ابوالفضل مظاهریگفتوگوی ویژه خبری رسانه ملی به مناسبت روز دانشجو میزبان حسین سیمایی‌صراف، وزیر علوم بود. اگرچه در این گفت‌وگو موضوعات مختلفی در مورد آموزش عالی مطرح شد اما نه سوالات مجری و نه پاسخ‌های وزیر جز در یکی دو مورد آنچنان که انتظار می‌رفت از دل مسائل مهم و مطالبات اصلی فضای دانشگاه برنیامده بود. در نگاهی گذرا به فضای امروز آموزش عالی می‌توان 10 دغدغه، چالش و مطالبه مهم دانشجویی را این‌گونه برشمرد:
1. مسئله اشتغال بی‌تردید دغدغه جدی اغلب دانشجویان امروز دانشگاه‌هاست. آخرین گزارش موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی نشان می‌دهد 38 درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های دولتی به بازار کار رسیده‌اند. میانگین 5 سال اخیر این وضعیت هم در حدود 40 درصد و این عدد در دانشگاه ملی مهارت کمتر از 30 درصد بوده است.
2. آمار سال تحصیلی 1401-1400 می‌گوید 180 هزار دانشجوی ارشد به دانشگاه‌ها وارد شدند و جمعیت این مقطع در این سال تحصیلی حدود 580 هزار نفر بوده است. بدون در نظر گرفتن وجه دیگر تحصیلات تکمیلی یعنی دانشجویان دکتری، این آمار به معنای سالیانه بیش از 150 هزار پژوهش دانشجویی است که برمبنای آمار وزارت علوم کمتر از 5 درصد آنها تقاضامحورند و مبتنی‌بر یک نیاز به نگارش درآمدند.
3. پتانسیل بیش از یکصد هزار دانشجوی دکتری در کشور می‌تواند در تحقیق و توسعه و رشد علمی کشور که در «قالب خیزش علمی» مورد مطالبه رهبر انقلاب هم قرار گرفته، به کار رود اما موانع خود‌ساخته یا عدم ایجاد ظرفیت‌های لازم برای استفاده از خروجی‌های توانمند در پسادکتری این ظرفیت را فعال نکرده است.
4. گزارش تفریغ بودجه سال قبل نشان می‌دهد جز تعداد انگشت‌شمار، اغلب دانشگاه‌ها نسبت به گسترش خوابگاه‌های دانشجویان متاهل کم‌کاری داشتند. دغدغه رشد جمعیت با میزگرد، بخشنامه و کم‌توجهی روسای دانشگاه‌ها حل نمی‌شود.
5. قانون بودجه 1402، 5 درصد از بودجه دانشگاه‌ها را به حوزه فرهنگی اختصاص داده بود با این وجود بعید است از جمع فعالان دانشجویی در هر گروه و مجموعه‌ای اعم از نشریاتی، علمی، فرهنگی یا حتی سیاسی و فارغ از ابعاد دانشگاهش سوال کنید و گلایه از کمبود منابع مالی در حمایت از فعالیت‌های فرهنگی دریافت نکنید. آن‌گونه که به نظر می‌رسد اعتبار لازم به دست دانشجویان نرسیده است.
6. وضعیت آسیب‌های اجتماعی براساس آمار سازمان امور دانشجویان در شرایط خوبی نیست و این مسئله در چند سال اخیر هم روند رو به رشدی داشته است. دانشگاه به‌عنوان محل زیست دانشجو بستر مهمی برای بهبود وضعیت و اصلاح دانشجو به شمار می‌رود، با این حال کدام ایده، طرح یا برنامه جدی در وزارت علوم به شکل موثری توانسته این روند را معکوس کند یا برای آن برنامه‌ریزی شده است؟
7. امکانات آموزشی قدیمی دانشگاه کمتر فرصت استفاده از فناوری‌های روز در جریان آموزش دانشجویان را فراهم کرده و همین امر کیفیت ارائه آموزش را در فضای دانشگاه با چالش مواجه کرده است. از یک طرف فراهم کردن امکان بهره‌برداری و از سوی دیگر سوق دادن اساتید به این سمت دو وظیفه مهم وزارت علوم در این زمینه محسوب می‌شود.
8. وضعیت ارائه آموزش‌های مهارتی در دانشگاه‌ها و استفاده از فرصت‌های کمک‌کننده به جریان اصلی آموزش مثل بازدید از صنایع یا آموزش در دل صنعت هم با وجود تحرکات محدودی هنوز به شکل مطلوب در‌نیامده است. بسیاری از فعالان صنعت هم از نبود مهارت‌های لازم در فارغ‌التحصیلان گلایه دارند و خروجی دانشگاه را متناسب با نیازهای خودشان نمی‌دانند. این فاصله چگونه تکمیل خواهد شد؟
9. محتوای کتاب‌های درسی هنوز هم از جریان تحولات علمی که سرعت بالایی گرفته عقب است. تغییر آرایش مورد انتظار و متناسب با اقتضائات جدید علم و فناوری هنوز هم در کف دانشگاه‌ها دیده نمی‌شود. بیم آن می‌رود که فارغ‌التحصیلان آینده دانشگاه از اهمیت هوش مصنوعی آگاه باشند اما توانایی استفاده از آن را نداشته باشند.
10. امکانات بسیاری از دانشگاه‌های قدیمی اوضاع و شرایط مناسبی ندارد. نه‌تنها خوابگاه‌های دانشجویی بلکه برخی از ساختمان‌های آموزشی و اماکن پرتردد دانشجویان هم در همین زمره قرار می‌گیرند. ساختمان‌های قدیمی هم امکانات مورد نیاز دانشجویان را ندارند و هم بهره‌وری انرژی دانشگاه را با چالش مواجه می‌کنند.
مطالب پیشنهادی
