یک منبع آگاه در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
زهرا طیبی«ایران با نظارت‌های سختگیرانه آژانس در سایت هسته‌ای فردو، موافقت کرده است.» این خبری بود که رویترز و برخی از رسانه‌های خارجی از گزارش محرمانه آژانس منتشر کردند و خبر از یک توافق میان ایران و آژانس در خصوص نظارت‌ها دادند.
این گزارش درحالی منتشر می‌شود که برمبنای کسب اطلاع «فرهیختگان» افزایش نظارت‌ها یک روال عادی پادمانی است که به طور طبیعی زمانی که فعالیت‌ها افزایش پیدا می‌کند، تعداد بازرسی‌ها هم بیشتر می‌شود. اما آنچه در رسانه‌ها به نقل از گزارش آژانس منتشر شده این شائبه را تقویت کرد که ایران توافقی با آژانس منعقد کرده و این اقدام در چهارچوب تحقق یکی از شروط آژانس، مبنی بر افزایش نظارت‌ها بر فعالیت هسته‌ای ایران صورت گرفته است.
اما بررسی ادعا‌ها در رسانه‌ها نشان می‌دهد، آژانس بار دیگر بر مدار سیاسی‌کاری حرکت کرده و یک اقدام در چهارچوب قوانین پادمان را به عنوان دستاورد خود جا‌زده است.
موافقت ایران با نظارت‌های سختگیرانه در فردو؟
رویترز روز پنجشنبه ادعا کرد در گزارش محرمانه آژانس که در اختیار خبرنگار این رسانه قرار گرفته است، «ایران با نظارت شدیدتر توسط ناظر هسته‌ای سازمان ملل، در سایت فردو موافقت کرده است.» همچنین در ادامه نیز به این موضوع اشاره شد که این موافقت بعد از آن صورت گرفته که «ایران درجه غنی‌سازی را به میزان قابل توجهی افزایش داده تا به تولید سلاح هسته‌ای نزدیک شود.»
آژانس در گزارش خود به این موضوع اشاره کرد که «ایران با درخواست آژانس ffep برای افزایش دفعات و شدت اجرای اقدامات پادمانی موافقت کرده است.» علاوه براین، خبرنگار وال استریت ژورنال(لارنس نورمن) نیز مدعی شد اقداماتی که ایران با آن موافقت کرده «شامل افزایش بازرسی‌های بیشتر از سایت فردو و حضور چند بازرس بیشتر است.» این خبرنگار در ادامه هم گفت «تدابیر نظارتی بیشتر هم لحاظ شده است.»
رسانه انگلیسی میدل‌ایست‌مانیتور هم مدعی شد «ایران با افزایش فرکانس و شدت نظارت‌ها در تأسیسات فردو موافقت کرده است. این اقدام شامل تدابیر نظارتی قوی‌تر است که بر فعالیت‌های غنی‌سازی نظارت بیشتری خواهد داشت.» میدل‌ایست در ادامه گزارش خود نیز مدعی شد ایران، فرایند غنی‌سازی اورانیوم در سطح 20 درصد را برای سرعت بخشیدن به تولید در سطح 60 درصد تغییر داده است.
عقب‌نشینی ایران بعد از افزایش فعالیت‌های هسته‌ای؟
بعد از تصویب بیانیه تروئیکا علیه ایران در شورای امنیت، ایران اعلام کرد فعالیت هسته‌ای خود را افزایش می‌دهد، ازجمله این اقدامات که سخنگوی سازمان انرژی اتمی هم به آن اشاره کرد، راه‌اندازی مجموعه‌ای از سانتریفیوژ‌های جدید و پیشرفته و فعال شدن هزاران ماشین جدید سانتریفیوژ، طی 4 تا6 ماه است. علاوه بر این گفته می‌شد، تجهیز بال B فردو نیز ازجمله اقداماتی است که ایران بعد از تصویب این قطعنامه انجام خواهد داد.
