روز ۲۸ آبان ماه، مستند صبح جمعه که به بررسی افزایش قیمت بنزین در ادوار مختلف همچنین وقایع آبان ۹۸ میپردازد، در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران رونمایی شد. در این مستند سعی شده است ریشههای دلایل ۱۷ باره تعدیل و افزایش قیمت بنزین در سال های پس از انقلاب و سیاستهای مختلف نگاهی انداخته شود.
سیاستگذاری بنزینی هرچه فکر شده تر و تطبیقپذیرتر با فضای جامعه باشد نتیجه بهتری هم در پی خواهد داشت و هرچه ناگهانیتر و بدون برنامهریزیتر فاجعهبارتر خواهد شد. به گفته سازندگان مستند از سیاستهای تثبیتی و کنترل قیمت تا سیاستهای رهاسازی و شوک درمانی راه حلهای بسیاری وجود دارد فقط نیاز به درایت و عدم تصمیات صبح جمعهای دارد. در پایان این مستند میزگردی با حضورمرتضی زمانیان، حسین درودیان و سید حامد توانگر برگزار شد که نظرات هرکدام راجع به بنزین شنیدنی بود.
حسین درودیان در این نشست اظهار کرد: ما در وضعیتی بین دو سر قیمت گذاری دستوری و بازار آزاد رقابتی قرار گرفتهایم که رفتن به سمت بازار آزاد با انقلابی همراه است که تا خصوصی سازی استخراج نفت نیز پیش میرود و ما از چنین زیر ساختی برخوردار نمیباشیم. قیمت گذاری دستوری برای کالاها و خدمات کلیدی مثل ارز و انرژی میباشد. در شرایط تورم اگر قیمتهای دستوری تغییر نکند، در دراز مدت قیمتها بیمعنا شده و با قیمت واقعی شکاف ایجاد میشود که این منجر به کسری بودجه، افزایش تورم و ... میشود و کماکان در دور تورمی قرار خواهیم داشت.
وی افزود: به دلیل فضای سیاسی و اجتماعی جامعه سیاست گذار جرات اتخاذ سیاستهای اصلاحاتی را ندارد. برای حفظ وضعیت موجود و جلوگیری از شوک قیمتی، قیمت بنزین باید متناسب با افزایش نسبی سایر کالاها افزایش یابد.
در ادامه مرتضی زمانیان تصریح کرد: دلایل مطرح بر قیمت گذاری دستوری بنزین موضوعیت ندارند. مهمترین دلیل طرفداران قیمت گذاری دستوری این است که انحصار در دست دولت میباشد درحالی که انحصار باید طبیعی باشد و نه قانونی. اساسا مشکل ما به این بازمیگردد که ما به سمت قیمت گذاری دستوری رفتهایم و مجبور به تثبیت شدهایم. در کشور ما تنظیمگری با قیمت گذاری دستوری یکی گرفته میشود که این غلط است.
وی خاطر نشان کرد: راه حل، اصلاح تدریجی قیمت با سپردن آن به بازار آزاد میباشد. این یک مساله نهادی است. بعد اجتماعی این مساله بسیار مهم است. وضعیت اجتماعی سیاسی ما به سمتی رفته است که دولت نمیتواند راجع به موضوع بنزین با جامعهاش صحبت کند. حساسیت مردم نسبت به افزایش دهنده قیمتی یعنی دولت میباشد و نه خود قیمت بنزین. اکثریت متوجه این موضوع هستند که قیمت کنونی بنزین غیر واقعی و بیمعناست. اصلاح قیمت بنزین باید تدریجی باشد تا منجر به شوک و حساسیت نگردد
سید حامد توانگر نیز گفت: ابتدا لازم است درباره مستند به نکتهای اشاره شود. اولا در مورد طرح بنزین مرزی؛ بنزین مرزی معادل قاچاق نیست. کل ابعاد طرح بنزین مرزی که عمدتا در سیستان و بلوچستان انجام میشود، حدود یک میلیون لیتر در روز است. بیش از هشتاد و پنج درصد تا نود درصد آن هم گازوئیل است و بنزین نیست. عددها هم بطور رسمی در صورت مالیهای شرکت پخش منعکس میشود. حتی اعداد سال ۱۴۰۲ هم منتشر شده است.
وی افزود: جایی دیگر اشاره به برنامه چهارم توسعه شده بود؛ اینکه در برنامه چهارم توسعه قرار بر این بوده که قیمت بنزین، به قیمت فوب برسد. هیچ جای برنامه چهارم توسعه اسم "رسیدن به قیمت فوب" نبوده. قرار بود که قیمتگذاری بر مبنای فوب باشد. یعنی اگر قیمتهای خارجی عوض شود، قیمتهای داخلی هم تغییر کند.
گفتنی است؛ در این مستند با افراد سرشناسی همچون غلامعلی حداد عادل، حسن سبحانی هم گفتوگو شده است. مستند صبح جمعه به کارگردانی امیر محمد باقریانی و تهیه کنندگی امیر کمالی الموتی محصول حوزه هنری قزوین می باشد که در مراحل اکران های دانشجویی قرار دارد.