محمد دشتی، کارشناس خاورمیانه در گفت‌وگو با «فرهیختگان»
فرهیختگان: شرایط فعلی سوریه با سوریه در 2011 متفاوت است. همین امر هم رفتار ایران در مورد مواجهه با سوریه را تحت‌تأثیر قرار میدهد. موضوعی که محمد دشتی، کارشناس خاورمیانه در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به آن اشاره کرد و مؤلفه‌های مؤثر در رفتار ایران در سوریه را برشمرد و گفت: ورود ایران به فضای سوریه به مولفه‌های متعددی وابسته است. لازم است برای تحلیل مدل کنش ایران در فضای سوریه، چند پارامتر را مدنظر دهیم؛ نکته اول اینکه رفتار دولت سوریه با ما چه خواهد بود؟ بعد از فروکش کردن جریان داعش در سوریه و از بین بردن گروه تکفیری، رفتار سوریه با ایران متفاوت شد و چه‌بسا یکی از پارامترهای ایران برای ورود به سوریه این بود که سوریه پیش از ورود ایران تکلیف این مسائل را روشن کند که قصد دارد چقدر با ایران همکاری داشته باشد و آیا به ایران دسترسی میدهد؟
وی افزود: پارامتر دیگری که در این موقعیت مؤثر است، اتفاقات فلسطین است. تفاوت این دوره با دوره قبل این است که اسرائیل در این دوره در جنگ حضور دارد، منطقه در شرایط جنگی قرار دارد، فلسطین به‌عنوان نوک پیکان مقاومت در این جنگ حضور دارد و اساساً سوریه به‌خاطر فلسطین، تا این حد مهم شده است. این موضوع در تصمیماتی که در سوریه گرفته خواهد شد، مؤثر خواهد بود. بعد دیگر، فضای اجتماعی کشور ایران است. بدنه اجتماعی و مطالبه‌گری اجتماعی در کنش و واکنش ایران تأثیرگذار است. سؤال این بود که بعد از اینکه در سوریه تروریست‌ها را به جان دولت انداختند، فعالیت و برنامه آنها برای ایران چه خواهد بود؟ لذا در تصمیمی که از جانب ایران گرفته خواهد شد، این پارامتر مؤثر خواهد بود.
عملیات وعده صادق 3 برتحولات سوریه تأثیرگذار است
دشتی به این موضوع اشاره کرد که مواجهه با سوریه را باید از دو بعد مورد توجه قرار داد و گفت: «اگر از دو بعد به ماجرا نگاه کنیم، یعنی یک بعد جنگی که در فلسطین و اسرائیل رخ میدهد و از آن طرف آنچه در سوریه اتفاق می‌افتد می‌شود گفت ایران ناظر به اسرائیل، هنوز یک چک طلب دارد، عملیات وعده صادق3 را در برنامه داریم که قرار است انجام شود و گفتیم که در انجام آن نه تعجیل می‌کنیم نه تعلل، پس هنوز این حق را برای خودمان محفوظ می‌دانیم، لذا هرآنچه اتفاق بیفتد، قطعاً بر سوریه تأثیرگذارخواهد بود.
وی تصریح کرد: چه انجام شود، چه انجام نشود و حتی زمان انجام آن اتفاق نظامی خواهد بود که در سوریه تأثیر خواهد گذاشت؛ چراکه در این دوره تکفیری‌ها با اسرائیل، کاملاً رو پیش می‌روند و برنامه‌ها در پس‌پرده نیست. لذا عملیات احتمالی ایران در تحولات سوریه تأثیرگذار خواهد بود. درخصوص رفتار ایران در مورد سوریه، پارامترهای مختلفی مطرح است. برمبنای مصاحبه آقای عراقچی باید در خواست سوریه از ایران و اینکه سوریه از ایران چه می‌خواهد را رسماً اعلام کند و بگوید از ایران، چه اقدام، حرکت و مهماتی را می‌خواهد و آن زمان است که ایران تصمیم می‌گیرد تا چه حد و سطحی به فضای سوریه ورود کند.»
آنچه نیاز داریم تبیین واقعیت موجود است
در نگاه به رفتار و مواضعی که کشور عراق داشت، به نظر می‌رسد رفتار آنها صرفاً حمایت دیپلماتیک است، دشتی تشریحی نیز از فضای ایران ارائه کرد و گفت: «اتفاقاتی که در سوریه می‌افتد، دوباره فضای اینکه ما نمی‌خواهیم در سوریه بجنگیم را ایجاد کرده اما بدنه مردم، تجربه داعش را برای خود تکرار می‌کنند که ممکن است این اتفاقات برای ما هم بیفتد. لذا شعار ما نمی‌خواهیم وارد جنگ شویم، در بدنه اجتماعی عراق کمرنگ‌تر شده است، اما آدم‌های مختلف از جریانات مختلف، مثل مقتدی‌صدر و حنان الفتلاوی در پارلمان عراق، مجدد این صحبت‌ها را مطرح کردند و الفتلاوی گفت ما نمی‌خواهیم جوانانمان را پیش پای اسد ذبح کنیم اما چیزی که الان در عراق و در پله بعدی در ایران نیاز داریم، تبیین فضای موجود است.
وی افزود: اینکه مشخص کنیم الان چه اتفاقاتی درحال وقوع است، باید توجه داشت که نمی‌توان جنگ را با این استدلال که ما مرزها را محکم کردیم و اجازه نمی‌دهیم، شورشی‌ها و مسلحان وارد عراق شوند، مهار کرد؛ چراکه جنگ بدنه اجتماعی عموماً اهل سنت را با خود همراه کرده و ممکن است این فضا وارد عراق نیز شود. به‌خصوص که در فضای جنگ‌های فعلی، این گروه‌ها صرفا با نگاه ایدئولوژیک جلو می‌آیند و با هماهنگی اسرائیل پیش می‌روند و سناریویی که اسرائیل در سوریه داشت با نیروهایی نیابتی درحال اجراست. چه‌بسا که پله بعدی عراق باشد.»
تحریرالشام طالبان نیست
با توجه به ری‌برندی که گروه تحریرالشام داشته، این سؤال وجود دارد که آیا فضای سوریه با تحریرالشام مثل طالبان افغانستان خواهد بود؟ موضوعی که دشتی به آن اشاره کرد و گفت: «به نظر نمی‌رسد تعاملی که با اینها شد تعاملی باشد که با طالبان اتفاق افتاد. به‌هرصورت طالبان ری‌برند شده، طالبانی بود که ایران در جریان برخی عوامل و اتفاقات آن قرار داشت و می‌دانست که چه می‌کند و فضای طالبان را به‌طور کامل شناخته بود، اما فضای سوریه اینطور نیست. این گروه‌ها که پیش از این پرچم اسلامگرایی بلند کرده بودند، حالا به‌ظاهر پرچم ملی‌گرایی بلند کردند. لذا ری‌برند آنها با آنچه در طالبان اتفاق افتاده، یکسان نیست و برنامه‌ای که برای طالبان داشتند در سوریه پیاده نخواهد شد، مگر اینکه در این روزها، اتفاقی بیفتد و ورق را برگرداند.»
مطالب پیشنهادی
