در منطقه دست یابد.
اولویتهای اقتصادی
ترکیه به دنبال احیای اقتصاد سوریه و بهره‌مندی از فرصت‌های اقتصادی در این کشور است، در این راستا اولویتهای اقتصادی این کشور در سوریه پسا اسد را چنین می‌توان برشمرد:
- بازسازی زیرساخت‌ها
ترکیه قادر به ایفای نقش مهمی در بازسازی اقتصادی سوریه است؛ این کشور درنتیجه آوارگی نیمی از جمعیت، آسیب‌دیدن حدود 20 درصد ساختمان‌های مسکونی و سقوط ارزش لیره، نیازمند استراتژی جامع بازسازی است که با توجه به حضور سوریه جدید در حوزه نفوذ ترکیه، این کشور در بازسازی زیرساخت‌های سوریه می‌تواند نقش مهمی ایفا کند. این امر نه‌تنها به احیای اقتصاد سوریه کمک می‌کند، بلکه فرصت‌های اقتصادی برای شرکت‌های ترکیه‌ای نیز ایجاد می‌کند.
- سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصاد
ترکیه به دنبال سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصاد سوریه، ازجمله کشاورزی، صنعت، گردشگری و انرژی است. این سرمایه‌گذاری‌ها به ایجاد فرصت‌های شغلی و افزایش تولید ناخالص داخلی سوریه کمک می‌کنند، همچنین سوریه به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی می‌تواند بخشی از کریدور ترانزیتی شرق به غرب از طریق عراق و اردن به ترکیه و سپس به اروپا باشد. علاوه بر این در حوزه انرژی این فرصت برای ترکیه فراهم شده نقشش را در خصوص ترانزیت گاز طبیعی در منطقه و مدیترانه افزایش دهد. اندیشکده انگلیسی چتهم هاوس در تعیین اولویتهای اقتصادی ترکیه در سوریه جدید نوشت: «اولویت‌دادن به انرژی پایدار بر شبکه‌های گاز عادی بهترین روشی است که ترکیه می‌تواند از طریق آن مزیت استراتژیک موقت خود را به نفوذ منطقه‌ای پایدار تبدیل کند.»
- تجارت و صادرات
واردات ترکیه از سوریه در سال 2023 معادل 363.5 میلیون دلار و صادرات آن به این کشور حدود دومیلیارد دلار بوده است، ترکیه به دنبال افزایش تجارت و صادرات خود به سوریه است. این امر به تقویت اقتصاد ترکیه و ایجاد فرصت‌های اقتصادی برای شرکت‌های ترکیه‌ای کمک می‌کند. بازگشایی مرز‌ها و تسهیل تجارت، از اولویتهای اصلی ترکیه خواهد بود.
- امنیت سرمایه‌گذاری
ترکیه برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در سوریه، نیاز به ایجاد یک محیط امن و پایدار دارد و این امر نیازمند ایجاد ثبات در فضای سیاسی - اقتصادی سوریه است. علاوه بر این چشم‌انداز ایجاد یک منطقه آزاد تجاری جدید در ادلب، سبب خواهد شد به سرمایه‌گذاران خارجی و ترکیه‌ای این فرصت داده شود تا شرکت‌هایی با سرمایه صددرصدی در برخی مناطق صنعتی سازمان‌یافته ایجاد کنند.
درمجموع، ترکیه در سوریه پسا اسد، اولویتهای سیاسی – امنیتی، منطقه‌ای و اقتصادی متعددی دارد؛ دستیابی به این اولویت‌ها، نیازمند همکاری با سایر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی و یافتن راه‌حلی برای بحران سوریه است. عدم تحقق این اولویت‌ها می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر در منطقه و تهدید امنیت ملی ترکیه منجر شود، ترکیه تلاش خواهد کرد از طریق دیپلماسی چندجانبه با کشور‌های فرامنطقه‌ای و سازمان‌های بین‌المللی، همکاری با کشور‌های عربی ذی‌نفع در سوریه، تقویت نقش منطقه‌ای، تضعیف رقبای منطقه‌ای و اقدامات امنیتی از منافع خود در سوریه محافظت کند تا از این طریق بتواند به اهداف و اولویتهای خود دست یابد.
مطالب پیشنهادی