پس از اقدامات ایران، تروئیکا روز دوشنبه(20آذرماه) در بیانیه‌ای، «افزایش چشمگیر سرعت تولید اورانیوم غنی‌شده تا خلوص ۶۰ درصد در تأسیسات فردو» را محکوم کرد و از ایران خواست «این اقدامات را به حالت قبل بازگرداند و فوراً گسترش تنش‌های هسته‌ای را متوقف کند.»
حالا انتشار گزارش توافق جدید ایران و آژانس این شائبه را تقویت کرد که ایران بعد از افزایش فعالیت‌های هسته‌ای حاضر به پذیرش افزایش نظارت‌ها شده است. انتشار خبر به نتیجه رسیدن این توافق، فضای انتقادی در داخل کشور به وجود آورد که «تشدید نظارت‌ها» بعد از قطعنامه تند تروئیکا علیه ایران، پالس ضعف به اروپایی‌ها و امتیازدهی از جانب ایران به شمار می‌رود. در کنار این موارد هفته گذشته نیز آژانس به این موضوع اشاره کرد که در «صورت نیاز در مورد اقدامات سخت‌تر پادمانی، در دوسایت هسته‌ای ایران ازجمله فردو که در حال غنی‌سازی در بالاترین سطحند، بحث خواهند کرد.»
ایران تنها با افزایش «تعداد بازرسی‌ها» موافقت کرده است
کسب اطلاع «فرهیختگان» از منابع آگاه اما این گزاره را اثبات می‌کند که آنچه در رسانه‌های خارجی در خصوص توافق جدید ایران و آژانس مبنی بر افزایش و تشدید نظارت‌ها منتشر شده، اغراق‌آمیز است و «افزایش نظارت‌ها یک روال عادی پادمانی است.» این منبع آگاه در خصوص افزایش این نظارت‌ها اشاره کرد «زمانی که فعالیت‌ها افزایش پیدا می‌کند، به طور طبیعی فرکانس بازرسی‌ها افزایش پیدا می‌کند و عکس این موضوع هم وجود دارد و زمانی که فعالیت‌ها کاهش پیدا می‌کند، تعداد بازرسی‌ها کاهش پیدا می‌کند.»
این اقدامات در چهارچوب قوانین پادمان صورت می‌گیرد و افزایش تولید هسته‌ای ایران به خصوص تولید 60 درصد چندبرابر شده، بازرسی‌ها افزایش پیدا کرده و آنچه میان ایران و آژانس منعقد شده است، در چهارچوب توافق نبوده است. این منبع آگاه در ادامه هم به این موضوع اشاره کرد که در تعاملات میان ایران و آژانس مشخصاً «هر دوماه یک بار و برای هرمؤسسه ترتیبات پادمانی با آژانس تعریف می‌شود.» برای مثال اگر فعالیت‌ها در سایت اصفهان کاهش و در نطنز افزایش پیدا کند، متقابلاً «تعداد بازرسی‌ها» کاهش و افزایش پیدا می‌کند و «این روال عادی است که چندین سال است میان ایران و آژانس جریان دارد.»
از آنجا که هزاران ماشین جدید فعالیت خود را آغاز کردند و از آن طرف هم میزان غنی‌سازی 60 درصد در حال تولید است، «به طور طبیعی تفاهم شده که تعداد بازرسی‌ها افزایش پیدا کند.» این جلسات به طور معمول هر دوماه یک بار میان ایران و آژانس برگزار می‌شود و عموماً نیز اخبار آن رسانه‌ای نمی‌شود. نکته مهم دیگر این است که افزایش نظارت‌ها در سایت هسته‌ای فردو، صرفاً شامل افزایش «تعداد بازرسی‌ها» می‌شود و «نه دوربین و نه بازرسی اضافه شده.» این منبع آگاه در خصوص جزئیات بازرسی‌ها گفت: «برای مثال اگر سه بار امکان بازرسی وجود دارد، تعداد آن به چهار بار افزایش پیدا می‌کند، تعداد آن محدود است و هرزمان و هرساعت امکان بازرسی وجود ندارد.»
متن کامل گزارش زهرا طیبی، خبرنگار گروه نقد روز را در روزنامه فرهیختگان بخوانید
مطالب پیشنهادی
