بعد از تصویب قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام این مطالبه شکل گرفته است تا ایران تهدید خود مبنی بر پاسخ قاطع به این رویکرد خصمانه را بروز دهد. رویکردی که علی‌رغم گزارش نسبتاً مثبت مدیرکل آژانس توسط تروئیکای اروپایی و آمریکا پیش برده شد. روز گذشته محمدباقر قالیباف در مورد نوع واکنش ایران به راه‌اندازی سانتریفیوژ‌های پیشرفته اشاره کرد و تلویحاً تهدید علیه آژانس را نیز این‌گونه مطرح کرد: «ادامه این قبیل تصمیمات سیاسی و غیرسازنده باعث می‌شود کشور‌ها برای حفظ امنیت ملی خود، به‌سمت اقدامات خارج از پروتکل‌های آژانس سوق پیدا کنند.»

در بعد سیاسی همانطور که قالیباف نیز اشاره کرد گزینه خروج از NPT نیز روی میز قرار داد اما همانطور که ایران پیش از این اعلام کرده این گزینه تا زمانی که طرف‌های غربی دامنه تصویب قطعنامه علیه ایران در شورای حکام را به سازمان ملل نکشانده و استفاده از مکانیسم ماشه و بازگرداندن قطعنامه‌های فصل هفتمی را در دستورکار قرار ندهند، فعال نخواهد شد. اما در بعد فنی گزینه‌های قابل اجرایی وجود دارد که یک مورد آن بحث راه‌اندازی سانتریفیوژ‌های نسل جدید است که پیش از این در سفر گروسی به ایران به اطلاع او نیز رسیده بود.

در مورد ویژگی‌های فنی این نسل از سانتریفیوژ‌ها و همچنین سایر گزینه‌های فنی قابل اجرا با حسین طالبی از متخصصان حوزه فناوری هسته‌ای به گفت‌وگو پرداخته‌ایم. طالبی معتقد است: «مهم‌ترین نکته‌ای که به نظر می‌رسد این است که در بعد فعال‌سازی گزینه‌های فنی اگر واقعاً سازمان قصد اجرای این امکانات را داشته باشد، تصمیم‌گیری درباره انجام یا عدم انجام آن به تصمیم سیاسی بستگی دارد.» بخش‌هایی از این گفت‌وگو را در ادامه از نظر می‌گذرانید. 

- اگر سازمان انرژی اتمی ایران بخواهد به‌طور جدی اقداماتی انجام دهد که به‌نوعی فشار جدی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وارد کند، یکی از گزینه‌های اصلی می‌تواند فعال‌سازی رآکتور آب سنگین اراک باشد.

- صورت تمایل به انجام اقدامی مؤثر برای تحت فشار قرار دادن طرف مقابل، می‌توان روی این رآکتور تمرکز کرد. در برجام محدودیت‌هایی برای توسعه این سانتریفیوژ‌ها اعمال شد. به عنوان مثال، توسعه نسل‌های پیشرفته‌تر مانند IR-4 متوقف شد و بر اساس مفاد برجام، کار روی نسل‌های بعدی نیز ممنوع شد. اگر برجام رعایت شده باشد، این فعالیت‌ها متوقف شده است.

- عمده توانمندی هسته‌ای ایران تاکنون مبتنی بر نسل اول سانتریفیوژ‌ها، یعنی IR-1 و تا حدی IR-2 بوده است. به عنوان مثال، در گذشته در سایت نطنز حدود ۱۹ هزار سانتریفیوژ فعال وجود داشت که پس از مدتی این تعداد به ۱۰ یا ۱۱ هزار دستگاه کاهش یافت.

- بیش از ۹۰ درصد این سانتریفیوژ‌ها از نوع IR-1 بودند. از نظر عددی، توان غنی‌سازی نسل اول حدود یک سو (SWU) بود.

- برای رسیدن به توان غنی‌سازی مطلوب، باید توان بیشتری نیز برای کاربرد‌های مختلف فراهم شود. علاوه بر تأمین سوخت رآکتور، کشور نیاز به توان غنی‌سازی برای تولید رادیودارو‌ها و سایر نیاز‌های مشابه دارد. کشور باید به یک توان پایدار حدود ۱۰۰ هزار سو برسد تا بتواند به‌عنوان یک تولیدکننده واقعی در این حوزه شناخته شود. برای رسیدن به نقطه سر به سر در اقتصاد هسته‌ای، باید توان غنی‌سازی به حدی برسد که اقتصاد، فناوری و تجارت کشور در این حوزه متعادل و به صرفه باشد که برای رسیدن به این تعادل، توان غنی‌سازی باید به بالای ۸۰ تا ۹۰ هزار سو برسد.

متن کامل گفت‌وگوی علی مزروعی، خبرنگار گروه نقد روز را با این کارشناس مسائل هسته‌ای در روزنامه فرهیختگان بخوانید